Πέθανε ο κατάσκοπος της CIA που έβγαλε από το Ιράν έξι αμερικανούς διπλωμάτες

Πέθανε σε ηλικία 78 ετών ο πρώην πράκτορας της CIA Τόνι Μέντες, ο οποίος είχε αποτελέσει έμπνευση για την βραβευμένη με Όσκαρ ταινία Argo.

Όταν υπηρετούσε στην CIA ειδικευόταν στις μεταμφιέσεις, τις διασώσεις και στις πλαστογραφήσεις και έγινε γνωστός κυρίως όταν έβγαλε στα κρυφά από το Ιράν έξι αμερικανούς διπλωμάτες στη διάρκεια της κρίσης ομηρείας του 1979-1981, υποδυόμενος τον κινηματογραφικό παραγωγό.

Γεννημένος το 1940, ο Μέντες εργάστηκε ως σχεδιαστής μετά την αποφοίτησή του από το πανεπιστήμιο και εντάχθηκε στην CIA όταν απάντησε σε μια ανώνυμη αγγελία για την θέση γραφίστα.

Στη διάρκεια της 25ετούς καριέρας του συνεργάστηκε με make-up artists του Χόλιγουντ και με ταχυδακτυλουργούς για τις μεταμφιέσεις του.

Υπηρέτησε σε πολλές θέσεις στο εξωτερικό και κυρίως στην Ασία. Το 1980 οργάνωσε την επιχείρηση «Καναδική Τρέλα», την τολμηρή διάσωση έξι αμερικανών διπλωματών από το Ιράν.Οι διπλωμάτες αναγκάστηκαν να βρουν καταφύγιο στην πρεσβεία του Καναδά στην Τεχεράνη όταν διαδηλωτές κατέλαβαν την αμερικανική πρεσβεία.

Ο Μέντες συναντήθηκε με τους έξι και τους βοήθησε να υποδυθούν τα μέλη ενός κινηματογραφικού συνεργείου από τον Καναδά που αναζητούσε τοποθεσίες για τα γυρίσματα μιας ανύπαρκτης ταινίας επιστημονικής φαντασίας με τίτλο Argo.

Με τη βοήθεια του Καναδά η οργάνωση μπόρεσε να ξεφύγει από τις ιρανικές μυστικές υπηρεσίες και να επιβιβαστεί σε πτήση από την Τεχεράνη με προορισμό τη Ζυρίχη.

Μετά τη συνταξιοδότησή του από την CIA, ο Μέντες διηύθυνε ένα καλλιτεχνικό στούντιο και έγραψε τρία απομνημονεύματα για τις εμπειρίες του. «Πάντα θεωρούσα τον εαυτό μου πάνω απ΄όλα καλλιτέχνη», είχε δηλώσει στην Washington Post, «και επί 25 χρόνια ήμουν ένας αρκετά καλός κατάσκοπος».

Ο Μπεν Άφλεκ, ο οποίος σκηνοθέτησε το Argo και υποδύθηκε τον Μέντες, τον αποκάλεσε «αληθινό αμερικανό ήρωα».

«Ήταν ένας άνθρωπος απίστευτης γοητείας, ευγένειας, ταπεινότητας και ευπρέπειας. “Ποτέ δεν αναζήτησε τα φώτα της δημοσιότητας για τις ενέργειές του, απλά επιδίωκε να υπηρετεί την πατρίδα του. Είμαι τόσο περήφανος που συνεργάστηκα μαζί του και που αφηγήθηκα μια από τις ιστορίες του. #ΑναπαύσουΕνΕιρήνηΤόνιΜέντες» , έγραψε στο Twitter ο Άφλεκ.

Ο πρώην αναπληρωτής διευθυντής της CIA Μάικλ Μόρελ έγραψε επίσης στο Twitter ότι ο Μέντες ήταν ένας από τους καλύτερους αξιωματικούς που έχουν υπηρετήσει μέχρι σήμερα στην CIA. «Το έργο του ήταν μοναδικό και βοήθησε στο να προστατεύσει το έθνος μας με σημαντικούς τρόπους».

Κρίση των ομήρων

Με τον όρο κρίση των ομήρων γίνεται αναφορά στη διπλωματική κρίση που ξέσπασε μεταξύ Ιράν και ΗΠΑ όταν 52. Αμερικανοί κρατήθηκαν όμηροι στην αμερικανική πρεσβεία στην Τεχεράνη από μια ομάδα ισλαμιστών φοιτητών. Η κρίση διήρκεσε από τις 4 Νοεμβρίου 1979 μέχρι τις 20 Ιανουαρίου του 1981.

Αφού απέτυχαν διπλωματικές προσπάθειες της αμερικανικής κυβέρνησης, επιβλήθηκαν οικονομικές πιέσεις στο Ιράν, όπως εμπάργκο σε ιρανικά προϊόντα και δέσμευση ιρανικών καταθέσεων σε αμερικανικές τράπεζες. Ακολούθησαν απειλές στρατιωτικής επέμβασης και μια αποτυχημένη μυστική επιχείρηση διάσωσης των ομήρων, γνωστή με την κωδική ονομασία «Επιχείρηση Νύχι του Αετού» (αγγλ. Operation Eagle Claw), η οποία κατέληξε στο θάνατο οκτώ αμερικανών στρατιωτών και ενός ιρανού πολίτη.

Η κρίση έληξε με τη διακήρυξη του Αλγερίου που υπογράφτηκε στις 19 Ιανουαρίου 1981 και η οποία, μεταξύ άλλων, προέβλεπε πως οι ΗΠΑ δεν θα αναμιγνύονταν στρατιωτικά ή πολιτικά στις εσωτερικές υποθέσεις του Ιράν. Η κατάληξη της κρίσης χαρακτηρίστηκε ως ήττα της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ έχοντας αρνητικές επιπτώσεις στην υποψηφιότητα του τότε προέδρου Τζίμι Κάρτερ. Οδήγησε στη διακοπή των διπλωματικών σχέσεων μεταξύ Τεχεράνης και Ουάσιγκτον, σηματοδοτώντας παράλληλα την έναρξη μιας έντονης και μακράς περιόδου εχθρότητας μεταξύ των δύο χωρών.

Η κρίση των ομήρων έλαβε χώρα σε μια περίοδο πολιτικής και κοινωνικής αστάθειας που διαδέχτηκε τα γεγονότα της ιρανικής επανάστασης. Ενώ για τον υπόλοιπο κόσμο το γεγονός της κατάληψης αντιμετωπίστηκε ως μια διεθνής κρίση, για το Ιράν υπήρξε κυρίως ένας αγώνας στο εσωτερικό της χώρας με αναφορά στο δημοψήφισμα για το νέο σύνταγμα. Η κρίση, σε συνδυασμό με την στήριξη των φοιτητών από τον Ρουχολάχ Χομεϊνί, οδήγησε τον πρωθυπουργό Μεχντί Μπαζαργκάν σε παραίτηση.

Κυρίαρχο ρόλο στα γεγονότα της κατάληψης της αμερικανικής πρεσβείας και της ομηρίας των αμερικανών υπαλληλών είχαν οι τρεις φοιτητές Ιμπραΐμ Ασγαρζαντέ, Αμπάς Αμπντί και Μοχσέν Μιρνταμαντί, εκ των οποίων ο πρώτος φαίνεται πως είχε την αρχική ιδέα του σχεδίου τους. Στις 4 Νοεμβρίου 1979, περίπου 300 ιρανοί φοιτητές κατέλαβαν την αμερικανική πρεσβεία στην Τεχεράνη.

Την ίδια περίοδο ο σάχης Μοχάμεντ Ρεζά Παχλαβί βρισκόταν στις ΗΠΑ για θεραπεία κατά του καρκίνου, γεγονός που ερμηνεύτηκε ως μια νέα απόπειρα των ΗΠΑ για ανάμιξη στις εσωτερικές υποθέσεις του Ιράν, όπως είχε συμβεί το 1953, με σκοπό την ανατροπή του νέου καθεστώτος που διαμορφωνόταν μετά τα γεγονότα της ιρανικής επανάστασης.

Στη διάρκεια της κρίσης, οι σπουδαστές προέβαλαν ευαίσθητα έγγραφα που βρέθηκαν στο αρχείο της πρεσβείας, ερμηνεύοντας αυτά ως απόδειξη της ύπαρξης ενός κινήματος για την ανατροπή της ιρανικής επανάστασης. Με αυτό τον τρόπο δικαιολόγησαν τη συνέχιση της κατάληψης της πρεσβείας, η οποία χαιρετίστηκε και ως «δεύτερη ισλαμική επανάσταση». Η κατάληψη αντιμετωπίστηκε θετικά όχι μόνο από τον κλήρο αλλά και από την αντι-ιμπεριαλιστική αριστερά, όπως για παράδειγμα το κόμμα Τουντέχ