Τι θέλει τελικά το ΝΑΤΟ στο Αιγαίο; Ποιος ο στόχος της αποστολής του;

Ο Φεβρουάριος ήταν ένας πολυάσχολος μήνας για το ΝΑΤΟ. Κατά την συνεδρίαση των Υπουργών Άμυνας στις Βρυξέλλες, το ΝΑΤΟ υποσχέθηκε να επεκτείνει τη στρατιωτική παρουσία του στην Ανατολική Ευρώπη, ανέλαβε νέες δεσμεύσεις για την καταπολέμηση του Ισλαμικού Κράτους και συμφώνησε να αναπτύξει πολεμικά πλοία στο Αιγαίο Πέλαγος, για να ανασχέσει τα δίκτυα εμπορίας ανθρώπων που μεταφέρουν μετανάστες από την Τουρκία στην Ευρώπη. Παρά το γεγονός ότι οι δύο πρώτες δεσμεύσεις ενισχύουν υπάρχουσες προσπάθειες του ΝΑΤΟ, η επιχείρηση του Αιγαίου αντιπροσωπεύει ένα ασυνήθιστο και εντελώς νέο είδος αποστολής.

Η απάντηση του ΝΑΤΟ στην κρίση των μεταναστών αντιμετώπισε κριτική και στο ανθρωπιστικό και στο πρακτικό επίπεδο. Η πρώτη κριτική είναι ότι μια στρατιωτική προσπάθεια να επιβραδυνθεί ή να αντιστραφεί η ροή των προσφύγων θα οδηγήσει σε περιττή ανθρώπινη δυστυχία. Η δεύτερη κριτική είναι ότι η επιχείρηση του ΝΑΤΟ θα κάνει λίγα ή τίποτα για να αποτρέψει την λαθραία μεταφορά ανθρώπων, και μπορεί ακόμη και να ενθαρρύνει να γίνεται περισσότερη. Στην πραγματικότητα, ο ανθρωπιστικός αντίκτυπος της επιχείρησης είναι απίθανο να είναι τόσο τρομερός όσο προβλέπουν οι σκεπτικιστές. Οι αμφιβολίες σχετικά με την ικανότητα του ΝΑΤΟ να περιορίσει την παράνομη μετανάστευση, όμως, θα παραμείνουν για κάποιο χρονικό διάστημα -εκτός εάν η συμμαχία διευρύνει σημαντικά το πεδίο εφαρμογής της νέας του αποστολής.

Ισως το πιο αξιοσημείωτο πράγμα σχετικά με την επιχείρηση του ΝΑΤΟ στο Αιγαίο είναι το πόσο γρήγορα δημιουργήθηκε. Στις 8 Φεβρουαρίου 2016, η Γερμανίδα καγκελάριος Άγκελα Μέρκελ και ο Τούρκος πρωθυπουργός Αχμέτ Νταβούτογλου ανακοίνωσαν ότι θα ζητήσουν τη βοήθεια του ΝΑΤΟ για τη μεταναστευτική κρίση ζητώντας από τη Συμμαχία να παρακολουθήσει τη ροή των λαθρεμπορικών πλοίων που προορίζονται για την Ευρώπη. Μέχρι την Πέμπτη, ο Ανώτατος Συμμαχικός Διοικητής του ΝΑΤΟ στρατηγός Philip M. Breedlove είχε διατάξει τρία πολεμικά πλοία από τη Μόνιμη Ναυτική Ομάδα 2 να αρχίσουν περιπολίες στο Αιγαίο. Αυτή η ανάπτυξη σηματοδοτεί την πρώτη επέμβαση του ΝΑΤΟ στην κρίση, η οποία διευθετείτο κατά κύριο λόγο από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Επειδή η αποστολή του ΝΑΤΟ είναι τόσο νέα, υπάρχουν πολλά που είναι ακόμα άγνωστα για τις ιδιαιτερότητές της.

Οι κανόνες εμπλοκής της είναι ακόμα υπό ανάπτυξη, όπως είναι και οι διαδικασίες για τη διάσωση ανθρώπων στη θάλασσα. Το ΝΑΤΟ επίσης έχει ακόμα να καθορίσει τον τρόπο να ξεχωρίσει τους οικονομικούς μετανάστες από τους πολιτικούς πρόσφυγες. Οι γενικές παράμετροι της αποστολής είναι σαφείς, ωστόσο. Ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ Jens Stoltenberg τόνισε ότι το να σταματούν τα πλοία των προσφύγων δεν θα είναι μέρος της. Αντ’ αυτού, το ΝΑΤΟ θα επικεντρωθεί στην ανάσχεση των δικτύων λαθρεμπορίας ανθρώπων μέσω των πληροφοριών και της επιτήρησης. Για παράδειγμα, το ΝΑΤΟ θα παρακολουθεί τις μεταναστευτικές ροές και θα ανταλλάσσει πληροφορίες με την ελληνική και την τουρκική ακτοφυλακή, καθώς και τον οργανισμό ελέγχου των συνόρων της Ε.Ε., Frontex.

Παρά το γεγονός ότι η συνδρομή του ΝΑΤΟ στη μεταναστευτική κρίση στην Ευρώπη σηματοδοτεί μια πρωτιά για τη Συμμαχία, οι ναυτικές επιχειρήσεις για να παρακολουθούνται και να απαγορεύονται μεταναστευτικές ροές δεν είναι χωρίς προηγούμενο.

• YURI M. ZHUKOV is Assistant Professor of Political Science at the University of Michigan and a Faculty Associate with the Center for Political Studies at the Institute for Social Research.

https://www.foreignaffairs.com/articles/europe/2016-02-21/natos-mediterranean-mission