Ρωσία: Γεωπολιτικός εγγυητής του Λουκασένκο

του Felix Light (*)

Τις ώρες που ακολούθησε ο εξαναγκασμός του αεροσκάφους της Ryanair να προσγειωθεί στο Μινσκ και η σύλληψη του Ρομάν Προτάσεβιτς, αξιωματούχοι στη Μόσχα τηρούσαν μια εμφανή σιωπή για τα γεγονότα.

Παρόλο που αρκετοί δευτερεύοντες αξιωματούχοι επιδοκίμαζαν την πράξη, ο εκπρόσωπος του προέδρου Πούτιν αρνιόταν να σχολιάσει και οι ελεγχόμενες από το κράτος εφημερίδες δεν αναφέρονταν στο ζήτημα.

Μόνο το απόγευμα της επομένης δήλωσε ο υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ ότι ο Λουκασένκο χειρίστηκε λογικά το ζήτημα και κάλεσε τη διεθνή κοινότητα να παρακολουθήσει με ψυχραιμία την υπόθεση.

Ειδικοί για τις σχέσεις Ρωσίας-Λευκορωσίας λένε ότι η αντίδραση αυτή της Μόσχας δείχνει την αμφίσημη θέση του Κρεμλίνου για τον Λουκασένκο, ο οποίος έχει εξελιχθεί σε προβληματικό σύμμαχο.

«Πιστεύω ότι ο Λουκασένκο έδρασε μόνος, χωρίς ρωσική ανάμιξη», λέει η Τατιάνα Στανόβαγια, ιδρύτρια του οργανισμού R.Politik. «Σε κάθε περίπτωση, όμως, η Ρωσία είναι ο γεωπολιτικός εγγυητής του Λουκασένκο και θα συνεχίσει να τον προστατεύει καθώς δεν έχει εναλλακτική λύση».

Ο Λουκασένκο έδινε πάντα προτεραιότητα στη δική του ελευθερία κινήσεων έναντι των σχέσεων με τη Μόσχα. Κατά καιρούς μάλιστα στρεφόταν προς τη Δύση για να ενισχύσει τη θέση του έναντι του ισχυρού γείτονά του, ο οποίος αποβλέπει στην ένωση των δύο χωρών με βάση το σύμφωνο που έχουν υπογράψει το 1999.

Το 2010, οι σχέσεις ανάμεσα στις δύο χώρες επιδεινώθηκαν εξαιτίας αντιπαραθέσεων για τις τιμές του φυσικού αερίου και τις εισαγωγές γαλακτοκομικών προϊόντων. Το κανάλι NTV, που ανήκει στην Gazprom και έχει μεγάλη θεαματικότητα στη Λευκορωσία, προέβαλε ένα ντοκιμαντέρ για τον Λουκασένκο με τίτλο «Ο Νονός», που τον ενέπλεκε σε μια σειρά δολοφονιών αντικαθεστωτικών τη δεκαετία του 1990.

Το κύμα των διαδηλώσεων μετά την επανεκλογή του όμως, τον Αύγουστο του 2020, άλλαξε τα πάντα. Ο Λουκασένκο στράφηκε προς τον προστάτη του – τον οποίο είχε αρχικά κατηγορήσει ότι είχε υποκινήσει τις ταραχές – και η Μόσχα προσέφερε αμέσως οικονομική και ρητορική στήριξη.

«Η Ρωσία είναι σε έναν βαθμό υπεύθυνη για τη μακρά παραμονή του Λουκασένκο στην εξουσία», λέει η Στανόβαγια. «Τα γεγονότα αυτά τον δένουν ακόμη πιο στενά με τη Ρωσία».

Για ορισμένους σχολιαστές, η νέα αυτή εξάρτηση του Λουκασένκο από τη Μόσχα δείχνει ότι το Κρεμλίνο εμπλέκεται στη σύλληψη του Ρομάν Προτάσεβιτς. «Η Λευκορωσία δεν θα είχε απαγάγει ένα αεροπλάνο της ΕΕ χωρίς την έγκριση της Ρωσίας», έγραψε ο καθηγητής του Γέιλ Τίμοθι Σνάιντερ. Ο Αρτιόμ Σράιμπμαν, ιδρυτής του Sense Analytics με έδρα το Μινσκ, δεν είναι τόσο σίγουρος. «Δεν είναι απίθανο να έπαιξε ρόλο η Ρωσία στο επεισόδιο», είπε, «αλλά μπορεί και να μην έχει καμιά σχέση».

Για τη Στανόβαγια, τα τελευταία γεγονότα θα καταστήσουν τη Μόσχα ακόμη πιο καχύποπτη απέναντι στον Λουκασένκο, ιδιαίτερα σε μια στιγμή που σχεδιάζεται η συνάντηση Πούτιν-Μπάιντεν. «Η ρωσική ηγεσία αιφνιδιάστηκε», υποστηρίζει η αναλύτρια, «αλλά δεν μπορεί να το δείξει γιατί πρέπει να προστατεύσει τα γεωπολιτικά της συμφέροντα».

(*) Ο Φέλιξ Λάιτ είναι αρθρογράφος της Moscow Times