Συνεχίζουν με «παγωμένες σχέσεις» – Τι δεν έγινε στην Άγκυρα

Η δεκαετής διαμάχη Τουρκίας και Αιγύπτου βασίστηκε σε τρεις βασικούς παράγοντες, την διαρκή υποστήριξη του Ερντογάν στη Μουσουλμανική Αδελφότητα [ειδικά μετά την ανατροπή του Μόρσι το 2013], την ανάμικη της Τουρκίας στη Λιβύη και τη δέσμευση της Αιγύπτου στην ενεργειακή συμμαχία με την Ελλάδα στην Ανατολική Μεσογείο.

Προς το παρόν αυτό που φέρνει τις δύο Σουνιτικές χώρες σε μια σειρά συζητήσεων είναι τα έντονα οικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν. Η Αίγυπτος είναι σε μια πιο δύσκολη κατάσταση και το διμερές εμπόριο τωβν 15 δις που ανακοινώθηκε δεν είναι τίποτε άλλο από υλικό για τους τίτλους των οικονομικών εφημερίδων. Η κάθε χώρα ξεχωριστά επιδιώκει μια περιφερειακή τοπική ηγεμονία που θα τις επιτρέψει να ανακάμψουν οικονομικά σε έναν κόσμο που διψάει για ανάπτυξη όπως είναι η Αφρική και ο τουρκικός κόσμος. Ταυτόχρονα επιδιώκουν να γίνουν «Λύσεις» σε ενέργεια και μεταφορές. Όσο αφορά την ενέργεια η τουρκία είναι σε πιο δύσκολη θέση ενώ αντίστοιχα στις μεταφορές η Αίγυπτος φαίνεται να χάνει το πλεονέκτημα της Σουέζ αφού ο «Μεσαίος Διάδρομος» (και γενικά η Κίνα) κοιτάει να εκδιώξει τους Αμερικανούς από την θάλασσα.

Υπό αυτή την γενική εικόνα καταλαβαίνει κανείς πως οι δύο χώρες για τις επόμενες δεκαετίες είναι αδύνατον να συνάψουν στρατηγικές σχέσεις αφού τα τρία βασικά ζητήματα είναι άλυτα και ειδικά αυτό της Μουσουλμανικής Αδελφότητας. Η Ελλάδα παρακολουθεί (και σωστά) τις κινήσεις των δύο χωρών χωρίς να δείχνει ότι ενοχλείται η επηρεάζεται. Εξάλλου έχει στα χέρια της μια «Συμφωνία» με την Αίγυπτο η οποία της επιτρέπει να δίνει στο Καϊρο μια διέξοδο προς την Ευρώπη και να την χρησιμοποιεί όπως αυτή κρίνει ενάντια στηνΤουρκική προκλητικότητα, χωρίς ταυτόχρονα να δημιουργεί μεγαλύτερες κρίσεις σε αυτές που δημιουργεί η Τουρκία (βλέπε Κάσος). Ελλάδα και Κύπρος είναι χώρες της Ε.Ε και η Αίγυπτος περνάει μέσα από αυτές. Αν μάλιστα η Κυπριακή ηγεσία είχε το θάρρος να αντισταθεί σε οικονομικά συμφέροντα, θα μπορούσε να αποτελεί σημαντική «Λύση» για την Αίγυπτο σε συνάρτηση με την συνέχεια που δίνει η Ελλάδα προς την Ευρώπη.

Για την συνάντηση Ερντογάν – Σίσι ακούστηκαν πολλά όπως πάντα συμβαίνει σε τέτοιες περιπτώσεις. Πολλά από αυτά απορρίπτονται από την λογική ενώ άλλα από αυτούς που τα διαδίδουν. Όμως ένα είναι βέβαιο, ο Τούρκος Πρόεδρος ανακαλύπτει για δεύτερη φορά πως σε οποιαδήποτε κρίση που δημιουργεί ο ίδιος είναι απελπιστικά μόνος. Έφτασε σε σημείο όπου κάθε σημειακή κρίση η κάθε επέμβαση του με οποιοδήποτε τρόπο, να χρησιμοποιείται από τρίτους. Το μόνο βασικό ουσιαστικό αντάλλαγμα που λαμβάνει είναι οι φίλοι του εργολάβοι, να είναι αυτοί που χτίζουν κυριολεκτικά όλο τον κόσμο των κρίσεων, από το Ιράκ, την Συρία, το Καραμπάχ, την Ουκρανία μέχρι το Αφγανιστάν και την Αφρική.

Το 86% των νερών του ποταμού Νείλου πηγάζει από την Αιθιοπία. Παρόλα αυτά, η χώρα μπορεί να επωφεληθεί μόνο από το 5% του νερού. Με συμφωνία που έγινε μεταξύ Αγγλίας και Αιγύπτου το 1929, το 92,3 τοις εκατό των δικαιωμάτων χρήσης του νερού του Νείλου παραχωρήθηκε στην Αίγυπτο και το 7,7 τοις εκατό στο Σουδάν. Μετά την απόκτηση της ανεξαρτησίας, το Σουδάν σύναψε νέα συμφωνία με την Αίγυπτο το 1959 και αύξησε τα δικαιώματα χρήσης του στο 25%. Αν και το 85 τοις εκατό του Γαλάζιου Νείλου, ενός από τους παραπόταμους που τροφοδοτούν τον Νείλο, βρίσκεται στο έδαφος της Αιθιοπίας, η χώρα δεν συμπεριλήφθηκε ούτε στη συμφωνία του 1929 ούτε του 1959.

Έτσι και ο Αίγυπτιος Πρόεδρος μιλώντας με τον Ερντογάν «λιώνει» για λίγο την «παγωμένη σχέση» με την Τουρκία και προσπαθεί να χρησιμοποιήσει τον Ερντογάν για την διαχείριση των υδάτων σε σχέση με το Σουδάν και Αιθιποία. Η Αίγυπτος, με πληθυσμό περίπου 107 εκατομμυρίων ανθρώπων, βασίζεται στον ποταμό Νείλο Το χρειάζεται για τα νοικοκυριά και τη γεωργία – ειδικά για την καλλιέργεια βαμβακιού, που απαιτεί πολύ νερό, με μια μια μείωση κατά 2% του νερού από τον Νείλο θα μπορούσε να οδηγήσει στην απώλεια 200.000 στρεμμάτων αρδευόμενης γης . Το νερό του Νείλου χρησιμοποιείται επίσης για να γεμίσει τη λίμνη Nasser, τη δεξαμενή για τον υδροηλεκτρικό σταθμό της Αιγύπτου, το Aswan High Dam. Το Σουδάν, με πληθυσμό 48 εκατομμυρίων ανθρώπων, εξαρτάται επίσης σε μεγάλο βαθμό από το νερό του Νείλου.

Τον Σεπτέμβριο του 2023 αρχηγός του στρατού του Σουδάν, στρατηγός al-Burhan, πραγματοποίησε επίσημη επίσκεψη στην Τουρκία. Η σουδανική αντιπροσωπεία περιλάμβανε τον Υπουργό Εξωτερικών al-Sadiq, τον αρχηγό πληροφοριών, αντιστράτηγο Mufaddal, και το πιο σημαντικό, τον γενικό διευθυντή της Defense Industries Corporation, Αντιστράτηγο Mirghani Ίντρις Σουλεϊμάν. Αυτή η σύνθεση υποδήλωνε ότι η επίσκεψη του σουδανικού στρατού στην Άγκυρα δεν ήταν απλώς μια επίθεση γοητείας, αλλά είχε επίσης στόχο την εξασφάλιση αγορών όπλων που θα μπορούσαν ενδεχομένως να αλλάξουν την πορεία της συνεχιζόμενης σύγκρουσης στη χώρα. Ο Μπουρχάν χτύπησε τη σωστή πόρτα, καθώς η εμπλοκή της Τουρκίας στη Λιβύη και την Αιθιοπία έχει δείξει την προθυμία της να πάρει μέρος στους αιματηρούς εμφύλιους πολέμους της Αφρικής.

Η εμπλοκή της Τουρκίας στους εμφύλιους πολέμους της Αφρικής με τα drones της δεν είναι σίγουρα κάτι καινούργιο. Η Τουρκία παρενέβη στον εμφύλιο πόλεμο της Λιβύης με τα ένοπλα μη επανδρωμένα αεροσκάφη της το 2019, όταν ο Λιβυκός Εθνικός Στρατός με έδρα τη Βεγγάζη προχώρησε προς την Τρίπολη. Με παρόμοιο τρόπο, η Τουρκία εξήγαγε drones Bayraktar TB2 στην Αιθιοπία το 2021, όταν οι αντάρτες Tigrayan βάδιζαν στην Αντίς Αμπέμπα. Ο στρατός της Αιθιοπίας άρχισε να αναπτύσσει τουρκικά οπλισμένα μη επανδρωμένα αεροσκάφη μέσα σε ένα μήνα εναντίον των ανταρτών Tigrayan. Και στις δύο περιπτώσεις, τα τουρκικά οπλισμένα μη επανδρωμένα αεροσκάφη αποδείχθηκαν εξαιρετικά αποτελεσματικά και οδήγησαν σε κλιμάκωση της βίας. 

Όπως βλέπουμε η Τουρκία με τις εμπλοκές σε Σουδάν, Αιθιοπία και Λιβύη (έχασε την Γάζα) έχει περικυκλώσει την Αίγυπτο. Ο Σίσι πήγε στην Άγκυρα με ένα «ισχυρό χαρτί» ώστε να προκαλέσει την επέμβαση της Τουρκίας υπέρ των Αιγυπτιακών συμφερόντων στην Αφρική, την σχέση Καϊρου – Αθήνας. Αυτοί που πρέπει να καταλάβουν το ρόλο τους πάνω σε αυτή την δυναμική σχέση είναι ο «συνδετικός κρίκος», η Κύπριοι.

Τι δεν έγινε στην Άγκυρα; Η «παγωμένη σχέση» Ελλάδας – Αιγύπτου που επιδιώκει ο Ερντογάν