Η τακτική Ερντογάν να δημιουργεί «εχθρούς»

Οι ανά τον κόσμο αυταρχικοί ηγέτες διακρίθηκαν, κατά τη διάρκεια των αιώνων, στην τέχνη της καλλιέργειας του φόβου για πραγματικούς ή φανταστικούς εχθρούς, ώστε να κερδίζουν σε λαϊκή απήχηση. Ο πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δεν υστέρησε σ’ αυτό το πεδίο. Εκμεταλλεύθηκε τη σύγκρουση με την ένοπλη, αποσχιστική οργάνωση των Κούρδων (ΡΚΚ), όπως και το αποτυχημένο στρατιωτικό πραξικόπημα του Ιουλίου του 2016 για να κερδίσει εκλογικές αναμετρήσεις και να εξαπολύσει σαρωτικό κύμα διώξεων εναντίον των επικριτών του.

Αυτή την περίοδο, ο πρόεδρος της Τουρκίας επιλέγει συνειδητά τη σύγκρουση με ισχυρές ευρωπαϊκές χώρες για να εξασφαλίσει υποστήριξη ενόψει του κρίσιμου δημοψηφίσματος που έχει προκηρυχθεί για την 16η Απριλίου. Αντικείμενο του δημοψηφίσματος είναι η προτεινόμενη, από το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ), συνταγματική αναθεώρηση, με την οποία θα παραχωρηθούν απεριόριστες, επί της ουσίας, εξουσίες στον Ταγίπ Ερντογάν.

H αφορμή

Το πρόσχημα που χρησιμοποίησε ο Τούρκος πρόεδρος για να εξαπολύσει εκστρατεία εναντίον της Ευρώπης είναι ότι οι πολιτικές ηγεσίες της Γερμανίας και της Ολλανδίας απαγόρευσαν σε στενούς συνεργάτες του να μιλήσουν σε προεκλογικές συγκεντρώσεις στις χώρες τους και να απευθυνθούν, κατ’ αυτόν τον τρόπο, στα εκατομμύρια των τουρκικής καταγωγής πολιτών που ζουν στις εν λόγω χώρες. Τι κι αν η ίδια η τουρκική νομοθεσία απαγορεύει τη διεξαγωγή προεκλογικών εκστρατειών στο εξωτερικό; Τι κι αν ο Ταγίπ Ερντογάν προσπαθεί με αθέμιτα μέσα να γείρει την πλάστιγγα της αναμέτρησης προς τη δική του μεριά, συλλαμβάνοντας σωρεία δημοσιογράφων και κλείνοντας περισσότερα από 150 μέσα ενημέρωσης στη χώρα του; Με το να παρουσιάζει τους Γερμανούς ή τους Ολλανδούς ως ναζί, ο Ταγίπ Ερντογάν κατασκευάζει μία ακόμη εξωτερική απειλή, με την ελπίδα ότι θα πείσει τους Τούρκους ψηφοφόρους πως έχουν ανάγκη ένα σκληρό, αποφασιστικό αφεντικό που θα ξέρει πώς να αντιμετωπίζει τους υποτιθέμενους εχθρούς του έθνους.

Το κατά πόσον αυτή η πολιτική στρατηγική θα αποδειχθεί επιτυχής είναι κάτι που θα το μάθουμε τη νύχτα της 16ης Απριλίου. Πάντως, η ουσία της προτεινόμενης συνταγματικής αναθεώρησης δεν προσφέρεται για παρερμηνείες. Αν επικρατήσει το «Ναι» στο δημοψήφισμα, ο πρόεδρος της χώρας θα είναι ο μόνος αρμόδιος για την επιλογή ή την απόλυση των υπουργών, ενώ το αξίωμα του πρωθυπουργού καταργείται. Επιπλέον, θα έχει τη δυνατότητα να διαλύσει τη Βουλή με οποιοδήποτε πρόσχημα. Αλλά και η δικαστική εξουσία θα περιέλθει υπό τον έλεγχό του. Ο πρόεδρος θα μπορεί να διορίζει κατά το δοκούν έξι από τα 13 μέλη του ανωτάτου δικαστηρίου της Τουρκίας, ενώ τα υπόλοιπα θα επιλέγονται από το Κοινοβούλιο, το οποίο πιθανότατα θα ελέγχεται από τις πολιτικές δυνάμεις που θα τον υποστηρίζουν.

Ο Ταγίπ Ερντογάν γνωρίζει, βέβαια, ότι όλα αυτά σηματοδοτούν μια μοιραία αντιστροφή της πορείας προς τη Δύση, που χαρακτήριζε την πολιτική όλων των τουρκικών κυβερνήσεων από την εποχή του Κεμάλ Ατατούρκ. Είναι αλήθεια ότι η ένταξη της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ενωση έχει μπει στο ψυγείο εδώ και κάμποσα χρόνια, κυρίως λόγω της απροθυμίας μεγάλου μέρους των Ευρωπαίων ηγετών να δεχθούν στους κόλπους τους μια πολυπληθή μουσουλμανική χώρα.

Η αλλαγή

Ωστόσο, οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις, σε συνδυασμό με τη συμμετοχή της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ και άλλα διεθνή φόρουμ, απηχούσαν τη διάθεσή της να υιοθετήσει τις αρχές της δημοκρατίας, του κράτους δικαίου και του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Οταν ανήλθε στην εξουσία ως πρωθυπουργός, το 2013, ο κ. Ερντογάν φαινόταν να ενστερνίζεται αυτή την κατεύθυνση.

Δυστυχώς, στις μέρες μας επιλέγει την Ευρώπη ως τον βολικό εχθρό του. Μιλώντας σε προεκλογική συγκέντρωση, το Σαββατοκύριακο, αναγνώρισε ότι το δημοψήφισμα μπορεί να κλείσει την πόρτα της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Γι’ αυτόν τον λόγο, συνέχισε, «η επικράτηση του “Ναι” είναι πολύ σημαντική, καθώς θα δείξει ότι η Τουρκία δεν είναι υποτακτικός κανενός».

Καθώς πλησιάζει η μέρα που θα ανοίξουν οι κάλπες, κάθε πολίτης της Τουρκίας θα έπρεπε να αναρωτηθεί αν είναι πραγματικά έτοιμος να νομιμοποιήσει με την ψήφο του μια τόσο επικίνδυνη οπισθοδρόμηση.