«Προσφυγικό»: Μύθοι και Αλήθειες, του Αναστάσιου Λαυρέντζου

 Το 2015 ήταν ένα έτος ορόσημο για τις μεταναστευτικές ροές, διότι τη χρονιά αυτή οι εισροές προσφύγων και μεταναστών στην Ελλάδα δεκαπλασιάστηκαν σε σχέση με το παρελθόν. Συγκεκριμένα, όπως προκύπτει από τα επίσημα στοιχεία, το 2015 έφτασαν στην Ελλάδα 911 χιλιάδες πρόσφυγες και μετανάστες από διάφορες χώρες, εκ των οποίων οι 860 χιλιάδες αποβιβάστηκαν στα ελληνικά νησιά του ανατολικού Αιγαίου. Σε ένα μεγάλο ποσοστό της ελληνικής κοινής γνώμης έχει επικρατήσει η αντίληψη ότι η έξαρση αυτή είναι συνέπεια του προσφυγικού κύματος που δημιούργησε ο πόλεμος στη Συρία. Είναι όμως όντως έτσι; Όπως θα δείξουμε στη συνέχεια – εξετάζοντας στατιστικά στοιχεία τα οποία δημοσιεύτηκαν πρόσφατα – αυτό μόνο εν μέρει είναι ακριβές.

Από ποιές χώρες ήλθαν οι μετανάστες και οι πρόσφυγες του 2015;

Ξεκινάμε την ανάλυσή μας εξετάζοντας την προέλευση των μεταναστών και των προσφύγων που έφτασαν στην Ελλάδα το 2015. Όπως προκύπτει από τα στοιχεία του Πίνακα 1, το 55% περίπου εξ αυτών ήταν Σύριοι, ή ακριβέστερα δήλωσαν Σύριοι, αφού όπως διαπιστώθηκε αργότερα (όταν έφτασαν στην Κεντρική Ευρώπη) πολλοί από αυτούς ήταν άλλης υπηκοότητας (τουλάχιστον ο ένας στους πέντε) οι οποίοι χρησιμοποιούσαν πλαστά διαβατήρια (τα οποία εύκολα κανείς καταλαβαίνει πού τα προμηθεύτηκαν). Ακόμη όμως και αν δεχτούμε το παραπάνω ποσοστό ως έχει και σε αυτό προσθέσουμε και τους Ιρακινούς, φθάνουμε στο συμπέρασμα ότι το ποσοστό όσων έφτασαν στην Ελλάδα λόγω των συγκρούσεων σε Συρία-Ιράκ ήταν το 65%. Μπορούμε λοιπόν να πούμε ότι σε μεγάλο βαθμό οι ροές του 2015 οφείλονται στις εξελίξεις στη Συρία και στο Ιράκ (με τις επιφυλάξεις που προαναφέραμε), αλλά αν μείνουμε μόνο σε αυτή την παρατήρηση, θα μας έχει διαφύγει κάτι σημαντικό: υπάρχει και ένα διόλου ευκαταφρόνητο υπόλοιπο 35% (τουλάχιστον), το οποίο ως απόλυτος αριθμός είναι πολύ μεγάλος. Συγκεκριμένα: οι προερχόμενοι από το Αφγανιστάν (όπου δεν συνέβη κάτι σημαντικά διαφορετικό από αυτό που συμβαίνει τα τελευταία 15 χρόνια) έφτασαν τους 213 χιλιάδες (έναντι μόλις 12.901 το 2014), οι Πακιστανοί ήταν 27.261 (σε σύγκριση με τους 3.621 που έφτασαν το 2014), οι Ιρανοί για πρώτη φορά έφτασαν του 23 χιλιάδες κ.λπ. Ακόμη και οι Μαροκινοί, οποίοι αποτέλεσαν ένα μικρό ποσοστό, σε απόλυτους αριθμούς έφτασαν τους 7.818 έναντι μόλις 264 την προηγούμενη χρονιά (30 φορές περισσότεροι!). Από τα παραπάνω στοιχεία είναι σαφές ότι δεν είναι σωστό να μιλάμε μόνο για έξαρση των προσφυγικών ροών. Παράλληλα υπήρξε και μια σημαντική έξαρση των μεταναστευτικών ροών, η οποία μπορεί να αποδοθεί στα λανθασμένα μηνύματα που εξέπεμψαν διάφοροι πολιτικοί χειρισμοί στην Ελλάδα και στην Ευρώπη.

Ποιά ήταν η σύνθεση κατά ηλικία και φύλο των μεταναστών και των προσφύγων του 2015;

Εκεί που τα πράγματα γίνονται πολύ ενδιαφέροντα είναι στη σύνθεση κατά φύλο και ηλικιακή ομάδα των παράτυπα εισελθόντων αλλοδαπών στην Ελλάδα την προηγούμενη χρονιά. Από τα στοιχεία που αφορούν τις τέσσερις πολυπληθέστερες εθνικότητες (Συρία, Αφγανιστάν, Ιράκ, Πακιστάν), προκύπτει ότι το 75% αυτού του συνόλου ήταν άρρενες ενώ μόνο το 25% ήταν θήλεις. Στο σύνολο των αρρένων μάλιστα το 72% ήταν άνδρες ηλικίας άνω των 18 ετών. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι αριθμοί όσων δήλωσαν Σύριοι, όπου κανείς μπορεί να παρατηρήσει ότι 220 χιλιάδες εξ αυτών ήταν άνδρες στρατεύσιμης ηλικίας 18-33 ετών. Η εικόνα που προκύπτει από τα παραπάνω στοιχεία δεν συμπίπτει με εκείνη που εμφάνισαν τα περισσότερα ελληνικά ΜΜΕ, τα οποία σχεδόν αποκλειστικά στις ανταποκρίσεις τους παρουσίασαν οικογένειες και γυναίκες με παιδιά. Η πραγματική εικόνα, όπως μας την αποκαλύπτουν οι αριθμοί, είναι ότι όντως ένα ποσοστό των ατόμων που εισήλθαν στην Ελλάδα το 2015 ήταν πρόσφυγες, οι οποίοι κατά οικογένειες προσπάθησαν να ξεφύγουν από τη φρίκη ενός πενταετούς εμφυλίου πολέμου. Στο μεγαλύτερο ποσοστό τους όμως ήταν άνδρες νεαρής ηλικίας, οι οποίοι ήλθαν στην Ευρώπη είτε για να γλυτώσουν τις στρατιωτικές τους υποχρεώσεις (Σύριοι) είτε για να αναζητήσουν μια καλύτερη τύχη στο πλαίσιο των μεταναστευτικών ροών που θα καταφθάνουν τις επόμενες δεκαετίες από την Ασία και από την Αφρική (Αφγανοί, Πακιστανοί) είτε για άλλους λόγους…

Συμπεράσματα

Το να εισέρχονται σε μια χώρα με το μέγεθος της Ελλάδας μέσα σε ένα χρόνο περίπου ένα εκατομμύριο ανθρωποι (άλλοι 187 χιλιάδες εισήλθαν στο πρώτο τετράμηνο του 2016), σίγουρα δεν είναι κάτι απλό ούτε κάτι συνηθισμένο (έστω και αν οι περισσότεροι τελικά πέρασαν στην Ευρώπη). Θα πρέπει λοιπόν κανείς να αναλύσει με ορθολογισμό αυτές τις εξελίξεις, ώστε να καταλάβει και τις προοπτικές τους, ειδικά τώρα που τα βόρεια σύνορα της χώρας είναι κλειστά. Δυστυχώς σε κάτι τέτοιο δεν ωφελούν ούτε οι υπερβολικοί συναισθηματισμοί ούτε οι συγκινησιακά φορτισμένες παρουσιάσεις, οι οποίες (όχι πάντα από αφέλεια) στρεβλώνουν την πραγματική εικόνα. Στα επόμενα χρόνια θα συνεχιστούν οι μεταναστευτικές ροές από την Ασία και από την Αφρική προς την Ευρώπη, διότι θα τις τροφοδοτεί το δίπολο υπερπληθυσμού και φτώχειας το οποίο χαρακτηρίζει πολλές χώρες του τρίτου κόσμου. Ενίοτε βεβαίως οι ροές αυτές θα γνωρίζουν εξάρσεις εξ αιτίας της εγγενούς αστάθειας αυτών των χωρών και των επεμβάσεων των μεγάλων δυνάμεων. Σε αυτές τις εξελίξεις η Ελλάδα θα έχει ένα δυσανάλογα υψηλό μερίδιο λόγω της γεωγραφικής της θέσης και της ιδιότητάς της να είναι μέλος της ΕΕ. Για αυτό και θα πρέπει από τώρα να σκεφτούμε σοβαρά πώς θα αντιμετωπίσουμε αυτό το πρόβλημα, το οποίο σε συνδυασμό με την επερχόμενη δημογραφική συρρίκνωση του ελληνικού πληθυσμού, θα αποτελέσουν τις μεγαλύτερες προκλήσεις που θα κληθεί να αντιμετωπίσει στις επόμενες δεκαετίες η χώρα…