Το βαρύ ολίσθημα του κ. Τσίπρα

Αυτό που συνέβη στη δημόσια συνεδρίαση της Ολομέλειας του Κοινοβουλίου για την πώληση πολεμικού υλικού στη Σαουδική Αραβία είναι πρωτοφανές. Ο έλληνας πρωθυπουργός αποκάλυψε δημόσια ποιος έδωσε στον πρεσβευτή της Ελλάδας στο Ριάντ ορισμένες απόρρητες και ευαίσθητες πληροφορίες. Η αποκάλυψη έγινε μάλιστα με την ανάγνωση αποσπάσματος τηλεγραφήματος ειδικού χειρισμού (δηλαδή του υψηλότερου επιπέδου απορρήτου). Έχει ιδιαίτερη σημασία ότι η δημοσιοποίηση της πηγής εκθέτει ενδεχομένως σε κίνδυνο το άτομο που έδωσε πληροφορίες στον πρεσβευτή και, εν πάση περιπτώσει, υπονομεύει την δυνατότητα της χώρας να προστατεύει όσους ενημερώνουν διπλωματικούς και άλλους υπαλλήλους.

Οι ευθύνες είναι τεράστιες και για τον υπουργό Εξωτερικών: όφειλε να αποτρέψει τον άπειρο και αδαή Πρωθυπουργό από ένα τόσο σοβαρό ολίσθημα εξηγώντας του τι σημαίνει τηλεγράφημα «ειδικού χειρισμού» αλλά κυρίως επισημαίνοντας την ανάγκη διαφύλαξης της αξιοπιστίας της ελληνικής διπλωματίας. Αναρωτιέμαι ποιος ηλίθιος θα αποτολμήσει πλέον να δώσει απόρρητη πληροφορία σε έλληνα διπλωμάτη αφού θα ξέρει ότι μπορεί να τον καρφώσει δημόσια ο ίδιος ο υπουργός Εξωτερικών ή ο Πρωθυπουργός της χώρας.

Δεν είναι άμοιρος ευθυνών και ο Πρόεδρος της Βουλής, ο οποίος με υπερβάλλοντα ζήλο και πρωτοφανή τυπολατρία αντιμετώπισε την κατάθεση απόρρητων εγγράφων από την αντιπολίτευση, τα οποία σε τελευταία ανάλυση δεν έθεταν σε κίνδυνο κανένα εθνικό συμφέρον, ενώ ολιγώρησε να επαναφέρει στην τάξη τον παρεκτρεπόμενο Πρωθυπουργό.

Είναι γεγονός ότι κατά τη διαμάχη που ξέσπασε με  αφορμή την διαδικασία πώλησης πολεμικού υλικού στη Σαουδική Αραβία δημοσιοποιήθηκαν απόρρητα έγγραφα και από την πλευρά της αντιπολίτευσης και των ΜΜΕ. Η αρχή της τήρησης της νομιμότητας αποτρέπει, κατ’ αρχήν, τη δημοσιοποίηση διαβαθμισμένων κρατικών εγγράφων. Δεν υπάρχει όμως αμφιβολία ότι η διαβάθμιση εγγράφων γίνεται πολλές -αν όχι τις περισσότερες- φορές, όχι με στόχο την διαφύλαξη  κρατικού συμφέροντος ή την προστασία κάποιων ατόμων αλλά κατά τρόπο καταχρηστικό για την απόκρυψη παρανομιών της διοίκησης ή της πολιτικής ηγεσίας. Η αρχή της τήρησης της νομιμότητας και της προστασίας του εθνικού συμφέροντος από την μια μεριά και η αρχή της διαφάνειας και του δικαιώματος ενημέρωσης από την άλλη είναι οι δύο, εν πολλοίς αντικρουόμενοι, άξονες που καθορίζουν το πλαίσιο της συζήτησης που συνεχίζεται όχι μόνο στη χώρα μας αλλά και διεθνώς ως προς τα όρια της προστασίας του απορρήτου.

Υπάρχει όμως μια περίπτωση όπου η τήρηση του απορρήτου πρέπει να είναι απόλυτη και η παραβίασή του πρέπει κατά την άποψή μας να τιμωρείται αυστηρότατα: όταν η αποκάλυψη μιας πληροφορίας μπορεί να θέσει σε κίνδυνο πρόσωπα που παρέχουν στις ελληνικές αρχές απόρρητες και ευαίσθητες πληροφορίες. Είναι γνωστή η τραγική περιπέτεια του ελληνοαμερικανού αξιωματούχου του αμερικανικού υπουργείου Εξωτερικών Στίβεν (Σταύρου) Λάλα, ο οποίος καταδικάσθηκε σε φυλάκιση 14 ετών από την αμερικανική δικαιοσύνη όταν έγινε αντιληπτό ότι παρέδιδε απόρρητα έγγραφα στην Ελλάδα. Η αποκάλυψη της κατασκοπευτική του δράσης προήλθε κατά πάσαν πιθανότητα από εσφαλμένους χειρισμούς της ελληνικής πλευράς.

Η προστασία των πηγών που αξιοποιεί κάθε χώρα είτε μέσω των μυστικών της υπηρεσιών είτε μέσω του διπλωματικού της δικτύου είναι χωρίς αμφιβολία ύψιστης σημασία. Οποιοδήποτε σφάλμα, ακόμα και αν προέρχεται από αμέλεια, θέτει σε κίνδυνο τις «πηγές» και υποσκάπτει την αξιοπιστία της χώρας. Το αποτέλεσμα είναι εξαιρετικά δυσμενές για την εξωτερική μας πολιτική αφού μειώνονται οι πηγές άντλησης πληροφοριών.

Θα ανέμενε κανείς ότι τα συλλογικά όργανα των διπλωματικών υπαλλήλων του υπουργείου Εξωτερικών θα προβούν στις απαραίτητες παραστάσεις για να επισημάνουν το απαράδεκτο ολίσθημα της πολιτικής ηγεσίας που υπονομεύει την αποτελεσματικότητα της ελληνικής διπλωματίας. Η ζημιά που επέρχεται από τους ερασιτεχνισμούς και τις ασυναρτησίες των κυβερνώντων προκαλούν παρενέργειες που μπορεί να εκτείνονται πολύ πέραν της κυβερνητικής τους θητείας. Με άλλα λόγια ακόμα και όταν τους ξεφορτωθούμε, θα πληρώνουμε και στον τομέα της διπλωματίας, τα σπασμένα.

* Ο Δημήτρης Κούρκουλας διετέλεσε υφυπουργός Εξωτερικών, υπεύθυνος για Ευρωπαϊκές Υποθέσεις, την περίοδο Ιούνιος 2012-Ιανουάριος 2015. Υπήρξε στέλεχος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και διετέλεσε Πρέσβης της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον Λίβανο, στη Βουλγαρία και στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Το 2016 ίδρυσε τον εκδοτικό οίκο ΔΙΑΜΕΤΡΟΣ.