Θάνος Ντόκος – Αμερικανικός «φιλελληνισμός» και «ανθελληνισμός»

Οι εξελίξεις στο μέτωπο των αμερικανοτουρκικών σχέσεων είναι ραγδαίες. Πρώτα η δήλωση του Αμερικανού αντιπροέδρου Πενς περί ασυμβατότητας απόκτησης ρωσικών οπλικών συστημάτων από την Τουρκία, κράτους με ιδιότητα μέλους του ΝΑΤΟ, και έπειτα το διακομματικής έμπνευσης (Μενέντεζ – Ρούμπιο) υποβληθέν νομοσχέδιο στην αμερικανική Γερουσία για την «προώθηση της εταιρικής σχέσης στην ασφάλεια στην Ανατολική Μεσόγειο». Οι προθέσεις είναι ασφαλώς καλές, αλλά τα προβλεπόμενα είναι καθαρά συμβολικής σημασίας. Δεν διαφαίνεται πουθενά κάποια σκέψη για σημαντική οικονομική διευκόλυνση για την απόκτηση F-35 (κάτι που δεν φάνηκε ούτε στη σύμβαση εκσυγχρονισμού των F-16), ή παραχώρηση μεγάλων ναυτικών μονάδων, κινήσεις που θα επέτρεπαν τη διατήρηση της ισορροπίας δυνάμεων στο Αιγαίο.

Οφείλουμε να μην ξεχνάμε ότι (α) η (διεθνής) πολιτική είναι μια ιδιαίτερα κυνική υπόθεση και (β) οι μεγάλες δυνάμεις δεν είναι φιλελληνικές, ανθελληνικές, φιλοτουρκικές ή οτιδήποτε άλλο. Γι’ αυτές, και ορθώς, υπάρχουν μόνιμα συμφέροντα και όχι μόνιμοι φίλοι ή εχθροί. Ασφαλώς ενισχύεται η υπάρχουσα καχυποψία στην Ουάσιγκτον και σε άλλες πρωτεύουσες σχετικά με τις προθέσεις και τον ρόλο της Τουρκίας, αλλά η στρατηγική σημασία της παραμένει υψηλή. Και ουδείς σύμμαχος θα απλώσει ομπρέλα προστασίας αν η ελληνοτουρκική αντιπαράθεση μεταβληθεί σε θερμή σύγκρουση.

Κεντρικές διαφορές για ΗΠΑ και Τουρκία παραμένουν η αμερικανική υποστήριξη των Κούρδων της Συρίας και η αγορά των S-400 και –κομβικής σημασίας– άγνωστη μεταβλητή η τρωτότητα της τουρκικής οικονομίας. Δεν θα είναι απλό για τον Ερντογάν να ακυρώσει τη συμφωνία με τη Ρωσία, αλλά δεν μπορεί να αποκλειστεί ένα τηλεφωνικό «ντιλ» Τραμπ – Ερντογάν που θα μεταμόρφωνε τις διμερείς σχέσεις, έστω και αν η βελτίωση μπορεί να ήταν σχετικά βραχύβια. Οσον αφορά στο TRexit, μπορεί να συμβεί όχι από πρόθεση αλλά ως αποτέλεσμα «ατυχήματος» ή σειράς αθέλητων ενεργειών. Το πιθανότερο σενάριο είναι η διατήρηση μιας δύσκολης σχέσης ΝΑΤΟ – Τουρκίας, που εγκυμονεί και το ενδεχόμενο προσπάθειας εξαγωγής της κρίσης προς Ελλάδα ή Κύπρο. Ασφαλώς οι ημέτερες υπηρεσίες θα πρέπει να επεξεργαστούν διάφορα σενάρια, λαμβάνοντας επίσης υπόψη το ότι σε περίοδο σοβαρών δυσκολιών του στρατηγικού σου αντιπάλου, ενίοτε υπάρχουν και ευκαιρίες συνεννόησης. Σενάριο υψηλής δυσκολίας και χαμηλής πιθανότητας αλλά και υψηλής απόδοσης.

* Γενικός διευθυντής στο ΕΛΙΑΜΕΠ