Πρέσπες, αναταράξεις σε ρευστό περιβάλλον

Η αναστάτωση στο εσωτερικό Ελλάδας και ΠΓΔΜ στον απόηχο των Πρεσπών είναι εμφανής και ενδεικτική του υψηλού βαθμού δυσκολίας υλοποίησης των συμφωνηθέντων. Το κλίμα επιβαρύνθηκε εσχάτως από τις κατηγορίες για παρέμβαση της Ρωσίας, προκειμένου να παρεμποδιστεί η είσοδος των Σκοπίων στο ΝΑΤΟ.

Πράγματι, η Μόσχα, χάρη στον σλαβικό χαρακτήρα της, εκμεταλλεύεται την αντιπαράθεση του σλαβικού/ορθόδοξου στοιχείου Σερβίας και ΠΓΔΜ με το αντίστοιχο αλβανικό (που στηρίζεται κυρίως από τις ΗΠΑ), όπως και κάθε άλλο παράθυρο ευκαιρίας που της προσφέρεται – π.χ. μειωμένο μέχρι πρότινος ενδιαφέρον της Ε.Ε. για την περιοχή και στραμμένο βλέμμα της Ουάσιγκτον σε άλλα σημεία του πλανήτη. Επικαλούμενη δε τη στάση της στην ανεξαρτητοποίηση του Κοσόβου το 2008, επιζητεί τη νομιμοποίηση/αναγνώρισή της ως προστάτιδος δύναμης των ορθόδοξων Σλάβων, που, σύμφωνα με το αφήγημά της, βάλλονται από τους μουσουλμανικούς πληθυσμούς τους οποίους συνεπικουρεί η Δύση. Αν και η εμπλοκή της Ρωσίας στο οικονομικό πεδίο είναι μάλλον οπορτουνιστική και περιορισμένη (με εξαίρεση τον ενεργειακό κλάδο ως προς τη Σερβία και κυρίως τη Βουλγαρία), επιθυμεί να αποκτήσει λόγο στις εξελίξεις, ενώ κατηγορείται ότι υποδαυλίζει τις εντάσεις ενισχύοντας ακραία στοιχεία. Μάλιστα, οι αιτιάσεις της ελληνικής πλευράς, καθότι προέρχονται από από μία χώρα που αποδεδειγμένα δεν διακατέχεται από ρωσοφοβία, είναι σαν να επαληθεύουν όσους κατηγορούν το Κρεμλίνο για αντισυστημικό αναθεωρητισμό. Ηδη, πάντως, Αθήνα και Σκόπια, βάζοντας τη Μόσχα στο στόχαστρο, επιχειρούν να προκαταλάβουν τις επόμενες κινήσεις της και να ταυτίσουν με αυτή κάποιες από τις δυνάμεις που αντιστρατεύονται τη συμφωνία, με απώτερο στόχο αυτή να μη διακινδυνευθεί. Πρόκειται, εντούτοις, για κίνηση υψηλού ρίσκου, η οποία αναμένεται να επισκιάσει τις σχέσεις τους λιγότερο ή περισσότερο.

Στη γειτονική χώρα, ο Ζάεφ έχει μεν την πρωτοβουλία των κινήσεων και δη με αναπτερωμένο το ηθικό μετά την πρόσκληση από το ΝΑΤΟ, ωστόσο βρίσκεται αντιμέτωπος με ένα αρκετά συνεκτικό μέτωπο αντίστασης και ένα ρευστό πολιτικό και κοινωνικό σκηνικό. Ο πρόεδρος Ιβάνοφ θα κάνει ό,τι περνάει από το χέρι του (άραγε μέχρι ποιου σημείου δύναται με διάφορα τρικ να εκτείνει τις αρμοδιότητές του;) για να δυσχεράνει τις προσπάθειες του κυβερνητικού συνασπισμού. Οι πρόωρες εκλογές βρίσκονται στους σχεδιασμούς του πρωθυπουργού της ΠΓΔΜ και μπορούν να γίνουν ακόμη και αμέσως μετά το δημοψήφισμα. Αποτελούν ταυτόχρονα και έμμεση απειλή προς την αντιπολίτευση, προκειμένου να μην το μποϊκοτάρει. Ούτως ή άλλως, η εξασφάλιση επιπλέον 11-12 ψήφων/βουλευτών από τη σημερινή Βουλή για να επικυρωθεί η συνταγματική αναθεώρηση με την πλειοψηφία των 2/3 μοιάζει σχεδόν απίθανη, οπότε η προσφυγή στις κάλπες καθίσταται μονόδρομος. Σημειωτέον δε πως το κλίμα ανάμεσα στους Σλαβομακεδόνες, όπως και μεταξύ VMRO και Αλβανών, είναι βαθιά διχαστικό, ενώ εξωτερικές δυνάμεις ήδη εμπλέκονται ενεργά.

Τυχόν αισθητή καθυστέρηση στην ολοκλήρωση των διαδικασιών από μεριάς της ΠΓΔΜ θα μετέθετε χρονικά τις αντίστοιχες στην Ελλάδα, μετριάζοντας σε κάποιο βαθμό τις εντάσεις ανάμεσα στους κυβερνητικούς εταίρους. Εντούτοις, το κυριότερο πρόβλημα συνίσταται στο παγιωμένο κύμα αντιρρήσεων σε αρκετές περιοχές της επικράτειας (με ιδιαίτερη ένταση στον Βορρά), το οποίο επηρεάζει εύλογα τις θέσεις των κομμάτων και εντέλει δύναται να προσδιορίσει τις πολιτικές εξελίξεις. Παρά τη δεδομένη αποφασιστικότητα του ΣΥΡΙΖΑ –ακόμη και οι βολές προς τη Μόσχα συνηγορούν προς τούτο– να στηρίξει τη συμφωνία των Πρεσπών, αυτή είναι εύθραυστη, οι (κοινοβουλευτικοί) συσχετισμοί οριακοί και το χρονοδιάγραμμα τελεί υπό πολλαπλές αιρέσεις. Το χειρότερο δυνατό σενάριο είναι το πολιτικό σύστημα να λάβει αποφάσεις με όρους στενού κομματικού συμφέροντος και ενώ πρέπει να προετοιμαζόμαστε για όλα τα ενδεχόμενα: της επικύρωσης ή της ακύρωσης, της καθυστέρησης ή/και της επαναφοράς του υπό διαφορετικές συνθήκες και κυρίως της διαχείρισης των όποιων αποτελεσμάτων έχουν εν τω μεταξύ παραχθεί εν μέσω ενός πιεστικού περιβάλλοντος, με την ΠΓΔΜ στον προθάλαμο του ΝΑΤΟ.

* Ο δρ Κωνσταντίνος Φίλης είναι διευθυντής Ερευνών του ΙΔΙΣ και συγγραφέας του βιβλίου «Τουρκία, Ισλάμ, Ερντογάν».