Παναγιώτης Τσάκωνας: Προς αναδίπλωση του Ερντογάν έναντι της Δύσης

Οι εκλογές στην Τουρκία έχουν σαφείς παραμέτρους που ενδιαφέρουν ιδιαίτερα την Ελλάδα, καθώς σύμφωνα με εκτίμηση του κ. Παναγιώτη Τσάκωνα, καθηγητή διεθνών σχέσεων και σπουδών ασφάλειας στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου, ναι μεν μέχρι τις 24 Ιουνίου ο κ. Ερντογάν θα συνεχίσει να διατηρεί υψηλούς τόνους έναντι της χώρας μας, ωστόσο, εκτιμά, σχεδόν αποκλείεται η συνειδητή δημιουργία κρίσης με τη χώρα μας.

Ειδικότερα, ο κ. Τσάκωνας επισημαίνει με δηλώσεις του στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ότι «μέχρι τις εκλογές ο κ. Ερντογάν έχει κάθε λόγο να συντηρεί και να τροφοδοτεί το αφήγημα της υπερήφανης εξωτερικής πολιτικής που ενισχύει τη δημοφιλία του στο εσωτερικό μέσω της διατήρησης υψηλών τόνων και μιας ελεγχόμενης αναθεωρητικής ρητορικής έναντι της Ελλάδας». Ωστόσο, προσθέτει, «η προσέγγιση αυτή σχεδόν αποκλείει τη συνειδητή, εκ μέρους της Τουρκίας, δημιουργία μιας “κρίσης χαμηλής έντασης” και υπό αυτό το πρίσμα εκτιμά ότι «στο ελληνοτουρκικό μέτωπο, η βραχεία προεκλογική περίοδος έχει θετικές συνέπειες για την Ελλάδα καθώς περιορίζει χρονικά τις πιθανότητες οιασδήποτε “θερμής αντιπαράθεσης”».

Ταυτόχρονα ο κ. Τσάκωνας προβλέπει ότι «τα οικονομικά και στρατηγικά συμφέροντα της Τουρκίας αναμένεται να πιέσουν τον κ. Ερντογάν, ήδη από την επομένη της εκλογής του, σε αναδίπλωση και προσπάθεια αποκατάστασης των διαταραγμένων σχέσεων της χώρας του με τις ΗΠΑ και την Ευρωπαϊκή Ένωση»

Η αμφισβήτηση του Ερντογάν και ο αυταρχισμός

Αναλύοντας την κατάσταση που επικρατεί στην Τουρκία ο κ. Τσάκωνας επισημαίνει ότι «είναι προφανές για κάθε –περισσότερο ή λιγότερο ενημερωμένο– παρατηρητή των εξελίξεων στην Τουρκία, ότι οι προγραμματιζόμενες για τις 24 Ιουνίου Προεδρικές και βουλευτικές εκλογές δεν πρόκειται να λύσουν κανένα από τα προβλήματα εσωτερικής και εξωτερικής πολιτικής που αντιμετωπίζει με όλο και περισσότερο εντεινόμενο τρόπο και σε ένα συνεχώς ρευστοποιούμενο εξωτερικό περιβάλλον η γειτονική χώρα».

Αντίθετα, σημειώνει, όλα αυτά «δείχνουν να συνιστούν όμως τη μοναδική δυνατότητα θωράκισης του κ. Ερντογάν απέναντι στο συνεχώς αυξανόμενο κύμα αμφισβήτησης και απονομιμοποίησης της πολιτικής κυριαρχίας του. Για αυτό το λόγο και ο κ. Ερντογάν φρόντισε ενόψει των εκλογών να υπάρξουν οι πλέον πρόσφορες για το υφιστάμενο «καθεστώς του ενός ανδρός» συνθήκες: η ανανέωση για έβδομη συνεχή φορά του καθεστώτος έκτακτης ανάγκης, η εξασφάλιση της δυνατότητας νόθευσης της λαϊκής εντολής (η διπλή σφράγιση των φακέλων από τις εφορευτικές επιτροπές δεν είναι πλέον υποχρεωτική), ο εξοβελισμός των πλέον σοβαρών και ικανών πολιτικών του αντιπάλων (η φυλάκιση του ηγέτη καθώς και των ανώτατων και ανώτερων στελεχών του φιλοκουρδικού κόμματος) και ο συνεχιζόμενος έλεγχος –είτε μέσω της φίμωσης είτε μέσω της εξαγοράς– του μεγαλύτερου μέρους των τουρκικών μέσων ενημέρωσης. Η διεξαγωγή μάλιστα των Προεδρικών και των βουλευτικών εκλογών πριν από τις δημοτικές (που θα διεξαχθούν όπως ήταν προγραμματισμένες τον Μάρτιο του 2019) προλαμβάνει τα σοβαρά πλήγματα που θα είχε στην εικόνα του κ. Ερντογάν η σχεδόν βέβαιη απώλεια όλων των μεγάλων πόλεων, όχι μόνο στη πλευρά της “ευρωπαϊκής Τουρκίας” όπως η Κωνσταντινούπολη και η Σμύρνη αλλά και η ίδια η ‘Αγκυρα»

Η οικονομία και η Ελλάδα

Εκτίμηση του κ. Τσάκωνα είναι ότι η προκήρυξη πρόωρων εκλογών «επιχειρεί να προλάβει την κατάρρευση της τουρκικής οικονομίας, αν και οι μέχρι τώρα δυναμικές παρεμβάσεις του “εχθρού των επιτοκίων” κ. Ερντογάν κάθε άλλο παρά ανέκοψαν την κατρακύλα της τουρκικής λίρας ή/και οδήγησαν στην αποκατάσταση της αξιοπιστίας της νομισματικής πολιτικής της Τουρκίας και στην ανάκτηση της εμπιστοσύνης των επενδυτών».

Στο ελληνοτουρκικό μέτωπο, η βραχεία προεκλογική περίοδος έχει θετικές συνέπειες για την Ελλάδα καθώς, όπως παρατηρεί ο κ. Τσάκωνας «περιορίζει χρονικά τις πιθανότητες οιασδήποτε “θερμής αντιπαράθεσης”, κυρίως στο πλαίσιο κάποιας τουρκικής πρωτοβουλίας ύψωσης των τόνων έναντι της Ελλάδας προκειμένου να παρακολουθηθεί το δημοφιλές αφήγημα της υπερήφανης εξωτερικής πολιτικής, που δυστυχώς δεν αποτελεί αποκλειστικό προνόμιο του κ. Ερντογάν και του εθνικιστή συμμάχου του αλλά και ολόκληρης της ιδιόμορφης συμμαχίας των κομμάτων της αντιπολίτευσης. Πράγματι, προσθέτει, ειδικά όσον αφορά την Ελλάδα, οι ηγέτες των κομμάτων της αντιπολίτευσης (με εξαίρεση τον φυλακισμένο ηγέτη του φιλοκουρδικού κόμματος HDP Ντεμιρτάς) δεν διστάζουν να υιοθετήσουν πολύ περισσότερο προωθημένες εθνικιστικές και αναθεωρητικές θέσεις από εκείνες του μεγάλου αντιπάλου τους.

Αλλά δεν συνεπάγεται την εγκατάλειψη των πολιτικά χρήσιμων κεκτημένων που προσέφερε στον κ. Ερντογάν η εκμετάλλευση συγκεκριμένων ευκαιριών, όπως η σύλληψη των δύο ελλήνων στρατιωτικών. Είναι για αυτό που θα πρέπει να θεωρείται βέβαιη η συνέχιση της παραμονής τους στις τουρκικές φυλακές μέχρι και τη διεξαγωγή των τουρκικών εκλογών.

Η επόμενη ημέρα

Η πρόβλεψη του κ. Τσάκωνα για την επομένη των εκλογών στην Τουρκία είναι ότι «την επόμενη ημέρα και με λιγότερο (εκλογή από τον πρώτο γύρο και διατήρηση της κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας) ή περισσότερο αποδυναμωμένο τον κ. Ερντογάν (νίκη για τον ίδιο στο δεύτερο γύρο και απώλεια της κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας), οι ελληνοτουρκικές σχέσεις θα εξακολουθήσουν να απασχολούν ως συστατικό μέρος των εκπεφρασμένων προτεραιοτήτων –με βάση το πρόσφατα εκδοθέν προεκλογικό μανιφέστο του ΑΚP– της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής, δηλαδή τις σχέσεις της Τουρκίας με τη Δύση, τόσο με τις Ηνωμένες Πολιτείες και το ΝΑΤΟ όσο και με την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Ο κ. Τσάκωνας προβλέπει ότι «τα οικονομικά και στρατηγικά συμφέροντα της Τουρκίας αναμένεται να πιέσουν τον κ. Ερντογάν, ήδη από την επομένη της εκλογής του, σε αναδίπλωση και προσπάθεια αποκατάστασης των διαταραγμένων σχέσεων της χώρας του με τις ΗΠΑ και την Ευρωπαϊκή Ένωση».

Η Ελλάδα, καταλήγει ο καθηγητής Παναγιώτης Τσάκωνας «επιβάλλεται να είναι προετοιμασμένη για ενδεχόμενη προσπάθεια επαναδιαμόρφωσης της σχέσης Τουρκίας-Ε.Ε. –πιθανόν στη κατεύθυνση μιας “ειδικής σχέσης”– προκειμένου να συνδιαμορφώσει τη νέα ευρωτουρκική ατζέντα με τρόπο επωφελή για τα ελληνικά συμφέροντα».