Στέλιος Φενέκος Μεταναστευτικό – Μεγάλη η λίστα των ολιγωριών

Παρακολουθούμε έκπληκτοι την συζήτηση που γίνεται για το μεταναστευτικό και τα μέτρα που προωθούνται από τη χώρα μας.

Και μένουμε έκπληκτοι γιατί ΟΛΑ όσα προβάλλονται σήμερα ως προβλήματα καθώς και πολλές από τις λύσεις που ακόμη εξετάζονται, έχουν επισημανθεί έγκαιρα από τις θέσεις και τα υπομνήματα που έχει υποβάλλει η “κοινωνία αξιών” επίσημα σε κυβερνήσεις και αντιπολιτεύσεις, από το 2013 ακόμη. Και απορούμε γιατί δεν έγινε καν προσπάθεια εξέτασης και εφαρμογής τους (αφού ήταν προφανή αλλά και έγκαιρα φωτισμένα)

Και για να γίνω συγκεκριμένος:

Το 2014, 2015 και 2018, υποβάλαμε στις τότε κυβερνήσεις όλη τη πρότασή μας για το μεταναστευτικό με πλήρη αξιολόγηση, αρχές, και προτάσεις εφαρμογής. Μερικές προτάσεις εξ αυτών ήταν:

1. Δημιουργία μικτών κέντρων καταγραφής και εξέτασης των αιτημάτων ασύλου από στελέχη από όλες τις ευρωπαϊκές χώρες. Αυτό θα βοηθούσε στην αξιοπιστία της καταγραφής, στην καλύτερη αναγνώριση των πραγματικών προσφύγων έναντι των μεταναστών και στην άμεση υποβολή και ταχύτερη διευθέτηση των αιτημάτων ασύλου από τις χώρες από τις οποίες αιτείται το άσυλο ο αιτούμενος. Επίσης θα βοηθούσε και στην ρεαλιστική καταγραφή των αιτουμένων ως προς τις χώρες που θέλουν να πάνε και θα έδειχνε όχι μόνο τα ποσοτικά αλλά και τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του προβλήματος. Φυσικά και δεν συνέφερε τις μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες του Βορρά, αλλά και εμείς που μας συνέφερε, ποτέ δεν το διεκδικήσαμε.

2. Εκχώρηση αρμοδιότητας σε πρεσβείες και προξενεία των ευρωπαϊκών χωρών στις χώρες πρώτης εισόδου (κυρίως Τουρκία) αλλά και στις παράκτιες χώρες της Αφρικής, για να δέχονται τα αιτήματα ασύλου εκεί. Αυτό θα απέτρεπε πολλούς να κάνουν το απελπισμένο ταξίδι της ουτοπίας, θανατηφόρο κάποιες φορές. Φυσικά και θα αυξανόταν κατακόρυφα τα αιτήματα, αλλά κάθε χώρα θα αναλάμβανε το ποσοστό ευθύνης που της αναλογεί. Η πρόταση εξετάσθηκε σε επίπεδο ΕΕ αλλά κι εμείς ποτέ δεν την υπερασπισθήκαμε σθεναρά, ώστε να δείξουμε και την μετάθεση ευθυνών από πλευράς συγκεκριμένων χωρών της ΕΕ.

3. Τυποποίηση των κέντρων φιλοξενίας από πλευράς χωροθέτησης, κατασκευής, υλικών και εφοδίων, καθώς και τυποποίηση της οργάνωσης και λειτουργίας, έτσι ώστε και καλή κατανομή των χρημάτων και οικονομίες κλίμακας να γίνονται , με συγκεκριμένα συμβόλαια ανάθεσης, διαφανείς διαγωνισμούς και ελέγχους. Η τυποποίηση αυτή έπρεπε να γίνει κεντρικά από την ΕΕ, από συγκεκριμένη υπηρεσία.

4. Προτείναμε όχι μόνο την διαθεσιμότητα κατάλληλων πλοίων για τις πρώτες δύσκολες περιόδους, αλλά και υπηρεσία που θα μπορούσε να αναλάβει τη μίσθωση και είχε τεράστια εμπειρία σε ανάλογα έργα (ΠΟΚΕΣΘΑΜ/ΓΕΕΘΑ). Η πρόταση δεν ελήφθη υπόψη, οι μισθώσεις ανελήφθησαν αδιαφανώς από κυβερνητικούς φορείς (άτυπους εν πολλοίς) και ως αποτέλεσμα το ημερήσιο κόστος μίσθωσης των πλοίων υπερέβει κατά πολύ το ποσό που είχε επιτύχει το ΠΟΚΕΣΘΑΜ σε ανάλογες περιπτώσεις ανθρωπιστικών κρίσεων στο εγγύς παρελθόν.

5. Συγκεκριμένη οργανωτική διάρθρωση για τις υπηρεσίες που εμπλέκονται στο ζήτημα της παράνομης και παράτυπης μετανάστευσης Η αντιμετώπιση του προβλήματος σε όλη την Ελλάδα απαιτεί τη συνεργασία πολλών Υπουργείων και φορέων, (Σώματα Ασφαλείας, Ε.Δ., ΕΛ.ΑΣ, Δήμοι Περιφέρειες, κλπ). Για την συνολική και ενιαία διαχείριση προτείναμε τη δημιουργία Υπηρεσίας Ασφαλείας Συνόρων και Μετανάστευσης. Αυτή η υπηρεσία θα αποτελείται από τρία τμήματα όπως παρακάτω:
• Το ένα θα είναι η αντίστοιχη “Υπηρεσία Θαλάσσιας Ασφάλειας (coast guard)”, που θα μπορεί να επιχειρεί σε όλο τον Ελληνικό θαλάσσιο χώρο (και όχι μόνο στη περιοχή λιμένων που η ευθύνη θα ανήκει στο Λιμενικό) και σε περιπτώσεις καταδίωξης και στα διεθνή ύδατα.
• Το δεύτερο θα είναι η “Υπηρεσία Ασφαλείας Συνόρων”
• Το τρίτο τμήμα θα είναι “Ειδική Υπηρεσία Μετανάστευσης” εκ δικαστικών λειτουργών, στελεχών της ΕΛ.ΑΣ και διοικητικών υπαλλήλων, που θα έχει αρμοδιότητα κατ’ αποκλειστικότητα στην ενδοχώρα.
• Τα τρία τμήματα θα υπάγονται σε ενιαία διοίκηση υπό τον Υφυπουργό Μεταναστευτικού. Η υπηρεσία αυτή θα συνεπικουρείται κατά περίπτωση και από το Λ.Σ, τις Ε.Δ. και την Ελληνική Αστυνομία, κάτω από ένα ειδικό εθνικό σχέδιο αντιμετώπισης της λαθρομετανάστευσης σε όλη τη χώρα.

6. Είχαμε προτείνει (μετά από επιτόπια έρευνα σε όλα σχεδόν τα κέντρα φιλοξενίας στην Ελλάδα) την διαφορετική διάκριση μεταξύ κέντρων-ζωνών αναμονής και πρώτης υποδοχής, κέντρων φιλοξενίας και κέντρων κράτησης, με διαφορετική διαβάθμιση στο χρόνο παραμονής, στους ελέγχους και τις ελευθερίες διακίνησης, ανάλογα με τα ποιοτικά χαρακτηριστικά κάθε εισερχομένου και αιτούντος ασύλου.

7. Ιδιαίτερα είχαμε επισημάνει τις ξεχωριστές δομές και διαχείρισης για τα ασυνόδευτα ανήλικα παιδιά αλλά και τις ασυνόδευτες νέες κοπέλες (λόγω των πολιτισμικών ιδιαιτεροτήτων συμπεριφοράς κυρίως προς τα κορίτσια και τις νέες κάποιων εξτρεμιστών στα κέντρα φιλοξενίας) .

8. Και οπωσδήποτε προτείναμε να υπάρξουν αφενός οργανωτικές δομές για αξιοποίηση των ίδιων των μεταναστών (κυρίως με εξειδικεύσεις) εντός των κέντρων φιλοξενίας, αλλά και μόνιμη αστυνομική παρουσία εντός των κέντρων.

9. Επειδή δε μόνο στρατιωτικοί έχουν εις βάθος γνώση και αντίληψη των απαιτήσεων οργάνωσης της στρατοπεδικής ζωής, είχαμε προτείνει να γίνει αξιοποίηση απόστρατων αξιωματικών με σημαντικές ανάλογες εμπειρίες για την διοίκηση και οργάνωση αυτών των κέντρων φιλοξενίας.

10. Επισημάναμε έγκαιρα την αναποτελεσματικότητα (πολλές φορές) και τον ύποπτο ρόλο που έπαιζαν κάποιες ΜΚΟ. Σε επιτόπια επίσκεψή μας διαπιστώσαμε κραυγαλέες συμπεριφορές (π.χ. μεταφορά μεταναστών με ναυλωμένα σκάφη των ΜΚΟ, υπερτιμολογήσεις σε ακατάλληλα υλικά και εγκαταστάσεις αλλά και διανομή ζεστού χρήματος-χέρι με χέρι- στους μετανάστες). Αντί τα χρήματα να δίνονται σε αναποτελεσματικές ΜΚΟ (έπρεπε να υπάρχει αξιόπιστη αξιολόγηση τους και αποκλεισμός όσων παραβαίνουν τα κριτήρια στα οποία έπρεπε να υπακούουν.

11. Προσπάθεια για διακρατικές συμφωνίες (συλλογικά της ΕΕ αλλά και διμερώς) με τις χώρες προέλευσης (με οικονομικά κίνητρα και διπλωματικές πιέσεις) καθώς και ενίσχυση της πολιτικής “εξωτερίκευσης”, με συμφωνίες, κατάλληλα κίνητρα και πιέσεις της ΕΕ προς τις γειτονικές χώρες εισόδου (Τουρκία) για αυστηρότερο έλεγχο και αποτροπή της διακίνησης μεταναστών μέσω των εδαφών τους. Και ναι μεν με την Τουρκία έγινε μία ανεπαρκής συμφωνία με τα γνωστά αποτελέσματα, με τις χώρες προέλευσης όμως ελάχιστα έχουν γίνει, για έλεγχο και επαναπατρισμό όσων δεν δικαιούνται τον χαρακτηρισμό του πρόσφυγα.

12. Είχαμε έγκαιρα προτείνει την Έγγραφη ανακοίνωση στην ΕΕ, ότι σύμφωνα με το ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, που εκδόθηκε στις 7 Απριλίου 2011, δεν έχουμε τη δυνατότητα λόγω του μεγάλου όγκου λαθρομετανάστευσης και αιτημάτων ασύλου να αποδεχθούμε τις προβλέψεις του ‘’Δουβλίνου ΙΙ’’, όπως είχαν ήδη κάνει, η Βρετανία, η Σουηδία, η Νορβηγία, η Γερμανία, η Φινλανδία και η Δανία. Προτείναμε να ζητήσουμε επίσημα την αναθεώρηση της στα πλαίσια του εκσυγχρονισμού του “Συστήματος κανονισμού Δουβλίνο ΙΙ”. Σήμερα μετά τόσα χρόνια εφαρμογής της προβληματικής αυτής συνθήκης (που την υπογράψαμε αφελώς), ακόμη συζητείται η αναθεώρηση της . Αλήθεια ποιές είναι οι δικές μας συγκεκριμένες προτάσεις αναθεώρησης (δεν έχουν δημοσιοποιηθεί);

13. Διεκδίκηση στην ΕΕ για επιμερισμό του βάρους της μετανάστευσης στις χώρες της Ευρώπη, με αυστηρά κριτήρια όπως πχ. ο πληθυσμός, το κατά κεφαλήν εισόδημα της κάθε χώρας.

14. Καθορισμό συγκεκριμένης ημερομηνίας για όλους τους μετανάστες που εισήλθαν παράτυπα/παράνομα στη χώρα δεν καταγράφηκαν και παραμένουν παράνομα σε αυτήν, μέχρι την οποία θα πρέπει να δηλώσουν την παρουσία τους με συγκεκριμένα στοιχεία (όνομα, εθνότητα, χώρα προέλευσης, κατοικία, μέλη οικογένειας, κλπ). Σε περίπτωση που δεν δηλωθούν μέχρι την ημερομηνία αυτή και συλληφθούν, να γίνεται βάσει κριτηρίων, απόρριψη κάθε δυνατότητας αιτήματος ασυλίας, και διαδικασίες προώθησής στις χώρες προέλευσης (σε συνδυασμός με τις διακρατικές συμφωνίες και τα κίνητρα επανόδου στις χώρες τους).

15. Υιοθέτηση της ρήτρας επαναπροώθησης σε κάθε αίτημα ασύλου που εγκρίνεται, η οποία θα προβλέπει την ενυπόγραφη αποδοχή του κάθε πρόσφυγα και απολαμβάνοντος ασύλου, ότι εάν αποκατασταθεί η ειρήνη στη χώρα προέλευσής του εντός εύλογου διαστήματος, θα αποδεχθεί την επιστροφή της σε αυτήν, εφόσον κριθεί αναγκαίο. Η ρήτρα αυτή δίνει έρεισμα για υπέρβαση του περιορισμού για συλλογικές επαναπροωθήσεις (η Μέρκελ το πρότεινε να εξετασθεί για την Γερμανία).

16. Έλεγχος αυτών που καταγράφηκαν για τυχόν σοβαρές αξιόποινες ποινικές (όχι πολιτικές) πράξεις στις χώρες τους και σε καταφατική περίπτωση, άμεση προώθησή του σε αυτές (σε συνδυασμό με τις διακρατικές συμφωνίες). Επαναπατρισμό επίσης , όλων όσων συλληφθούν και καταδικαστούν για σοβαρά ποινικά αδικήματα (κλοπές, βιαιοπραγίες, ένοπλες ληστείες, απαγωγές, ανθρωποκτονίες κλπ).
17. Απλοποίηση και επιτάχυνση της εκδίκασης των αιτήσεων ασύλου μέσα σε διάστημα 15 ημερών καθώς και της απέλασής τους. Σε όσους παρέχεται άσυλο να παρέχονται άδειες συγκεκριμένου χρόνου παραμονής, με 3ετή διαδικασία ανανέωσης και να εφοδιάζονται και με ταξιδιωτικά έγγραφα.
18. Πολλοί μιλούν για φυσική αποτροπή των μεταναστών στο να έρχονται στη χώρα μας αλλά οι περισσότεροι δεν αντιλαμβάνονται την έννοια της αποτροπής και πως αυτή μπορεί να εφαρμοσθεί σε χιλιάδες ανθρώπους που φθάνουν σε τέτοιο σημείο απελπισίας, ώστε να παίζουν την ζωή τους κορόνα γράμματα μέσα σε ένα καρυδότσουφλο στη θάλασσα.

19. Η αποτροπή είναι ελλιπής έννοια όταν χρησιμοποιείται με την παραδοσιακή της μορφή στο μεταναστευτικό και γιατί ο έννοιες των αντικινήτρων και των κινήτρων μαζί είναι πλέον σύννομες, καταλληλότερες, ρεαλιστικές και πιο ανθρώπινες για την διαχείριση του μεταναστευτικού, έναντι της αποτροπής.
• Από τη στιγμή που οι βάρκες (υπερφορτωμένες με μειωμένη πλευστότητα και μιας χρήσεως) βγουν στη θάλασσα και περάσουν είτε όχι τα χωρικά ύδατα, ακόμη και αν έχουν εντοπιστεί, τα πλοία περιπολίας το μόνο που μπορούν να κάνουν είναι να συνοδεύσουν για ασφάλεια τα καρυδότσουφλα είτε ανεβάσουν τους ανθρώπους επάνω για να μην πνιγούν και να τους μεταφέρουν με ασφάλεια στη ακτή. Τα Τουρκικά πλοία περιπολίας στην Τουρκική ακτή (αν είναι στα Τουρκικά ύδατα οι βάρκες), και τα Ελληνικά πλοία στην Ελληνική αν οι βάρκες εντοπισθούν στα Ελληνικά ύδατα.
• Εάν οι διακινητές είτε οι ίδιοι οι μετανάστες αναποδογυρίσουν τις βάρκες μόλις δουν τα Ελληνικά πλοία περιπολίας (αυτό κάνουν), τότε η επιχείρηση γίνεται “διάσωση ανθρώπου στη θάλασσα” και ενεργοποιούνται οι διαδικασίες “έρευνας και διάσωσης”. Στη περίπτωση αυτή πρωτεύων στόχος γίνεται πλέον η διάσωση και η περίθαλψη των ανθρώπων από τα πλοία μας! Με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνουν και την είσοδο στη χώρα μας με κόστος ανθρώπινες ζωές κάποιες φορές.
• Να πιεσθούν οι βάρκες για να επιστρέψουν στα Τουρκικά ύδατα δεν μπορεί να γίνει στη πράξη αποτελεσματικά (στη συντριπτική πλειονότητα), γιατί οι βάρκες είναι καρυδότσουφλα και θα ανατραπούν, θα βουλιάξουν σε οιαδήποτε ασταθή κατάσταση πίεσης και πανικού, με τραγικά αποτελέσματα. Θα είναι εγκληματική πράξη.
• Εάν οι Τούρκοι δεν ελέγξουν στα δικά τους ύδατα και στις ακτές τους την επιβίβαση των μεταναστών στις βάρκες (εκεί έχει έννοια η αποτροπή), δεν μπορεί να αποτραπεί η είσοδός τους στη χώρα μας!
• Σε ότι αφορά τη δική μας πολιτική στα Ευρωπαϊκά όργανα για το ζήτημα αυτό της φυσικής αποτροπής στη θάλασσα, δεν έχουμε επιτύχει να φωτίσουμε όλες τις πλευρές του ζητήματος, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται δυσμενείς εντυπώσεις, να καλλιεργούνται ανεδαφικές προσδοκίες και να δρομολογούνται αναποτελεσματικές ενέργειες.

20. Συνεπώς για να μειωθεί το ρεύμα μεταναστών πρέπει να λειτουργήσει ιδιαίτερη αποτρεπτική πολιτική, η οποία να περιλαμβάνει συνδυαστικά αντικίνητρα και κίνητρα μαζί. Αντικίνητρα που να λειτουργούν αποτρεπτικά (ψυχολογικά, νομικά, οικονομικά, φυσικά) για να μην αναλάβουν τους κινδύνους μετακίνησης και κίνητρα για να έχουν λόγο να παραμείνουν στους τόπους τους. Τα αποτρεπτικά αυτά μέσα με την έννοια των αντικινήτρων αλλά και τα κίνητρα, μπορούν να έχουν ως υποκείμενα: τους ίδιους τους μετανάστες, τους διακινητές, τις χώρες προέλευσης, τις Χώρες πρώτης εισόδου, τις χώρες προορισμού.

21. Τα αντικίνητρα που λειτουργούν αποτρεπτικά αλλά και τα κίνητρα, μπορούν να εφαρμοσθούν:
• Στα σημεία εκκίνησης, να έχουν ως στόχους δηλαδή τον μηχανισμό που οργανώνει τις μετακινήσεις (ανθρώπους, μέσα και το χρήμα που σχετίζεται καθ οιονδήποτε τρόπο με την διακίνηση),
• Στις χώρες διέλευσης κατά την διαδρομή τους
• Στις χώρες υποδοχής και τελικού προορισμού.

22. Οι επαναπατρισμοί είναι αναγκαίοι, διότι ενισχύουν τα αντικίνητρα μετακίνησης και λειτουργούν αποτρεπτικά, αφού οι επόμενοι μαθαίνουν τι συνέβη στους προηγούμενους, τα προβλήματα και τις δυσκολίες που αντιμετώπισαν (οικονομικά-νομικά – φυσικά αποτρεπτικά μέτρα) και αποθαρρύνονται να αναλάβουν το ρίσκο της πλήρους αποτυχίας είτε απομυθοποιούν τον θαυμαστό κόσμο που φαντάσθηκαν.

23. Κίνητρα για να αποτραπεί η μετακίνηση αφορούν την ειρήνη, την σταθερότητα και τις προοπτικές ανάπτυξης στις χώρες προέλευσης. Από το 2013 ακόμη, βλέποντας την πολυπλοκότητα των προβλημάτων στη Συρία, είχαμε επισημάνει ότι ο Άσαντ θα επιβίωνε και κάναμε μάλιστα και συγκεκριμένη ημερίδα, όπου αποδεχόμενοι το ρεαλιστικό αυτό σενάριο εκτιμούσαμε ότι θα έπρεπε να δημιουργούνται εντός των εδαφών που απελευθερώνονται στη Συρία περιοχές ασφαλείας, υπό την εγγύηση ειρηνευτικών πολυεθνικών δυνάμεων και να αρχίσει ελεγχόμενα η ανοικοδόμηση τους και ο επαναπατρισμός των εκατομμυρίων προσφύγων. Σήμερα η Τουρκία προτείνει αυτό ακριβώς, με δικές της εγγυήσεις και φυσικά για δικούς της σκοπούς.

24. Αυτά που θα πρέπει οπωσδήποτε να εξετασθούν σε διεθνές επίπεδο, πέραν της αναθεώρησης της συνθήκης του Δουβλίνου, είναι:
• Να χαρακτηρισθεί η διακίνηση μεταναστών (το σύγχρονο δουλεμπόριο) έγκλημα κατά της ανθρωπότητας, αρμοδιότητας του διεθνούς ποινικού δικαστηρίου που διώκεται ανηλεώς και να υποχρεωθούν όλες οι χώρες να δεσμευθούν για τις διεθνείς διώξεις.
• Να ελέγχεται η διακίνηση των χρημάτων που διαπιστώνεται ότι προέρχονται άμεσα ή έμμεσα από ανάλογες δραστηριότητες και να δεσμεύονται στο διεθνές τραπεζικό σύστημα, όπως γίνεται και με την τρομοκρατία.
• Να προβλεφθούν αυστηρές ποινές για τους διακινητές (τουλάχιστον στις χώρες του Δυτικού κόσμου όπου μπορεί να επιτευχθεί συναίνεση).

25. Να υπάρξουν οι αναγκαίες διεθνείς πιέσεις ώστε να συμφωνηθούν και να οργανωθούν πολυεθνικές επιχειρήσεις Νατοϊκές, της ΕΕ αλλά και της Αφρικανικής Ένωσης, για την υποστήριξη των κυβερνήσεων των χωρών που θέλουν και αδυνατούν να ελέγξουν οι ίδιες την διακίνηση μεταναστών αλλά και δουλεμπόρων, στις αφρικανικές ακτές αλλά και στη Μεσόγειο.

26. Το σύστημα πληροφοριών των οργανισμών αυτών (και των συμμετεχουσών χωρών), να προσανατολισθεί στον έλεγχο κάθε μορφής διακίνησης ανθρώπων, ώστε να αναλαμβάνονται έγκαιρα οι αναγκαίες προληπτικές αποτρεπτικές αλλά και κατασταλτικές δράσεις (θα πρέπει να υπάρξουν και αξιόπιστες πιέσεις σε μη συνεργαζόμενες κυβερνήσεις συγκεκριμένων χωρών, όπως έγινε και με την τρομοκρατία).

27. Να επισημαίνεται σε κάθε ευκαιρία σε όλα τα συναφή φόρα και διεθνείς συσκέψεις, η διασύνδεση του μεταναστευτικού με την τρομοκρατία και το δουλεμπόριο, ως παγκόσμια απειλή ασφαλείας.