Πόσο έχει ηττηθεί η οργάνωση «Ισλαμικό Κράτος»;

του Adam Taylor (*)

Η απόφαση του προέδρου Τραμπ να αποσύρει τα αμερικανικά στρατεύματα από τη Συρία βασίστηκε σε ένα απλό επιχείρημα: το Ισλαμικό Κράτος, η εξτρεμιστική οργάνωση που κάποτε ήλεγχε μεγάλο μέρος της χώρας αυτής και του Ιράκ, ηττήθηκε. Αυτό υποστήριξε ο Λευκός Οίκος τον περασμένο μήνα, έστω κι αν στη συνέχεια μετρίασε κάπως τον ισχυρισμό του: «Ο ISIS έχει βασικά τελειώσει», τουίταρε ο πρόεδρος στις 31 Δεκεμβρίου.

Το ίδιο υποστήριξε αυτή την εβδομάδα και ο αντιπρόεδρος Πενς. «Το χαλιφάτο συνετρίβη, ο ISIS ηττήθηκε», είπε σε μια ομάδα αμερικανών πρεσβευτών που συναντήθηκαν στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ.

Λίγες ώρες νωρίτερα, τέσσερις αμερικανοί στρατιωτικοί είχαν σκοτωθεί και τρεις είχαν τραυματιστεί από έκρηξη παγιδευμένου αυτοκινήτου στο Μανμπίζ, μια πόλη της Συρίας όπου περιπολούν αμερικανικά στρατεύματα. Την ευθύνη ανέλαβε το «ηττημένο» Ισλαμικό Κράτος.

Παρόλο που η ανάμιξη της οργάνωσης δεν έχει επιβεβαιωθεί, πολλοί συνέδεσαν την επίθεση με την απόφαση του Τραμπ να αποχωρήσει από τη Συρία. «Η εντολή του Τραμπ είναι ανεύθυνη και υπαγορεύεται περισσότερο από εγχώριες πολιτικές ανησυχίες παρά από την πραγματικότητα στην περιοχή», σχολίασε ο Τσαρλς Λίστερ από το Middle East Institute.

Πόσο έχει «ηττηθεί» λοιπόν το Ισλαμικό Κράτος; Και τι σημαίνει «ήττα» σε αυτές τις συνθήκες; Δεν υπάρχουν εύκολες απαντήσεις.

Αξίζει κανείς να θυμηθεί πόσο ισχυρό ήταν το Ισλαμικό Κράτος πριν από λίγα μόλις χρόνια. Τον Ιανουάριο του 2015, η οργάνωση ήλεγχε 90.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα στη Συρία και το Ιράκ. Είχε καταλάβει μεγάλες πόλεις όπως η Μοσούλη και προήλαυνε προς τη Βαγδάτη. Οι αναλυτές εκτιμούσαν ότι μπορεί να είχε και 100.000 μαχητές.

Το «χαλιφάτο» αποτελούσε πόλο έλξης για εξτρεμιστές σε όλο τον κόσμο. Πολλές οργανώσεις ορκίζονταν πίστη στον αρχηγό της οργάνωσης, τον Αμπού Μπακρ αλ-Μπαγκντάντι. Δυσαρεστημένοι δυτικοί πολίτες και άλλοι ξένοι συνέρρεαν στη Συρία και το Ιράκ για να πολεμήσουν. Πολύνεκρες τρομοκρατικές επιθέσεις σημειώνονταν στη δυτική Ευρώπη και τη βόρεια Αμερική.

Σήμερα, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το Ισλαμικό Κράτος έχει ηττηθεί στο πεδίο των μαχών. Ο πόλεμος εναντίον του, που ξεκίνησε επί κυβέρνησης Ομπάμα και συνεχίστηκε επί Τραμπ, είχε ως αποτέλεσμα να ανακαταληφθεί το μεγαλύτερο μέρος των εδαφών που ήλεγχε. Τον Οκτώβριο του 2017, το «χαλιφάτο» είχε περιοριστεί σε λιγότερο από το ένα τέταρτο της έκτασης που καταλάμβανε στις αρχές του 2015. Το 2018 έχασε και την «πρωτεύουσά» του, τη Ράκα.

Μαζί με τη γεωγραφική του συρρίκνωση, υποχώρησε και η ρητορική του δύναμη. Πολλοί ξένοι μαχητές συνελήφθησαν και ο αριθμός των τρομοκρατικών επιθέσεων μειώθηκε. Ακόμη κι ο Τραμπ σταμάτησε να τουιτάρει για το Ισλαμικό Κράτος.

Είναι πιθανό να μην πραγματοποίησε η οργάνωση την επίθεση της Τετάρτης. Όμως τον περασμένο Νοέμβριο πιστεύεται ότι η οργάνωση σκότωσε δεκάδες μαχητές στο Ντεϊρ αλ-Ζουρ, ένα από τα λίγα εναπομείναντα οχυρά του στη Συρία. Εχει επίσης σημειωθεί ένα κύμα απαγωγών και δολοφονιών στο Ιράκ.

Η προσπάθεια του Ισλαμικού Κράτους να δημιουργήσει ένα χαλιφάτο και να επιβάλει μια μεσαιωνική μορφή διακυβέρνησης απέτυχε. Η οργάνωση εξακολουθεί όμως να ζει με τη μορφή του αντάρτικου. Ο Μπαγκντάντι είναι ζωντανός και υπάρχουν δεκάδες χιλιάδες μαχητές στο Ιράκ και τη Συρία.

Από πολλές απόψεις λοιπόν, το να νικήσεις μια οργάνωση που χρησιμοποιεί τακτικές αντάρτικου και τρομοκρατίας είναι πιο δύσκολο από το να κατατροπώσεις μια οργάνωση που προσπαθεί να ελέγξει μεγάλα εδάφη.

«Είναι πρόωρο να χρησιμοποιούμε λέξεις όπως ήττα, καθώς γνωρίζουμε πόσο δύσκολο είναι να φτάσουμε σε μια τέτοια κατάσταση», λέει ο Νίκολας Ράσμουσεν, που μέχρι τον Δεκέμβριο του 2017 διηύθυνε το Εθνικό Κέντρο Αντιτρομοκρατίας της αμερικανικής κυβέρνησης. «Ηττα παραπέμπει σε κάτι που είναι αναντίστρεπτο και σε κάτι που δεν συνιστά σοβαρή απειλή για τις ΗΠΑ. Τίποτα από τα δύο δεν συμβαίνει».

Πράγματι, το Ισλαμικό Κράτος γνωρίζει πώς να αναγεννηθεί. Πολλά από τα μέλη του ανήκαν κάποτε στον στρατό του Σαντάμ Χουσεϊν, ο οποίος διαλύθηκε μετά την αμερικανική εισβολή. Η οργάνωση που μετονομάστηκε σε Ισλαμικό Κράτος κατάφερε να ξεπεράσει τον θάνατο του ιδρυτή της, του Αμπού Μουσάμπ αλ-Ζαρκάουι, το 2006. Σήμερα, ο αρχηγός της είναι εν ζωή.

«Ο Τραμπ έλεγε κάποτε ότι δεν θα καθιστούσε ποτέ γνωστά τα πολεμικά του σχέδια ή τις κινήσεις των αμερικανικών στρατευμάτων γιατί αυτό θα βοηθούσε τον ISIS», παρατηρεί ο Ρίτσαρντ Ενγκελ από το NBC News. «Στη Συρία όμως έκανε ακριβώς αυτό».

(*) Ο Ανταμ Τέιλορ είναι αρθρογράφος της Washington Post