Στέλιος Φενέκος – Διεθνοποίηση της Τουρκικής παραβατικότητας

Στην χθεσινή συζήτηση στην εκπομπή «10» της ΕΡΤ με την Όλγα Τρέμη, υποστήριξα ότι χάσαμε την ευκαιρία να διεθνοποιήσουμε το θέμα της Τουρκικής παρανομίας με την Λιβύη.

Και εύλογα ο κ. Χατζηδάκης, μόλις είχε διακοπεί η σύνδεση μας και η συμμετοχή μου στη συζήτηση, είπε: μα έχουμε κάνει πολλές συναντήσεις με πρέσβεις, υπουργούς κλπ και η ΕΕ έκανε δηλώσεις αλλά και χώρες επίσης.

Ναι είναι γεγονός ότι έχουν γίνει πολλά όπως είπε. Όμως η έννοια της διεθνοποίησης έχει πολλές συνιστώσες. Και συγκεκριμένα:

ΣΥΝΙΣΤΩΣΕΣ ΤΗΣ ΔΙΕΘΝΟΠΟΙΗΣΗΣ

1. Η πρώτη συνιστώσας είναι στο επίπεδο των “Δημοσίων Σχέσεων” μεταξύ των χωρών. Δηλαδή μία χώρα κάνει μία δήλωση και υποστηρίζει μία άλλη χλιαρά, επειδή υπάρχουν καλές σχέσεις μεταξύ τους είτε προσδοκά κάποια οφέλη από την υποστήριξη αυτή ή την δική μας υποστήριξη σε κάποιο άλλο θέμα.
Και εδώ τα καταφέραμε άριστα. Όμως αν και ευπρόσδεκτη η υποστήριξη αυτή, εν τούτοις δεν είναι οπωσδήποτε σταθερή, ούτε μπορεί κάποιος να προσδοκά κάτι ουσιαστικά περισσότερο.

2. Η δεύτερη συνιστώσα είναι στο επίπεδο της “Διεθνούς Υπευθυνότητας” των χωρών. Δηλαδή μία χώρα σε υποστηρίζει, κυρίως επειδή αισθάνεται υπεύθυνη έναντι του διεθνούς συστήματος ισορροπίας και ακόμη καλύτερα, έναντι του διεθνούς δικαίου που παραβιάζεται και επειδή ως οντότητα μετέχει με υπευθυνότητα στη συλλογική εφαρμογή του διεθνούς δικαίου. Επίσης μπορεί να νοιώθει ότι η παραβίαση αυτή, εάν δεν αντιμετωπισθεί στην δική μας περίπτωση, μπορεί να επηρεάσει και μία ανάλογη δική της.

3. Η Τρίτη συνιστώσα περιλαμβάνει την έννοια της “Διεθνούς Ευθύνης” και το “Διεθνές Δίκαιο”.
Και εκεί βρίσκεται και το δυσκολότερο πεδίο διεθνοποίησης μία αντιπαράθεσης. Να γίνουν οι κατάλληλες ενέργειες, προκειμένου να μας υποστηρίξουν οι οντότητες που έχουν διεθνή ευθύνη για να τοποθετηθούν (π.χ. ΝΑΤΟ και ΕΕ) ή και να διαχειριστούν μία διεθνή αντιπαράθεση (ΟΗΕ, ΔΔΧ, ΕΔΔΑ, Ποινικό Δικαστήριο κλπ).

ΟΙ ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ

Στην περίπτωση της συμφωνίας της Τουρκίας με την Λιβύη, όντως υπήρξαν υποστηρικτικές δηλώσεις από χώρες που εντάσσονται στο πλαίσιο των Διεθνών Δημοσίων Σχέσεων, και έχουν την αξία τους. Πλην όμως οι περισσότερες πέραν της χλιαρότητας, δεν διασφαλίζουν ούτε σταθερότητα, ούτε δέσμευση για μεγαλύτερη έκθεση και βοήθεια στην συγκεκριμένη αντιπαράθεση.

Η δεύτερη περίπτωση (της Διεθνούς Υπευθυνότητας), αφορά χώρες όπως η Αίγυπτος που έχει ζωτικά συμφέροντα για τις θαλάσσιες ζώνες στη περιοχή και επίσης επειδή την αφορά άμεσα η περίπτωση της Τουρκικής επιθετικότητας.
Επίσης αφορά χώρες όπως είναι οι ΗΠΑ και η Ρωσία, οι οποίες τοποθετήθηκαν μέσω εκρποσώπων, λόγω των δικών τους κυρίως συμφερόντων (όχι μόνο στη Λιβύη, αλλά σε όλη τη περιοχή), τα οποία συγκρούονται κάποτε. Πλην όμως και οι δύο, μας έχουν αποδείξει ότι εύκολα μετακινούνται προς την μία ή την άλλη πλευρά (δεν νοιώθουν υπευθυνότητα έναντι του διεθνούς δικαιϊκού συστήματος, άλλα έναντι τους διεθνούς γεωπολιτικού τους ρόλου και προς υποστήριξη των συμφερόντων τους).
Οι δηλώσεις τους είναι πολύτιμες, πλην όμως δεν δημιουργούν κανένα περιβάλλον σταθερότητας, ασφάλειας και υποστήριξης, στο βαθμό που να μας κάνει να εφησυχάζουμε.

«Προκλητικό» χαρακτήρισε το Στέιτ Ντιπάρτμεντ το μνημόνιο κατανόησης της Τουρκίας με τη Λιβύη για τον καθορισμό των θαλάσσιων δικαιοδοσιών.
Αποστάσεις πήρε και η Μόσχα, δια της εκπροσώπου του Υπουργείου Εξωτερικών, που ζήτησε από την Τουρκία να μην οξύνει την κατάσταση στη Λιβύη, αλλά και την Ανατολική Μεσόγειο γενικότερα.

Την τρίτη συνιστώσα, που είναι η “Διεθνής Ευθύνη” των Οργανισμών και οντοτήτων, την εκφράζουν θεσμικά το ΝΑΤΟ, η ΕΕ και τα όργανά της, ο ΓΓ/ΟΗΕ, το Συμβούλιο της Ευρώπης κλπ είτε από πλευράς “Διεθνούς Δικαίου”, το ΣΑ/ΟΗΕ, η ΓΣ/ΟΗΕ, το ΔΔΧ, το ΕΔΔΑ, το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο κλπ.
Εκεί είναι και ο δυσκολότερος τομέας διεθνοποίησης μίας διεθνούς αντιπαράθεσης και δεν κάναμε και πολλά πράγματα, πλην κάποιον δηλώσεων εκπροσώπων της ΕΕ (ακόμη γενικών – ελπίζω να συγκεκριμενοποιηθούν περισσότερο και με κοινό ανακοινωθέν σύντομα).

Σύμφωνα με ανακοίνωση εκπροσώπου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, «η Τουρκία χρειάζεται να σέβεται την εδαφική ακεραιότητα και τα κυριαρχικά δικαιώματα όλων των χωρών – μελών της ΕΕ, όπως επανειλημμένα έχει τονίσει το συμβούλιο Κορυφής, με πλέον πρόσφατο το κείμενο συμπερασμάτων του Ιουνίου του 2019. Το διμερές μνημόνιο μεταξύ Λιβύης και Τουρκίας για τη χάραξη θαλασσίων ζωνών δεν έχει δημοσιοποιηθεί. Χρειάζονται περαιτέρω διευκρινίσεις για το περιεχόμενό της. Αναμένουμε το κείμενο να δημοσιοποιηθεί χωρίς καθυστέρηση στην Ευρωπαϊκή Ένωση»

Και αυτά τα δύο τελευταία πεδία είναι τα πιο δύσκολα στην προσπάθεια διεθνοποίησης ενός θέματος.

ΟΙ ΔΙΚΕΣ ΜΑΣ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗΣ

Ιδιαίτερα για την Τρίτη συνιστώσα, ελάχιστα έχουμε κάνει και επιμένω ότι δεν εκμεταλλευόμαστε τις ευκαιρίες.

Και για να γίνω συγκεκριμένος: Το Συνέδριο για τα 70 χρόνια του ΝΑΤΟ ήταν η χρυσή ευκαιρία. Ο Μακρόν είχε προετοιμάσει το έδαφος, αφού είχε μιλήσει για την ανυπαρξία του ΝΑΤΟ στις διμερείς διενέξεις των χωρών μελών του και στην ανάγκη αναθεώρησης της πολιτικής του.

Το ΝΑΤΟ συμφωνα με το καταστατικό του είναι μία συμμαχία με πρόταγμα τις αξίες. Εάν δούμε στο Προοϊμιο της Συνθήκης και στα άρθρα 1, 2, 4, 8, αναφέρεται σε δεσμεύσεις των κρατών να διαβιώσουν εν ειρήνη, να διαφυλάξουν την ελευθερία, τις δημοκρατικές αρχές, την ατομική ελευθερία και το κράτους νόμου, να προάγουν την ευστάθεια και την ευημερία, να διακανονίζουν τις διεθνείς τους διαφορές με ειρηνικά μέσα, κατά τρόπον ώστε η διεθνής ειρήνη και ασφάλεια και η δικαιοσύνη να μη εκτεθούν εις κινδύνους, και στις διεθνείς τους σχέσεις να απέχουν από την απειλή ή την χρησιμοποιήση βίας, κλπ.

Και όλα, μα όλα τα παραπάνω, παραβιάζονται από την Τουρκία σήμερα. Αυτό ακριβώς εννοεί ό Μακρόν, όταν λέει ότι το ΝΑΤΟ έχει χάσει τον προσανατολσιμό του, όταν καυτηριάζει την Τουρκία για την διεθνή συμπεριφορά της, όταν ζητάει να υπάρξει καταλυτικός ρόλος του ΝΑΤΟ στις διμερείς διαφωνίες των μελών του.

Πέραν τούτου, η υποστήριξη της Τουρκίας στους φανατικούς του DAESH, όπως διαπιστώθηκε πολλές φορές στη Συρία, η στρατολόγηση των παραστρατιωτικών που έκαναν εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας στη Συρία (τοποθετήθηκε δημόσια και η Κάρλα Ντελ Πόντε γι αυτό, για προσωπική ευθύνη του Ερντογάν και παραπομπή του στο ΔΠΔ), η εισβολή στη Συρία (με νομιμοποιητική βάση ένα ασαφές τηλεφώνημα), χωρίς καμία εντολή του ΟΗΕ, είτε άλλη νομιμοποίηση (είτε ακόμη ενημέρωση και συμφωνία του ΝΑΤΟ), οι παράνομες εισβολές με στρατιωτική παρουσία σε χώρους κυριαρχικών δικαιωμάτων άλλων χωρών, οι απειλές πολέμου έναντι μέλους του ΝΑΤΟ, και οι απειλές με τους μετανάστες προς όλα τα μέλη της ΕΕ, οι παραβιάσεις, κλπ, όλα αυτά συνιστούν κατάφωρη παραβίαση των δεσμεύσεων που έχει αναλάβει στην Συνθήκη του ΝΑΤΟ.

Και ήταν χρυσή ευκαιρία (με δεδομένη την θέση Μακρόν αλλά και την διαφαινόμενη εδώ και καιρό ανάγκη επαναπροσδιορισμού του ΝΑΤΟ), να τονισθούν από τον πρωθυπουργό.
Και οπωσδήποτε σε κατ’ ιδίαν συνομιλίες, θα έπρεπε να επισημανθεί στον ΓΓ/ΝΑΤΟ ότι δεν θα ανεχθούμε τους εκβιασμούς και τις απειλές της Τουρκίας και ότι θα προβάλλουμε ΒΕΤΟ στα θέματα που την αφορούν, εάν δεν αλλάξει συμπεριφορά.

Για αναφορά δε στα εγκλήματα της στη Συρία ουδείς λόγος, όσο υπάρχουν οι απειλές για το μεταναστευτικό. Πόσο μάλλον για τους εκβιασμούς με ανταλλάγματα που κάνει κατά πάγια πρακτική της στους κόλπους του ΝΑΤΟ (τι εκχώρησε άραγε ο ΓΓ/ΝΑΤΟ για να άρει τις αντιρρήσεις της στα ζητήματα της προστασίας της Πολωνίας και των χωρών της Βαλτικής;).

Επίσης σε επίπεδο ΕΕ, το ζήτημα της ΑΟΖ είναι στην αρμοδιότητα της Επιτροπής για την αλιεία και την προστασία του θαλασσίου περιβάλλοντος του ενιαίου θαλάσσιου Ευρωπαϊκού χώρου, όπως έχει συμπεριληφθεί σε κείμενα και χάρτες της ΕΕ. Και πρέπει να ενεργήσουμε, για να τοποθετηθεί με σαφήνεια η Επιτροπή για το ζήτημα της παραβίασης αυτής της Τουρκίας.
Όπως επίσης είναι αναγκαίες και οι ενεργειές μας για να αιτηθούμε συγκεκριμένα μέτρα και κυρώσεις της ΕΕ, πέραν αυτών που αφορούν την Κύπρο.

Σε δικό μας δε επίπεδο, η συνάντηση του πρωθυπουργού με τον Ερντογάν στο περιθώριο του ΝΑΤΟ, που πήρε χαρακτήρα ιδιαίτερης επισημότητας και βαρύτητας με όλη την αντιπροσωπεία, έδωσε μία ακόμη δικαιολογία στον Ερντογάν για να ξεφύγει από τις διεθνείς πιέσεις.
Εύλογα οι ξένοι (που ψάχνουν ευκαιρία για να νίψουν τας χείρας τους) θα πουν: «Αφού συζητάτε και υπάρχει μάλιστα και καλό κλίμα για να επιλυθούν τα προβλήματα, τότε θα περιμένουμε να δούμε πως θα πάει ο διάλογος. Άρα δεν είναι κρίσιμο διεθνές πρόβλημα και δεν αποτελεί άμεσο κίνδυνο για την διεθνή ασφάλεια και ειρήνη η αντιπαράθεσή σας αυτή, αλλά ξεκάθαρα ένα ακόμη διακρατικό θέμα, στο συνολικό πακέτο των εκκρεμών θεμάτων σας, τα οποία όπως λέτε, παρά τις δυσκολίες ελπίζετε ότι μπορείτε να τα λύσετε.»

Και πάει περίπατο η ευκαιρία διεθνοποίησης του συγκεκριμένου ζητήματος στο ΝΑΤΟ

Πέραν τούτου ήδη είναι προφανές ότι η θέση που προβάλλουμε για να συνεχισθούν τα ΜΟΕ είναι εσφαλμένη (λες και τα ΜΟΕ – που είναι χαμηλού επιπέδου διευθετήσεις, και τα οποία είχαν πολύ φτωχά αποτελέσματα, ακόμη και σε αυτό το επίπεδο – μπορούν να λύσουν τα σοβαρά ζητήματα των παραβιάσεων κυριαρχίας και κυριαρχικών δικαιωμάτων και πολύπλοκων ζητημάτων του διεθνούς δικαίου).

Όσον αφορά δε τον ΟΗΕ, το ΣΑ/ΟΗΕ, τις καλές υπηρεσίες του ΓΓ/ΟΗΕ και την δήλωση των δικών μας θέσεων για την ΑΟΖ, εκεί δρούμε σαν τους ENT στον άρχοντα των δακτυλιδιών. Σκεπτόμαστε και ξανασκεπτόμαστε εάν είναι απαραίτητο να δράσουμε και να ενοχλήσουμε, πως θα το κάνουμε, μήπως θιγούν κάποιοι και βλάψουμε άλλες υποθέσεις, κλπ, κλπ, οπότε περιμένουμε μέχρι να νοιώσουμε καλά ότι καιγόμαστε για να αντιδράσουμε.

ΚΑΤΑΛΗΓΟΝΤΑΣ
Την διεθνοποίηση σε επίπεδο Δημοσίων Σχέσεων την κάναμε καλά, πλην όμως είναι η ευκολότερη πλευρά της υπόθεσης.

Οι άλλες πλευρές της διεθνοποίησης όμως, που έχουν και την μεγαλύτερη βαρύτητα, είναι και οι πιο δύσκολες και εκεί πρέπει να επικεντρώσουμε τις προσπάθειές μας.

*Ο Στέλιος Φενέκος είναι υποναύαρχος του Πολεμικού Ναυτικού ε.α., ιδρυτικό μέλος και πρόεδρος σήμερα του πολιτικού κόμματος Κοινωνία Αξιών που ιδρύθηκε το Μάϊο του 2012