Τα Βαλκάνια στη δίνη του «Τετάρτου Κύματος»

Οι πρόσφατες εξελίξεις στην Ελλάδα διαμόρφωσαν μια αιφνίδια πραγματικότητα και ανεδύθησαν συμπεριφορές, τάσεις και υπόγεια ρεύματα μιας διαμαρτυρίας την οποία θα ήταν λάθος να την αποδώσουμε μόνον σε μια νεανική έκρηξη.

Η ανησυχία των Ευρωπαικών κυβερνήσεων ήταν εύλογη όταν είδαν ένα κράτος-μέλος της ΕΕ να καταρρέει και να μετατρέπεται σε εξαγωγέα κρίσης και αναταραχής σε Ευρωπαικές πρωτεύουσες προμηνύοντας το νέο κύμα μιας ευρύτερης αποδόμησης που απειλεί την Ευρωπαική ήπειρο με απρόβλεπτες συνέπειες για την επερχόμενη διετία.[1]

Οι πολιτικές που εφάρμοσαν τα συντηρητικά και σοσιαλιστικά κόμματα διατήρησαν υψηλά την καταναλωτική δαπάνη, τροφοδοτώντας την με υπερδανεισμό και μαύρο χρήμα, την ώρα που πραγματικοί μισθοί παρέμεναν καθηλωμένοι στο όνομα της ανταγωνιστικότητας.

Μετά την κατάρρευση του χρηματοπιστωτικού συστήματος αποκαλύπτεται και η πραγματική (απ)αξία των μισθών που δεν μπορούν να σταθούν χωρίς τα δάνεια και τις ροές μαύρου χρήματος διότι κι αυτό υφίσταται τη δική του κρίση.

Πώς οδηγηθήκαμε, όμως, ως εδώ; Οι ρίζες του προβλήματος είναι πολιτικές, κοινωνικές-κοινωνιολογικές ή στενά οικονομικές;

Κατά τον Σάμιουελ Χάντινγκτον (S. Huntington, The Third Wave: Democratization in the late Twentieth Century[2]) ο κόσμος μας έχει περάσει τρία κύματα αποσταθεροποίησης και δημοκρατικοποίησης.

Το πρώτο κύμα εκδημοκρατισμού σημειώνεται κατά το 1800 και διήρκεσε έως τα τέλη του πρώτου παγκοσμίου πολέμου. Πρόκειται για το “μεγάλο κύμα που προκάλεσαν η αυξημένη συμμμετοχή των ψηφοφόρων , η μείωση των περιοριστικών μέτρων για τη συμμετοχή στην ψηφοφορία κια η αντίθεση στα μοναρχικά καθεστώτα.Το κύμα αυτό διεκόπη απο΄τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο και την άνοδο του φασισμού και του κομμουνισμού.

Αμέσως μετά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο ξεσπάει το δεύτερο κύμα κατά τη διάρκεια του οποίου αυξάνονται ο αριθμός των κράτων που από το φασιστικό τους παρελθόν αποκτούν δημοκρατικό παρόν με εξαίρεση τις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης και με λίγες ενδείξεις ανάπτυξης σε χώρες της Λατινικής Αμερικής.Σύμφωνα με τον Χάντινγτκον την περίοδο 1958-1975 παρατηρείται το φαινόμενο της αναστροφής αυτού του κύματος καθώς έχουμε αύξηση των στρατιωτικών πραξικοπημάτων και της εμφάνισης αυταρχικών καθεστώτων στην Λατινική Αμερική, Αφρική και Ευρώπη. Η Ελληνική δικτατορία, επίσης, δεν πρέπει να αναλύεται ως ένα μεμονωμένο γεγονός αλλά ως μέρος ενός παγκόσμιου παιχνιδιού, μέρος ενός κύματος δικτατοριών.

Η Ελλάδα βρέθηκε στο τρίτο κύμα εκδημοκρατισμού, την περίοδο του 70-80 μαζί με άλλες χώρες όπως η Ισπανία, Πορτογαλία, Βραζιλία, Παναμάς, Γρενάδα κ.α. το οποίο χαρακτηρίζεται από την μακροβιότητα του καταλήγοντας στην πτώση του Τείχους του Βερολίνου και τον προβληματικό εκδημοκρατισμό , βίαιο πολλές φορές, των χωρών της Ανατολικής και Νοτιανατολικής Ευρώπης.

“Το Τέταρτο Κύμα” ή πως νέος κύκλος αστάθειας απειλεί τα Δυτ. Βαλκάνια

Τα γεγονότα στην Ελλάδα, όπως τα βιώνουμε ήδη από το Δεκέμβριο του 2008 περιόδου ανέσυραν συνειρμούς του γράφοντος από το πρόσφατο Βαλκανικό παρελθόν. Ιδίως το σύνθημα «Αντίσταση» καθώς και ορισμένες συντονισμένες πρακτικές καλά οργανωμένων ομάδων με ριζοσπαστική έως εξτρεμιστική συμπεριφορά, η πλήρης χαρτογράφηση στόχων, η κατάληψη κτιρίων στρατηγικής σημασίας, η αγνώστου προελέυσεως λογιστική υποστήριξη σε πόρους και μέσα, η πληροφοριακή και ενημερωτική παρέμβαση που θυματοποίησε την Ελληνική Αστυνομία και παρέλυσε τους κρατικούς φορείς διατήρησης, επιβολής και αποκατάστασης τάξεως, η συμπεριφορά μειονοτικών ομάδων, οργανώσεων και ΜΚΟ, η μονομερής κάλυψη των γεγονότων από διεθνή και εγχώρια ΜΜΕ τα οποία ελέγχονται από ξένο κεφάλαιο και η «εξαγωγή διαμαρτυρίας» θυμίζουν υποκινούμενη, από εξωχώρια κέντρα, πολιτική βία με στόχο την ανατροπή καθεστυκυίας τάξης σε Σερβία, Γεωργία, Ουκρανία αλλά και στα κράτη του Αραβικού κόσμου ή της Βόρειας Αφρικής.[3]

Με αιτία ή αφορμή την οικονομική κρίση οι χώρες των Δυτ. Βαλκανίων εισήλθαν σε μια πρωτοφανή πολιτική κρίση που υφίσταται μέχρι σήμερα με αναδιάταξη του εσωτερικού πολιτική σκηνικού της κάθε χώρας ξεχωριστά.[5]

Τα προτεκτοράτα της Βοσνίας – Ερζεγοβίνης[6] και Κοσσυφοπεδίου[7] προς το παρόν στηρίζονται από τη Διεθνή Κοινότητα ενώ η Σερβία βρίσκεται οδηγήθηκε σε πρόωρες εκλογές  κάτι που συνέβη και στην ΠΓΔΜ[8] .

Καθώς δεν έχουν κλείσει ακόμη οι πληγές των χωρών της Βαλκανικής Χερσονήσου από εμφύλιες συρράξεις, τρομοκρατικές επιθέσεις, εγκλήματα γενοκτονίας, βίαιες πολιτικές ανατροπές και ενώ οι πολίτες των χωρών ονειρεύονται στην κυριολεξία τη στιγμή που θα γίνουν μέλη της μεγάλης Ευρωπαικής οικογένειας[9] η εισαγόμενη από τις ΗΠΑ χρηματοοικονομική κρίση έρχεται να σαρώσει τις εύθραυστες ισορροπίες στην περιοχή.[10] Με την οικονομική ύφεση που βρίσκεται σε εξέλιξη εντείνεται η επιβράδυνση των οικονομιών των χωρών των Βαλκανίων και της Α. Ευρώπης και είναι αναμενόμενη η μεγάλη αύξηση των επισφαλειών σε χώρες όπως η Ρουμανία , δευτερευόντως Βουλγαρία και Τουρκία. Κοινή εκτίμηση είναι ότι η επιβράδυνση των οικονομιών θα δημιουργήσει τις συνθήκες για αύξηση της ανεργίας και μείωση της παραγωγικής δραστηριότητας.

Ορισμένοι παρατηρητές πλέον μιλούν για το “Τέταρτο Κύμα” που προκύπτει από έναν κύκλο αστάθειας, από μια περιδίνηση που έχει συμπαρασύρει τα Δυτικά Βαλκάνια με αφετηρία τους ΝΑΤΟικούς βομβαρδισμούς κατά της τότε ΟΔΓιουγκοσλαβίας και τις αλλαγές που από τότε σημειώθηκαν στο σύνολο σχεδόν των Βαλκανικών κρατών..

Τα Δυτικά Βαλκάνια γίνονται πιο σύνθετα και πιο επικίνδυνα καθώς στις όμορες χώρες τείνει να ολοκληρωθεί ο μετασχηματισμός των εξτρεμιστικών δομών σε πολιτικούς οργανισμούς που εντάσσονται ή συνεργάζονται με τα πολιτικά κόμματα.

Αναζητώντας τα αίτια των συγκρούσεων στα Δυτικά Βαλκάνια η πρώιμη και σχετικά ανώριμη ιστορική έρευνα[11] κατέληξε και στο συμπέρασμα ότι αυτές κατ’αρχάς ήταν αποτέλεσμα δράσης-αντίδρασης ακραίων εθνικών και θρησκευτικών ηγετών οι οποίοι αντιμετώπισαν την εμφύλια σύρραξη ως τη δική τους ευκαιρία για πολιτική κυριαρχία, εξουσία και τρόπο άσκησης κρατικής πολιτικής.

Αντικείμενο ξεχωριστής ερευνητικής φόρτισης αποτελεί ο ρόλος του διεθνούς παράγοντα.

Κατά γενική ομολογία όμως οι συρράξεις στις περιοχές της Κροατίας, Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, Σερβίας, ΠΓΔ Μακεδονίας δημιούργησαν μία νέα πραγματικότητα στις διεθνείς σχέσεις με την εισαγωγή εννοιών που θα ταλαιπωρήσουν για πολύ από ότι φαίνεται τους τους ιστορικούς ερευνητές και τους παρατηρητές του φαινομένου της τρομοκρατάις και του εξτρεμισμού στην περιοχή των Βαλκανίων.

Χαρακτηριστικά αναφέρουμε μερικές από αυτές: Διεθνής τρομοκρατία, αποσχιστική τρομοκρατία, τρομοκρατία οργανωμένου υποκόσμου/μαφίας, εγχώρια τρομοκρατία, πολιτική βία, εξτρεμιστικές πράξεις δεξιών/αριστερών φανατικών οργανώσεων, τρομοκρατία πόλεων, ριζοσπαστικός εθνικισμός, τρομοκρατία μυστικών υπηρεσιών, θρησκευτική τρομοκρατία/ισλαμικός φονταμενταλισμός.

13 χρόνια μετά τη Συνθήκη του Ντέυτον που τερμάτισε τη Βοσνιακή Κρίση και 12 χρόνια μετά την συνθηκολόγηση της Σερβίας στο Κουμάνοβο που οδήγηση στην διακοπή των ΝΑΤΟικών βομβαρδισμών και άνοιξε το δρόμο για την ανεξαρτησία του Κοσσυφοπεδίου το θεσμικό τοπίο στην περιοχή εξακολουθεί να είναι ασταθές.[12] Ας σημειωθεί ότι αυτή τη στιγμή στην περιοχή βρίσκονται σε εξέλιξη 3 ενεργά εθνικιστικά ρεύματα (Αλβανικό[13], Σκοπιανό, Τουρκικό[14]), 4 αδρανή (Μαυροβουνιακό, Κροατικό, Σερβικό, Ελληνικό) και 2 εξελισσόμενα (Βουλγαρικό, Ρουμανικό) ενώ ο μεγάλος άγνωστος παραμένει ο ρόλος του Ισλαμικού παράγοντα ο οποίος είναι ίσως και ο πλέον αστάθμητος και του οποίου ο χώρος ανάπτυξης εντοπίζεται στην περιοχή της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης με διάχυση στους ισλαμικούς θύλακες της περιοχής των Βαλκανίων

Στην περιοχή των Δυτ. Βαλκανίων σήμερα δραστηριοποιούνται, αλληλοεπικαλύπτονται και συγκρούονται μικρά και μεγάλα εθνικιστικά και θρησκευτικά φανατικά ρεύματα. Οι εθνικές παρατάξεις ακόμη και τώρα έχουν ουσιαστικά ισχυρή ή κυριαρχική επιρροή στα εκλογικά σώματα των χωρών της Δυτικής Βαλκανικής. Η εσωτερική πολιτική σκηνή των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων καταδυναστεύεται από πολιτικούς σχηματισμούς και οργανώσεις που μετασχηματίσθηκαν αλλά συνεχίζουν τη δραστηριότητά τους με το δόγμα της επέκτασης εθνικής πολιτικής και θρησκευτικής με σημαντικό έλλειμμα ανοχής για το δημοκρατικό πολίτευμα προοιωνίζοντας το άνοιγμα ενός νέου κύκλου αστάθειας και συγκρούσεων.[15] Παραθρησκευτικές οργανώσεις, θρησκευτικές αιρέσεις, νεοφασιστικές ομάδες συμπληρώνουν το σκηνικό. Η πολιτική ζωή των χωρών της περιοχής προσδιορίζεται συχνά από το γεγονός ότι ισχυρές και αδιαφανείς δομές χρηματοδοτούν τέτοιες πολιτικές.

Εκ των ανωτέρω αναδύεται ένα νέο μοντέλλο για την ανάπτυξη και εξαγωγή,σε ορισμένες περιπτώσεις, μορφών πολιτικής, εθνικής ή θρησκευτικής βίας που απειλούν την αστική δημοκρατία και τους δημοκρατικούς θεσμούς και αξίες και δημιουργούν τις προυποθέσεις για μορφές εσωτερικές τρομοκρατίας[16] οι οποίες στην εξέλιξή τους μπορούν να υποβαθμίσουν εκ νέου το Ευρωπαικό διεθνοπολιτικό περιβάλλον.[17]

Ιδιαίτερος είναι ο ρόλος του ριζοσπαστικού ισλαμικού παράγοντα[18] ο οποίος και ορίζεται ως εισαχθέν φαινόμενο από τις ισλαμικές τρομοκρατικές οργανώσεις οι οποίες εκμεταλλεύθηκαν τη Βοσνιακή κρίση για την διείσδυση και εγκατάστασή τους στην περιοχή .

Υπολογίζεται ότι την περίοδο 1992-1995 περίπου 10.000-15.000 άτομα εκπαιδεύθηκαν σε μορφές «ιερού πολέμου» και έλαβαν μέρος σε μάχες στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Κοσσυφοπέδιο, Νότια Σερβία, ΠΓΔΜ, Αφγανιστάν, Ιράκ, Τσετσενία.

Στη περίοδο που μεσολάβησε και σε σχέση πάντοτε με το γενικότερο ιστορικό περίγραμμα , τμήμα του μουσουλμανικού στοιχείου των Βαλκανίων άρχισε να αναζητά μία εκ νέου έκφραση και ταυτότητα αναιρώντας το παρελθόν και προτείνοτας ένα «νέο» οικουμενικό μοντέλο, αυτό του «μετα-ισλαμισμού» που κινείται ανάμεσα στον « ισλαμο-εθνικισμό» και «ριζοσπαστικό ισλαμισμό» συνδέοντας άτομα μέσω της μουσουλμανικής κουλτούρας ανεξαρτήτως της κουλτούρας καταγωγής (Βοσνιακή, Τουρκική, αραβική), μετατρέποντας τη θρησκεία πλεόν σε συνθετικό κρίκο των πολιτισμών αυτών.[19] Σε αυτόν ακριβώς το χώρο βρίσκεται και το πεδίο δράσης των λεγομένων νεοφονταμενταλιστών που ζουν με το όραμα για την εκπλήρωση της «αμυντικής αποστολής» τους αποτρέποντας την εξόντωση της μουσουλμανικής κοινότητας είτε είναι στη Βοσνία, είτε στην Παλαιστίνη, είτε στη Τσετσενία που απειλείται από το δυτικό αφομοιωτικό μοντέλο.

Προσωπική εκτίμησή μας είναι ότι δεν μπορεί να κατανοηθεί η έξαρση φαινομένων βίας και φονταμενταλιστικής συμπεριφοράς στο βαθμό που δεν εξετασθεί σε βάθος η ενδοσυγκρουσιακή τάση και ο ανταγωνισμός των μουσουλμανικών κοινοτήτων και θυλάκων της περιοχής.

[1] http://www.balkanmagazin.net/kolumna/novosti_i_politika/eu_bure_bez_dna.xhtml

[2] http://en.wikipedia.org/wiki/The_Third_Wave_of_Democratization

[3] http://www.balkanmagazin.net/kolumna/novosti_i_politika/libija__nastavak_humanitarnih_intervencija.xhtml

[4] http://www.balkanmagazin.net/kolumna/novosti_i_politika/albanija_pred_glasanje.xhtml

[5] http://www.balkanmagazin.net/kolumna/novosti_i_politika/forum_balkanskih_drzava.xhtml

[6] http://www.balkanmagazin.net/kolumna/novosti_i_politika/bih_pred_velikim_iskusenjima.xhtml

[7] http://www.balkanmagazin.net/kolumna/novosti_i_politika/kosovo_jos_dalje_od_evropskih_vrednosti_.xhtml

[8] http://www.balkanmagazin.net/kolumna/novosti_i_politika/vlast_dobila_jos_vise_glasova.xhtml

[9] http://www.balkanmagazin.net/kolumna/novosti_i_politika/balkan_i_evropa.xhtml

[10] http://www.balkanmagazin.net/kolumna/novosti_i_politika/americki_interesi_na_balkanu.xhtml

[11] http://www.krugcentar.co.rs/php/knjige.php?id_izdavaca=57

[12] http://www.xronos.gr/detail.php?ID=58154

[13] http://www.balkanmagazin.net/kolumna/novosti_i_politika/tunel_velike_albanije_.xhtml , http://www.balkanmagazin.net/kolumna/novosti_i_politika/bezvizni_rezim_za_albanske_teritorije.xhtml

[14] http://www.balkanmagazin.net/kolumna/novosti_i_politika/turska_ofanziva_na_balkanu.xhtml

[15] http://www.balkanmagazin.net/kolumna/novosti_i_politika/kosovo_crna_rupa_balkana.xhtml

[16] http://www.balkanmagazin.net/kolumna/javno_mnjenje/novinari_zrtve_politickog_podzemlja_.xhtml

[17] http://www.xronos.gr/detail.php?ID=57155

[18] http://www.xronos.gr/detail.php?ID=62511

[19] http://www.balkanmagazin.net/kolumna/biznis/prodor_islamskog_kapitala_u_bih.xhtml