Το παρασκήνιο του αδιεξόδου στο Μον Πελερέν για το Κυπριακό

Αν προκύπτει ένα αβίαστο συμπέρασμα αναφορικά με τα όσα έγιναν στα «Μον Πελερέν Ι και Μον Πελερέν ΙΙ» είναι ότι η διαφορά μεταξύ τους και αυτό που άφησαν πίσω, ως προς τη συζήτηση για τα κριτήρια του εδαφικού, είναι χαώδης. Κατά την πρώτη φάση των συνομιλιών και το πέρας αυτών, αφέθησαν να υπάρξουν ενδείξεις ότι η συμφωνία είναι κοντά.

Από τη μία, η μετάβαση του Προέδρου της Δημοκρατίας στη Λευκωσία στο διάλειμμα μιας εβδομάδας που μεσολάβησε και τα μηνύματα που έβγαιναν προς τα έξω συνηγορούσαν προς αυτή την κατεύθυνση. Ούτως ειπείν, η τουρκοκυπριακή πλευρά είχε κάνει βήματα. Από την άλλη, το ναυάγιο από χθες είναι δεδομένο και ο προβληματισμός έχει κατακλύσει μέχρι και τα Ηνωμένα Εθνη, που εξέδωσαν μία άνευ προηγουμένου (σε επίπεδο προβληματισμού) ανακοίνωση.

Στο διά ταύτα. Ο στόχος της Λευκωσίας για συζήτηση άπτετο των τριών βασικών κριτηρίων του εδαφικού: Αριθμός προσφύγων που επιστρέφουν υπό ε/κ διοίκηση, εδαφικό ποσοστό, ακτογραμμή. Συζητήθηκαν κατά τη δεύτερη φάση του Μον Πελερέν, τα δύο από τα τρία. Οι συνομιλίες κατέρρευσαν εφόσον δεν βρέθηκε χρυσή τομή στο βασικότερο των τριών κριτηρίων που είχε θέσει η ε/κ πλευρά, εκείνο του αριθμού της επιστροφής προσφύγων υπό ε/κ διοίκηση.

Ηταν δε αυτό το κριτήριο στο οποίο φαίνεται ότι υπήρχαν ενδείξεις προσέγγισης κατά την πρώτη φάση των συνομιλιών. Οπως προκύπτει, το εύρος που είχε θέσει η ε/κ πλευρά αφορούσε επιστροφή 90.000 προσφύγων. Σε αυτό, η τ/κ πλευρά φαινόταν να είναι θετικά διακείμενη μέχρι και την επανέναρξη των συνομιλιών στο Μον Πελερέν ΙΙ, όπου ο αριθμός αυτός από την τ/κ πλευρά κατέβηκε στις 55 – 60.000. Αρμόδιες πηγές λένε πως ο κ. Ακιντζί ήταν πιθανότατα έτοιμος να καταθέσει χάρτη, αλλά όχι εκείνον τον χάρτη που θα ικανοποιούσε την ε/κ πλευρά.

Η Μόρφου στο κάδρο

Οπως προκύπτει, αν και υπήρχε στο κριτήριο που αφορά το εδαφικό ένα ποσοστιαίο εύρος που ήταν αρκετά καλό (28,2% – 29,2%), εντούτοις υπήρξε καταφανής δυσκολία από την τ/κ πλευρά να καθορίσει τον αριθμό των προσφύγων που θα επέστρεφε. Διπλωματικές πηγές τόνιζαν πως «είναι διαφορετικό να συμφωνήσεις σε ποσοστό και διαφορετικό αυτό να αποτυπωθεί σε χάρτη». Αυτό διεφάνη να γίνεται πραγματικότητα όταν βάσει των σεναρίων και του αριθμού των προσφύγων, οι οποίοι θα επέστρεφαν και θα ικανοποιούσαν την ε/κ πλευρά, δεν μπορούσε να μην συμπεριληφθεί τη Μόρφου. Εκεί, η τ/κ πλευρά και ο κ. Ακιντζί κράτησαν άτεγκτη στάση, ενώ διαφαινόταν, όπως είπαν αρμόδιες πηγές στην «Κ», και από τη γλώσσα του σώματος πως δεν είχε το «πράσινο φως» (υπονοώντας από την Τουρκία) για να προχωρήσει στη διαδικασία. Η στάση της ε/κ πλευράς υπήρξε σταθερή και στις δύο φάσεις των συνομιλιών. Συμφωνία στα κριτήρια, αποτύπωση σε χάρτη και κατάθεση ημερομηνίας σύγκλισης διεθνούς διάσκεψης για ασφάλεια και εγγυήσεις. Από αρμόδιες πηγές κρίνεται πως πρόθεση της τ/κ πλευράς ήταν πρώτον, να μεταφερθεί η συζήτηση στη λεγόμενη πολυμερή ακόμη και χωρίς να έχει υπάρξει χάρτης από πριν, και δεύτερον, χωρίς να γίνει καμία συζήτηση για εγγυήσεις και ασφάλεια εκ των προτέρων.

Στο δεύτερο σημείο εισέρχεται ο παράγοντας Αθήνα, εφόσον η μη εκκίνηση της συζήτησης στο πλαίσιο πολυμερούς του κεφαλαίου των εγγυήσεων από μηδενική βάση είναι κοινή γραμμή με τη Λευκωσία και αφετέρου, η τελευταία δεν ήθελε και δεν θέλει τη διασύνδεση του εδαφικού με τις εγγυήσεις στην ίδια συζήτηση. «Είναι ουτοπικό να λέμε ότι θα πάμε σε πολυμερή χωρίς να έχουμε ανοιχτά θέματα, αλλά αυτά πρέπει να είναι λίγα και σε ακτίνα συμφωνίας, για να μην έχουμε ένα μεγάλο παζάρι», τόνισε αρμόδια πηγή.

Κοινή η γραμμή με Αθήνα

Ειδικότερα στη δεύτερη φάση των συνομιλιών στο Μον Πελερέν έγινε γνωστό πως η επικοινωνία Αναστασιάδη – Τσίπρα αλλά και Κυπρίων με Ελλαδίτες κυβερνητικούς αξιωματούχους ήταν συνεχής. Τη Δευτέρα στο ελβετικό θέρετρο, η συζήτηση ανάμεσα σε Αναστασιάδη – Ακιντζί ήταν γενικού περιεχομένου, κυρίως για να πιάσουν το νήμα από εκεί που το άφησαν.

Η συζήτηση στον πυρήνα των κριτηρίων του εδαφικού ξεκίνησε στο δείπνο και –σύμφωνα με πληροφορίες– ο κ. Ακιντζί εξέφρασε δυσαρέσκεια για τη στάση της Αθήνας ως προς τις εγγυήσεις. Αρμόδιες ε/κ πηγές διέψευσαν ότι υπήρχε κρίση λόγω της στάσης της ελληνικής κυβέρνησης και τόνιζαν πως «η Αθήνα δεν έχει λόγο στα πέντε κεφάλαια του Kυπριακού». Από την άλλη, είναι κοινή γραμμή πως «πρέπει να προϋπάρξει συζήτηση για τις εγγυήσεις πριν από την ενδεχόμενη πολυμερή» σημείωναν αρμόδιες πηγές, ώρες μόνο πριν καταλήξει η όλη διαδικασία σε ναυάγιο.

Καθώς η διαδικασία της συζήτησης των κριτηρίων είχε φτάσει σε κρίσιμο στάδιο το βράδυ της Δευτέρας, ένα «τιτίβισμα» από την «προεδρία» των κατεχομένων ότι επίκειται ναυάγιο έφερε αναστάτωση στο ξενοδοχείο όπου είχαν καταλύσει οι δύο αποστολές στο Μον Πελερέν. «Δεν το ελέγχουμε εμείς από εδώ» ήταν η απάντηση μελών της τ/κ αποστολής, είχε όμως ήδη ξεκινήσει το παιχνίδι της επίρριψης ευθυνών για το αποτέλεσμα. Ο εκπρόσωπος του τ/κ ηγέτη Μπαρίς Μπουρτζιού κατηγόρησε τους Ελληνοκύπριους ότι είχαν «τη μισή βούληση» από ό,τι ο τ/κ ηγέτης και η διαπραγματευτική ομάδα του.

Αντιθέτως, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Ν. Χριστοδουλίδης δήλωσε ότι «είναι μια δύσκολη μέρα για την πατρίδα μας και δεν είμαστε καθόλου ευτυχείς με το αποτέλεσμα». Χαρακτήρισε ατυχείς τις δηλώσεις Μπουρτζιού και τόνισε ότι «η όποια προσπάθεια επίρριψης ευθυνών είναι άστοχη». «Είμαστε», προσέθεσε, «σταθερά αποφασισμένοι να συνεχίσουμε τις προσπάθειες για τερματισμό της κατοχής και επανένωση της πατρίδας μας. Οσες δυσκολίες, όσα προβλήματα και εάν υπάρχουν, είναι ξεκάθαρη η βούλησή μας και η ετοιμότητά μας να εργαστούμε για να τα αντιμετωπίσουμε».

Ο προβληματισμός των Η.Ε.

Ενα από τα σημεία που πρέπει να κρατήσει κανείς αναφορικά και με τα δύο μέρη των συνομιλιών είναι και η στάση των Ηνωμένων Εθνών. Ενώ κατά την πρώτη συνάντηση τόνιζαν πως όλα τα ενδεχόμενα είναι ανοιχτά αφήνοντας να εννοηθεί πως υπάρχει μεγάλη πιθανότητα αποτελέσματος, την Τρίτη το βράδυ η ανακοίνωση που εκδόθηκε έβριθε προβληματισμού. Κυρίως ως προς τα επόμενα βήματα, ενώ, σύμφωνα με τις πληροφορίες, αναμένεται και σχετική έκθεση που θα παρουσιαστεί στον γ.γ. Μπαν Κι Μουν.

«Τα Η.Ε. παρακολουθούν αυτή τη διαδικασία εδώ και 18 μήνες και γνωρίζουν πάρα πολύ καλά πώς έχουμε φθάσει στην παρούσα κατάσταση πραγμάτων», τόνισε ο κ. Χριστοδουλίδης. «Παρά τις καλύτερες των προσπαθειών τους, δεν κατέστη δυνατόν να επιτύχουν τις απαραίτητες περαιτέρω συγκλίσεις στα κριτήρια για εδαφικές προσαρμογές που θα άνοιγαν τον δρόμο για την τελευταία πράξη των συνομιλιών. Οι δύο πλευρές αποφάσισαν να επιστρέψουν στην Κύπρο και να προβληματιστούν για την μελλοντική πορεία», τόνιζαν τα Η.Ε.