«Παιχνίδια εξουσίας» στο Ιράν – Σε κρίσιμη κατάσταση ο Αλι Χαμενεί ;

Η «μάχη» για την εξουσία μεταξύ ρεαλιστών και σκληροπυρηνικών στο Ιράν αναμένεται να ενταθεί καθώς τα σενάρια για τη διαδοχή του ανώτατου θρησκευτικού ηγέτη της χώρας Αγιατολάχ Αλί Χαμενεί, έχουν επανεμφανιστεί με αφορμή αραβικά δημοσιεύματα που αναφέρουν ότι βρίσκεται σε κρίσιμη κατάσταση στο νοσοκομείο εξαιτίας μεταστάσεων καρκίνου του προστάτη. Ενδεχόμενη διαδοχή του Χαμενεί θα έχει σημαντικές επιπτώσεις στην ιρανική εσωτερική και εξωτερική πολιτική και θα επηρεάσει τις υφιστάμενες ισορροπίες.

Ο ρεαλιστής πρόεδρος της χώρας Χασάν Ρουχανί έχει υιοθετήσει μια μετριοπαθή διπλωματική στάση και διαπραγματεύεται με ΗΠΑ και Δύση για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν που λήγουν στις 24 Μαρτίου ενώ την ίδια στιγμή δέχεται επικρίσεις και αντιδράσεις από τις σκληροπυρηνικές φατρίες του πολιτικού και θρησκευτικού κατεστημένου. Η 24η Μαρτίου αναμένεται να είναι καθοριστική ημερομηνία (αν δεν υπάρξει και νέα παράταση) για τις σχέσεις Δύσης και Ιράν. Ο αμερικανός πρόεδρος Μπάρακ Ομπάμα επικρίνεται από τον πρωθυπουργό του Ισραήλ Μπέντζαμιν Νετανιάχου για το άνοιγμα του προς το Ιράν ο οποίος και από το βήμα του Κογκρέσου δήλωσε ότι το «Ιράν και η ηγεσία του αποτελούν απειλή όχι μόνο για το Ισραήλ και τη Μέση Ανατολή, αλλά για όλο τον κόσμο και ζήτησε να αναληφθεί δράση εναντίον του πυρηνικού προγράμματος της Τεχεράνης».

Οι εκ διαμέτρου αντίθετες πολιτικές ΗΠΑ και Ισραήλ για το Ιράν θέτουν σε δοκιμασία τις σχέσεις τους. Η Ουάσιγκτον δεν έχει διάθεση να δώσει νέες μάχες στη Μέση Ανατολή μετά το Ιράκ και το Αφγανιστάν. Το Ισραήλ αντιλαμβάνεται το ιρανικό ζήτημα εντελώς διαφορετικά και επιπρόσθετα ο Νετανιάχου ενόψει των βουλευτικών της 17ης Μαρτίου υψώνει ακόμα περισσότερους τους σκληροπυρηνικούς τόνους του κατά της Τεχεράνης προς προσέλκυση ψήφων..

Ο νέος Αγιατολαχ ανάλογα με το σε ποια φατρία ανήκει θα στείλει και τα απαραίτητα μηνύματα στους κατάλληλους αποδέκτες. Τα πρόσωπα τα οποία αναφέρονται ως πιθανοί διάδοχοι του ανωτάτου αγιατολάχ Αλί Χαμενεί σύμφωνα με διεθνή δημοσιεύματα είναι: (α) ο Αγιατολαχ Μαχμούντ Χασεμί Σαχρουντί, πρώην επικεφαλής του δικαστικού σώματος και γνωστός για τις μετριοπαθείς απόψεις του, (β) ο Χασάν Χομεϊνί, εγγονός του ιδρυτή της Ιρανικής Ισλαμικής Δημοκρατίας Αγιατολαχ Ρουχολάχ Χομεϊνί, ο οποίος ανήκει στο στρατόπεδο των ρεαλιστών – μεταρρυθμιστών. Όμως η βαριά «κληρονομιά» του δεν συμβαδίζει με το νεαρό της ηλικίας του, είναι 42 ετών, και τις σε ένα βαθμό αριστερές τάσεις του και (γ) ο Μοχάμεντ Σαντέχ Λαριτζανί, επικεφαλής του δικαστικού σώματος και νεότερος αδελφός του προέδρου του ιρανικού κοινοβουλίου Αλί Λαριτζανί.

Ωστόσο εκτιμάται ότι η εκλογή του νέου Αγιατολαχ ότι δεν θα αφεθεί στην τύχη της και οι εξελίξεις θα δρομολογηθούν ή μπορεί να έχουν δρομολογηθεί και από τον ίδιο τον ανώτατο Αγιατολαχ Αλί Χαμενεί ώστε να υπάρξει μια ομαλή μετάβαση εξουσίας. Όμως ο νέος Αγιατολαχ θα προέλθει επισημαίνουν αναλυτές από μια μικρή δεξαμενή υποψηφίων ιεροκηρύκων οι οποίοι χαρακτηρίζονται από έλλειψη πολιτικής εμπειρίας και απαραίτητων θρησκευτικών προσόντων.

Η διαδοχή του Χαμενεί θα χαρακτηριστεί από ένα εντονο και αδυσώπητο παρασκήνιο και το κύριο ρόλο αναμένεται να διαδραματίσει η Ιρανική Φρουρά της Επανάστασης (IRGC) που έχει σημαντικότατη επιρροή στη διαμόρφωση των αποφάσεων της πολιτικής και της οικονομίας της χώρας. Παρά το γεγονός ότι ο ανώτατος θρησκευτικός ηγέτης επίσημα επιλέγεται από τα μέλη της Συνέλευσης των Εμπειρογνωμόνων (Assembly of Experts) πριν από την τελική απόφαση γίνονται μεγάλες και επίπονες διαπραγματεύσεις και παρασκηνιακές πιέσεις από διάφορα κέντρα εξουσίας με στόχο την προώθηση των υποψήφιών τους. Η Ιρανική Φρουρά της Επανάστασης αναφέρουν αναλυτές θεωρείται ιδιαίτερο δύσκολο να στηρίξει την εκλογή ενός ανώτατου θρησκευτικού ηγέτη που θα αλλάξει ή θα αμφισβητήσει σε μεγάλο βαθμό το υφιστάμενο status quo.