Βιβλίο για τον Πούτιν από την πρώην ανταποκρίτρια των FT στη Μόσχα

Στο χάος που επικρατούσε στην μετασοβιετική εποχή της Ρωσίας και το οποίο συνέβαλε στην άνοδο του Βλάντιμιρ Πούτιν και των στενών του συνεργατών αναφέρεται η βρετανική εφημερίδα Financial Times με αφορμή την κυκλοφορία του βιβλίου της πρώην ανταποκρίτριας της εφημερίδας στη Μόσχα Κάθριν Μπέλτον στο οποίο περιγράφεται όλη η πορεία ενός πράκτορα της KGB από το παρασκήνιο στην απόλυτη εξουσία της μεγαλύτερης χώρας του κόσμου.

«Δεν βρέθηκε ποτέ στο προσκήνιο, δεν επιθυμούσε να είναι στην πρώτη γραμμή. Ήταν ένας πολύ ευγενικός άνθρωπος». Με αυτά τα λόγια περιγράφει ένας ανώτερος πρώην πράκτορας της Στάζι από τη Δρέσδη, έναν νεαρό Ρώσο αξιωματικό της KGB που είχε τοποθετηθεί στην πόλη της Ανατολικής Γερμανίας τη δεκαετία του 1980, τον Βλάντιμιρ Πούτιν.«Άνθρωποι σαν αυτόν δεν μπορούν να αλλάξουν ποτέ», είχε υποστηρίξει με μια δόση προειδοποίησηςο νεκρός πλέον, ολιγάρχης Μπόρις Μπερεζόφσκι.

«Το βιβλίο της Κάθριν Μπέλτον για τη Ρωσία του Πούτιν, με το καστ των χαρακτήρων που διαθέτει θα μπορούσε να γίνει μια εξαιρετικά μίνι σειρά στο Netflix. Υπάρχουν κορυφαίοι αξιωματούχοι οι οποίοι έχασαν τη ζωή τους πέφτοντας από παράθυρα. Δολοφονημένοι πολιτικοί αντίπαλοι. Πρώην έμποροι έργων τέχνης που ασχολήθηκαν με πολύ πιο επικερδείς επιχειρήσεις. Περίεργοι τριαντάρηδες που από το εμπόριο μετάλλων έφθασαν να ελέγχουν το ενεργειακό δίκτυο της Αρμενίας. Και μέλη του οργανωμένου εγκλήματος που αναζητούν τη φήμη μέσα από τις σελίδες των Sunday Times. Αυτή είναι η σύγχρονη Ρωσία μέσα από μια πλήρη και τρομακτική περιγραφή», αναφέρει χαρακτηριστικά η εφημερίδα Financial Times.

Σύμφωνα με το άρθρο για την παρουσίαση του βιβλίου της κυρίας Μπέλτον, στο χάος των ετών που ακολούθησαν την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991, μια μικρή ομάδα πρώην αξιωματικών της KGB που είχαν εκπαιδευτεί ώστε να διατηρούν και να ελέγχουν τη δομή του κράτους, έβλεπαν να διαμορφώνεται μια νέα κατάσταση με οργή αλλά και φθόνο, καθώς λίγοι τυχεροί μετατράπηκαν πολύ γρήγορα σε δισεκατομμυριούχους.

Το κατάφεραν αποκτώντας τον έλεγχο των κρατικών περιουσιακών στοιχείων μέσω παρασκηνιακών και βρόμικων κόλπων. Βοηθήθηκαν από δυτικούς που έδειχναν πρόθυμοι να κλείσουν τα μάτια – και ακόμη να διευκολύνουν – τη διαδικασία με την οποία επτά τραπεζίτες εξασφάλισαν τον έλεγχο του 50% της οικονομίας της Ρωσίας. Αυτό είχε προφανή και άμεσο αντίκτυπο στην πορεία της χώρας τη δεκαετία του 1990 – και άμεσες συνέπειες για τη Ρωσία, τους γείτονές της, τους συμμάχους και τους αντιπάλους της στον 21ο αιώνα.

Αυτό που έλειπε από αυτούς τους πρώην αξιωματικούς των μυστικών υπηρεσιών ήταν ένας συντονιστής, μια φιγούρα που θα μπορούσε να δράσει και να περιορίσουν μαζί τη δύναμη και τον πλούτο των νέων ολιγαρχών, οι οποίο είχαν ξεχάσει ή δεν ήθελαν να θυμηθούν σε ποιους οφείλουν τα χρήματά τους».

Σύμφωνα με το δημοσίευμα, το κατάλληλο πρόσωπο για να γίνει ξανά η Ρωσία σπουδαία, ήταν ένας χαμηλών τόνων, πρώην αξιωματικός της KGB που είχε την ικανότητα να βρίσκεται στο σωστό μέρος τη σωστή στιγμή και να λέει το σωστό. «Είμαι μόνο ο διευθυντής», είχε δηλώσει κάποτε ο ίδιος ο Βλαντιμίρ Πούτιν. «Απλώς με προσέλαβαν για να κάνω τη δουλειά».

Λίγοι θα μπορούσαν να προβλέψουν την άνοδο του Πούτιν στην κορυφή. Και πάλι, μια από τις σπουδαίες δεξιότητές του είναι να κάνει τους άλλους να τον υποτιμούν, συμπεριλαμβανομένου του Μπόρις Γέλτσιν, ο οποίος τον επέλεξε να τον διαδεχθεί ως πρόεδρος και μάλιστα παραιτήθηκε πριν από τη λήξη της δικής του θητείας για να εξασφαλίσει τη διαδοχή. Ωστόσο, το βράδυ των εκλογών το 2000, ο Πούτιν ισχυρίστηκε ότι ήταν πολύ απασχολημένος για να απαντήσει στην τηλεφωνική κλήση του προκατόχου του.

Ο υπόλοιπος κόσμος, που έβλεπε μόνο αυτό που επιθυμούσε να δει, θεωρούσε ότι ο Πούτιν έβαλε τη χώρα σε μια μεταρρυθμιστική πορεία φιλελευθεροποίησης. Καθώς η οικονομία αναπτυσσόταν, άρχισαν να ανοίγουν καταστήματα, εστιατόρια και πολυκαταστήματα με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί μια νέα μεσαία τάξη. Ρώσοι επιχειρηματίες με «απύθμενες τσέπες» αγόρασαν ακίνητα στο Λονδίνο και αλλού, προσλαμβάνοντας συμβούλους δημοσίων σχέσεων και δειπνούσαν με μέλη της Βουλής των Λόρδων που επιθυμούν να ζητήσουν πολιτικές δωρεές. Τα τεράστια δώρα που προσφέρονταν στους τραπεζίτες, τους δικηγόρους και τους συμβούλους ήταν αρκετά για να σταματήσουν οι πάρα πολλές ερωτήσεις.

Όλα αυτά ήταν πολύ κατανοητά για τον Πούτιν και τους ανθρώπους του, εξηγεί η κυρία Μπέλτον. Τα χρήματα και η κολακεία, ήταν πρακτικές που χρησιμοποιούσε εδώ και χρόνια η KGB. Όχι μόνο αγόρασαν τη σιωπή, αλλά κατάφεραν να αποκρύψουν τι πραγματικά συνέβαινε: «Για πολύ καιρό, φαινόταν ότι η Δύση δεν κατάλαβε το βάθος του μετασχηματισμού της Ρωσίας».

Αυτός ο μετασχηματισμός του Πούτιν επικεντρώθηκε στο να είναι σε θέση να ελέγχει το κράτος από τη Δικαιοσύνη και τα μέσα ενημέρωσης δημιουργώντας έναν δικό του κύκλο, όπου το βασικό προσόν ήταν η τυφλή υπακοή στον ίδιον. «Εάν το κράτος μας έλεγε να σταματήσουμε τις επιχειρήσεις μας, τότε θα το κάναμε αμέσως», είχε δηλώσει ο Ολεγκ Ντεριπάσκα, ο μεγιστάνας του αλουμινίου, το 2007.

Εκείνοι που δεν συμμερίζονταν αυτά τα συναισθήματα αντιμετωπίστηκαν ανελέητα, όπως ο Σεργκέι Πουγκάτσεφ, ο οποίος κάποτε ήταν τόσο απαραίτητος για το σύστημα του Πούτιν, όσο ένα ζωτικό όργανο στον ανθρώπινο οργανισμό. Μόλις ο Πουγκάτσεφ αποφάσισε να ακολουθήσει τον δικό του δρόμο, «δόθηκε η εντολή καταστροφής του», υποστηρίζει μια πηγή στο βιβλίο της Μπέλτον.

Όλα όμως έχουν την τιμή τους. «Το προπατορικό αμάρτημα» του καθεστώτος του Πούτιν, όπως το αποκαλεί η Μπέλτον, είναι ότι ο έλεγχος του κράτους είναι τόσο ολοκληρωτικός που οι εξωτερικές επενδύσεις στη Ρωσία έχουν παγώσει λόγω ανησυχιών ότι ενδέχεται να κατασχεθούν περιουσιακά στοιχεία. Για πολλούς από αυτούς γύρω από τον Ρώσο πρόεδρο, ο ψυχρός πόλεμος δεν τελείωσε ποτέ, σημειώνει η συγγραφέας.

«Αυτό το καθηλωτικό βιβλίο, με την άψογη έρευνα και τη γραφή, είναι αναμφισβήτητα ότι καλύτερο έχει γραφτεί για τον Πούτιν, τους ανθρώπους του και ίσως ακόμη και για τη σύγχρονη Ρωσία τις τελευταίες τρεις δεκαετίες», αναφέρει η βρετανική εφημερίδα.