Θάνος Βερέμης, Η ονομασία των Σκοπίων

Τo ξαφνικό ενδιαφέρον των συμμάχων του ΝΑΤΟ για τα Βαλκάνια προκλήθηκε από την ανάμειξη της Ρωσίας στο Μαυροβούνιο και τώρα στην ΠΓΔΜ. Στις 5 Ιουνίου το ΝΑΤΟ έκανε δεκτό το Μαυροβούνιο ως μέλος έπειτα από φήμες για κίνημα υποκινούμενο από τον Πούτιν για να αποκλείσει την παρουσία του ΝΑΤΟ στην περιοχή. Σύμφωνα με τους Financial Times (12 Ιουνίου 2017) κάτι ανάλογο συμβαίνει και τώρα στην ΠΓΔΜ. Η μακροχρόνια κυριαρχία του Ν. Γκρούεφσκι διευκόλυνε τις εθνικιστικές και αντιδυτικές επιλογές της κυβέρνησης.

Η νέα κυβέρνηση των Σοσιαλιστών του Ζόραν Ζάεφ προσπαθεί τώρα να επανέλθει στην οδό του εκσυγχρονισμού που αναγκαστικά διέρχεται από την Ευρωπαϊκή Ενωση και το ΝΑΤΟ ως πρώτο βήμα προς την κατεύθυνση αυτή. Η σημερινή ελληνική κυβέρνηση ασφαλώς δεν διαθέτει την προϊστορία της προκατόχου (ιδιαίτερα του κ. Σαμαρά) στο ζήτημα της ονομασίας. Παρά τη διάθεση του κ. Ζάεφ και του υπουργού Εξωτερικών Νίκολα Ντιμιτρόφ να βρουν κάποια λύση στη διαφορά με την Ελλάδα, αντιλαμβάνονται ότι ο κ. Γκρούεφσκι, που εξακολουθεί να συγκεντρώνει περισσότερες σλαβομακεδονικές ψήφους, τους περιμένει στη γωνία για να τους καταγγείλει ως μειοδότες και όργανα ξένων δυνάμεων. Η σημερινή κυβέρνηση των Σκοπίων συνεπώς επιμένει ότι η όποια συμφωνία με την Ελλάδα θα τεθεί στη διακριτική ευχέρεια του λαού της χώρας.

Ας μην ξεχνάμε βέβαια ότι οι ΑΝΕΛ και ο αρχηγός τους είναι εξαιρετικά ευαίσθητοι στο ζήτημα της ονομασίας και δεν γνωρίζουμε τις αντιδράσεις τους σε κάθε συμβιβασμό.

Οπως μας θύμισε ο πρώην πρέσβης της Ελλάδας στην Ουάσιγκτον, Αλέξανδρος Μαλλιάς («Καθημερινή», 18 Ιουνίου 2017) ο ομόλογός του στην αμερικανική πρωτεύουσα, Ντιμιτρόφ, ήταν πρωτεργάτης για την αναγνώριση της χώρας του από την κυβέρνηση Μπους τον Νοέμβριο του 2004 με τη συνταγματική της ονομασία. Ο ικανότατος αυτός διπλωμάτης ηγήθηκε επίσης της επιτυχίας της ΠΓΔΜ κατά της Ελλάδας στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης.

Ας θυμηθούμε ακόμα ότι το 2007 η τότε ελληνική κυβέρνηση επαναπροσδιόρισε την πολιτική της χώρας για το ζήτημα του ονόματος με «σύνθετη ονομασία με γεωγραφικό προσδιορισμό έναντι όλων». Η απόφαση επέτρεψε στην τότε υπουργό, Ντόρα Μπακογιάννη στη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ στο Βουκουρέστι το 2008, να θέσει την αποδοχή της ελληνικής πρότασης ως προϋπόθεση για την αποδοχή της ένταξης της ΠΓΔΜ στον Οργανισμό. Τα Σκόπια βέβαια απέρριψαν την ελληνική πρόταση, πιστεύοντας ότι οι ΗΠΑ θα τους ευνοούσαν περισσότερο στο μέλλον.

Το μέλλον έφτασε. Ο ερχομός του κ. Ντιμιτρόφ άλλαξε το δυσάρεστο κλίμα επί Γκρούεφσκι, ανάμεσα στις δύο χώρες. Ομως η ουσία μένει. Ο Νίκος Κοτζιάς προώθησε Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης. Τόσο τα σχολικά βιβλία της ΠΓΔΜ που εξακολουθούν να καλλιεργούν τον εντόπιο αλυτρωτισμό αποκαλώντας τη χώρα τους «παράκτια» όσο και η μετατροπή των Σκοπίων σε Ντίσνεϊλαντ μιας δικιάς τους ανάγνωσης της αρχαιότητας του Φιλίππου και του Μεγάλου Αλεξάνδρου, επίσης μένουν. Την Ολυμπιάδα τη διεκδικούν οι Αλβανοί.

Ο Ελληνας υπουργός Εξωτερικών έκανε καλή χρήση της ευκαιρίας της επίσκεψης Ντιμιτρόφ, για να τονίσει ότι, ανεξάρτητα από την πρόοδο του ζητήματος της ονομασίας, οι σχέσεις των δύο χωρών πρέπει να αναπτυχθούν. Είπε ακόμη ότι τρίτες χώρες δεν θα πρέπει να επεμβαίνουν ανάμεσα στις σχέσεις Ελλάδας – ΠΓΔΜ. Εννοούσε τις ΗΠΑ ή τη Ρωσία;

Η σημερινή προσφορά της ΠΓΔΜ είναι να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ με αυτή την ονομασία, όμως η ελληνική ταύτιση με τη θέση στο Βουκουρέστι το 2008 για τη μη ένταξη με προσωρινή αλλά τελεσίδικη ονομασία καθιστούν δύσκολη την αποδοχή της πρότασης των Σκοπίων.

Στο περιθώριο των συζητήσεων έγιναν επαφές με διάφορους ακαδημαϊκούς εκπροσώπους της ΠΓΔΜ. Ο γράφων εξήγησε σε παριστάμενους ότι δεν υπάρχει πολιτικό κόμμα στην Ελλάδα που θα έβαζε την υπογραφή του κάτω από συμφωνία χωρίς αλλαγμένο το όνομα της γείτονος. Εξήγησα ότι ο εμφύλιος του 1946-49 δεν υπήρξε μόνον ζήτημα αλλαγής πολιτικού και κοινωνικού συστήματος, αλλά και απώλειας της ελληνικής Μακεδονίας. Αν το ζήτημα αυτό ίσχυε τότε, σήμερα ακόμα και το ΚΚΕ αναγνωρίζει τη σημασία εκείνου του λάθους του Ζαχαριάδη.

* Ο κ. Θάνος Βερέμης είναι ομότιμος καθηγητής του ΕΚΠΑ.