Σκοπιανό: Στο μικροσκόπιο η ερμηνεία της Ιστορίας του «Ιλιντεν»

Η «Republica Ilindenska Makedonija» είναι, αν μη τι άλλο, μια νέα ονομασία που τέθηκε στο τραπέζι και, ως εκ τούτου, ευλόγως κατέλαβε εξ απήνης όλους όσοι παρακολουθούν την επίπονη διαπραγμάτευση των τελευταίων μηνών.

Παρά το γεγονός ότι πλέον και από τις δύο πλευρές η ονομασία παρουσιάζεται ως εξέλιξη των τελευταίων 24ώρων, παρεμφερείς εκδοχές είχαν συζητηθεί και κατά τη διάρκεια των πολλών, διαδοχικών συναντήσεων ανάμεσα στους δύο υπουργούς Εξωτερικών Ελλάδας και ΠΓΔΜ Νίκο Κοτζιά και Νίκολα Ντιμιτρόφ και τα επιτελεία τους.

Σύμφωνα με καλά πληροφορημένες πηγές, σκοπός ήταν ήδη από την πρώτη συνάντηση της Βιέννης και σε γνώση του προσωπικού απεσταλμένου του γ.γ. του ΟΗΕ Μάθιου Νίμιτς, να βρεθεί ένας προσδιορισμός για τη νέα εκδοχή της ΠΓΔΜ, ο οποίος θα αποσπά την ΠΓΔΜ από τον αρχαϊσμό και θα τη συνδέει με την νεότερη, σλαβική ιστορία της χώρας.

Στο τραπέζι κάποια στιγμή έπεσε και η ιδέα της «Μακεδονίας του Κρουσόβου», παραπέμποντας στη βασική πόλη όπου εκδηλώθηκε η εξέγερση του Αη Λια (Προφήτη Ηλία) το καλοκαίρι του 1903. Πρόκειται, φυσικά, για την εξέγερση του Ιλιντεν, το οποίο, πλέον, αμετάφραστο, συζητείται ως προσδιορισμός στη νέα ονομασία της ΠΓΔΜ.

Το πολιτικό πρόβλημα

Το πρόβλημα και σε αυτή την ονομασία αφορά την Ιστορία. Αλλωστε, το στοιχείο της ερμηνευτικής της ιστορίας είναι αυτό που έχει καθορίσει τις διαπραγματεύσεις για το συγκεκριμένο ζήτημα, τα τελευταία 25 χρόνια. Η εξέγερση του Ιλιντεν το 1903 (20 Ιουλίου με το Ιουλιανό, 2 Αυγούστου με το Γρηγοριανό ημερολόγιο – σημειώνεται ότι οι Σλαβομακεδόνες εορτάζουν την εξέγερση με το παλιό ημερολόγιο) περιγράφεται στην κύρια αφήγηση της ελληνικής Ιστορίας ως μια εξέγερση που υποκίνησε η Εσωτερική Μακεδονική Επαναστατική Οργάνωση, με σκοπό να οδηγήσει την ευρισκόμενη υπό οθωμανική κυριαρχία Μακεδονία στα χέρια των Βουλγάρων. Οι Σλαβομακεδόνες, από τη δική τους πλευρά, θεωρούν ότι η Εξέγερση του Ιλιντεν είναι χρονικό σημείο γένεσης της νεότερης ιστορίας τους. Αν και η εξέγερση πνίγηκε στο αίμα από τους Οθωμανούς (εξέλιξη την οποία το τότε ελληνικό κράτος αντιμετώπισε με κάποια ανακούφιση, καθώς ανέσχεσε τον βουλγαρικό επεκτατισμό), είναι σαφές ότι εντάσσεται στις συγκρούσεις που προηγήθηκαν των Βαλκανικών Πολέμων με σκοπό την ενσωμάτωση της Μακεδονίας στα εθνικά κράτη της περιοχής, στην Ελλάδα, στη Βουλγαρία και στη Σερβία (η οποία μετεξελίχθηκε σε Γιουγκοσλαβία).

Το βασικό πολιτικό πρόβλημα που δημιουργεί στην κυβέρνηση η «Ilindenska Makedonija» είναι η δράση των κομιτατζήδων, εκείνων τουλάχιστον που δρούσαν με σκοπό να σπρώξουν τους ελληνικούς πληθυσμούς προς τη Βουλγαρία. Για τους Σλαβομακεδόνες είναι πιο ευκρινής η παραπομπή στο αμιγώς «δικό τους», «δεύτερο Ιλιντεν» που είναι η δράση της αντιναζιστικής οργάνωσης του 1944, με φορέα την «Αντιφασιστική Συνέλευση της Λαϊκής Απελευθέρωσης της Μακεδονίας», η οποία είναι γνωστή με το ακρωνύμιο ASNOM και προηγήθηκε για λίγο της ίδρυσης της «Λαϊκής Δημοκρατίας της Μακεδονίας» από τον Τίτο. Το αρνητικό με τη συγκεκριμένη ιστορική αναφορά (η οποία περιλαμβάνεται ήδη στο προοίμιο του συντάγματος της ΠΓΔΜ) είναι ότι στόχος της ASNOΜ ήταν, μεταξύ άλλων, η δημιουργία μιας ενιαίας «Μακεδονίας» η οποία θα περιελάμβανε το σύνολο της γεωγραφικής περιοχής με αυτή την ονομασία, δηλαδή την ελληνική, τη βουλγαρική και την αλβανική.

Είναι απολύτως σαφές ότι αυτές οι πτυχές είναι προβληματικές, γι’ αυτό και η Αθήνα ζητεί διακριτή και ουσιαστική διασφάλιση για την αποκήρυξη οποιασδήποτε εδαφικής διεκδίκησης εκ μέρους της ΠΓΔΜ.

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις έμπειρων παρατηρητών και διπλωματών με μακροχρόνια αντίληψη για την υπόθεση του Μακεδονικού, στο κείμενο της τελικής συμφωνίας η Εξέγερση του Ιλιντεν θα μπορούσε να περιγραφεί ως μια στιγμή ξεσηκωμού των υπόδουλων λαών της περιοχής ενάντια στην οθωμανική κυριαρχία. Να περιγραφεί δηλαδή το Ιλιντεν ως μέρος μιας γενικότερης εξέγερσης Σλαβομακεδόνων, Βουλγάρων, Βλάχων αλλά και Ελλήνων εναντίον της οθωμανικής κατοχής της Μακεδονίας, όχι μόνο με τα εθνικά αλλά και τα κοινωνικά χαρακτηριστικά που είχε. Σε κάθε περίπτωση, τέτοιου είδους συζητήσεις κρύβουν ήδη αρκετές παγίδες και η κυβέρνηση θα αντιμετωπίσει πολλές δυσκολίες να εξηγήσει ακόμα και στο εσωτερικό του ΣΥΡΙΖΑ, ιδιαίτερα στους βουλευτές της Βόρειας Ελλάδας, τη νέα κατάσταση.