Το τέλος της Ιστορίας;

*O Ιάκωβος Μιχαηλίδης είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Το σημερινό δημοψήφισμα στα Σκόπια δικαιολογημένα συγκέντρωσε την προσοχή της παγκόσμιας κοινότητας. Δεκάδες Ευρωπαίοι και Αμερικανοί αξιωματούχοι επισκέφθηκαν τη γειτονική χώρα ή έκαναν δηλώσεις, ενώνοντας τη φωνή τους προς την κατεύθυνση της έγκρισης της Συμφωνίας των Πρεσπών. Στη χώρα μας δεν είναι λίγοι όσοι υποστηρίζουν ότι η κίνηση αυτή είναι το αποτέλεσμα μιας συντονισμένης διεθνούς εκστρατείας επηρεασμού του φρονήματος των πολιτών της ΠΓΔΜ. Η μερική αναβίωση του Ψυχρού Πολέμου έχει, σύμφωνα με αρκετούς ειδικούς, βγάλει ξανά στην επιφάνεια ξεχασμένους σκελετούς από το χρονοντούλαπο της Ιστορίας, οδηγώντας σε επαναχάραξη στρατοπέδων.

Η ανάμιξη του διεθνούς παράγοντα είναι όντως εντυπωσιακή και σίγουρα δυσανάλογη με το πληθυσμιακό μέγεθος της ΠΓΔΜ. Δε νομίζω όμως ότι χρειάζεται να καταφύγουμε σε θεωρίες συνωμοσίας προκειμένου να την ερμηνεύσουμε. Πιστεύω ότι είναι αναγκαίο να προσπαθήσουμε να δούμε τη μεγάλη εικόνα που διαμορφώνεται στην περιοχή μας, την Ευρώπη αλλά και ολόκληρο τον κόσμο και μέσα σε αυτήν να εντάξουμε και το αυριανό δημοψήφισμα

Είναι πανθομολογούμενο ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση περνά τις δυσκολότερες στιγμές της μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Η άνοδος του λαϊκισμού σε χώρες όπως η Ουγγαρία και η Πολωνία, ο βρετανικός απομονωτισμός και το Brexit, η ανάδυση αυταρχικών καθεστώτων σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες, οι παλινωδίες και η αμηχανία στη διαχείριση του προσφυγικού έφεραν πάλι γκρίζα σύννεφα πάνω από την Ευρώπη, θέτοντας σε κρίση την ευρωπαϊκή ταυτότητα και τη φιλελεύθερη δημοκρατία των πολιτών σε καθεστώς κινδύνου.

Πριν από λίγες εβδομάδες, εν μέσω θέρους, δόθηκαν στη δημοσιότητα οι καθιερωμένες εκθέσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την πορεία των δυτικών Βαλκανίων προς  την κατεύθυνση της ένταξής τους στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Τα συμπεράσματά τους ήταν απογοητευτικά, κάνοντας λόγο για διαφθορά, κακοδιοίκηση, ανυπαρξία θεσμών, ανομία, σχεδόν παντελή απουσία κράτους δικαίου. Ελάχιστες βελτιώσεις καταγράφηκαν σε σχέση με την προηγούμενη επιθεώρηση. Ως εκ τούτου, καμία από τις υποψήφιες χώρες των δυτικών Βαλκανίων δεν μπορεί να ελπίζει σε εκπλήρωση των κριτηρίων ένταξης στην ΕΕ πριν το 2025. Ειδικά η ΠΓΔΜ θα πρέπει να περιμένει αρκετά περισσότερο. Απ’ όσο γνωρίζω, οι εκθέσεις αυτές έτυχαν σχεδόν μηδενικής ανάγνωσης στην Ελλάδα.

Όμως το μέλλον των δυτικών Βαλκανίων, όπου αρκετά προβλήματα, με πρώτο εκείνο του Κοσσόβου, έχουν κακοφορμίσει, επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό την ευρωπαϊκή οικογένεια. Μέσα σε μια καταιγίδα απογοητεύσεων οποιοδήποτε καλό νέο, όπως μια ενδεχόμενη διευθέτηση της χρονίζουσας διαφοράς ανάμεσα στην Ελλάδα και την ΠΓΔΜ, γίνεται με ενθουσιασμό δεκτή στις Βρυξέλλες, ως στοιχείο που ενισχύει τη σταθερότητα και την ασφάλεια στην Ευρώπη.

Το αυριανό δημοψήφισμα στα Σκόπια έχει να κάνει με την ταυτότητα του γειτονικού λαού. Όποιο κι αν είναι το αποτέλεσμά του, θα επηρεάσει αναπόφευκτα και τη δική μας ταυτότητα και ανακλαστικά θα διαχυθεί και θα επηρεάσει όλη την Ευρώπη. Ο κορυφαίος Αμερικανός διανοητής Φράνσις Φουκουγιάμα στην τελευταία μελέτη του έθεσε το ζήτημα της διαμόρφωσης, οριοθέτησης και ερμηνείας των επιμέρους  ταυτοτήτων, ατόμων και συλλογικοτήτων στο κέντρο των παγκόσμιων εξελίξεων κατά τον 21ο αιώνα. Στο πλαίσιο αυτό, το προ εικοσαετίας περίπου εξαγγελθέν «τέλος της Ιστορίας» αναθεωρήθηκε και δεν πρόκειται να έρθει σύντομα. Το ίδιο και μετά το αυριανό δημοψήφισμα.