Παναγιώτης Γέροντας – Ας αναλύσουμε τους Αλβανούς

Οι Αλβανοί αποτελούν το πιο νεωτερικό έθνος στην Βαλκανική. Κράτος έφτιαξαν μόλις το 1912, αλλά η λέξη νεωτερικό χαρακτηρίζει τα στοιχεία που απαρτίζουν κάτι παρά την χρονικότητα. Όλα τα έθνη των Βαλκανίων σχετίστηκαν με τον έναν ή με τον άλλο τρόπο με τα θρησκευτικά έθνη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας (μιλλετ). Στους Αλβανούς που “δημιουργήθηκαν” αργότερα, η θρησκεία δεν παίζει κανέναν ρόλο στην εθνική τους ταυτότητα.

Οι Αλβανοί μέχρι την ανεξαρτητοποίηση τους ανάλογα με την θρησκεία τους εντάσσονται είτε στο Ρουμ μιλλετ είτε στο οθωμανικό. Η συνείδησή τους μάλιστα ακολουθεί αυτήν την ένταξή τους. Παρουσιαζεται ακόμη το φαινόμενο οι Αλβανοί να εξισλαμιζονται μαζικά τον 17ο αιωνα και να αναλαμβάνουν διοικητικές θέσεις στο οθωμανικό κράτος. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της οικογένειας Κιοπρουλου, η οποία έβγαλε μέχρι και Μεγάλους Βεζυρηδες (πρωθυπουργούς). Ο Μοχάμεντ Αλι της Αιγύπτου ήταν Αλβανός από την Καβάλα.

Οι Αλβανοί δεν ήταν κάτι ξεχωριστό “ούτε στα μάτια των άλλων”. Η οθωμανική διοίκηση θεωρούσε τους Αλβανούς απλώς ως “Τούρκους” ή “Ορθόδοξους”, ενώ η αλβανική εκπαίδευση (βασικό στοιχείο εθνικής συνειδητοποίησης) ήταν ανύπαρκτη: ως τα τέλη του 19ου αιώνα, σε ολόκληρη την Αλβανία υπήρχαν μόνο 2 αλβανικά σχολεία, ενώ τα ελληνικά και τα τουρκικά, έφταναν τα 5.000.

Στα μέσα του 19ου αιώνα αναπτύσσεται ο αλβανικός εθνικισμός, ο οποίος στην συνέχεια ενισχύεται από την Αυστρία και την Ιταλία. Μετά τη Συνθήκη Ειρήνης του Αγίου Στεφάνου και τα προβλήματα που αυτή δημιούργησε, συγκλήθηκε το Συνέδριο του Βερολίνου (1878) με σκοπό ένα πιο ορθολογικό διαχωρισμό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Εκεί δεν αναγνωρίστηκε καν ότι υφίσταται “αλβανικό ζήτημα”. Ο Καγκελάριος Μπισμαρκ θεωρουσε οτι η Αλβανία δεν είναι τίποτα περισσότερο από μια γεωγραφική έκφραση. Με την άρνηση αυτή θα δημιουργηθεί η Λέγκα του Πρίζρεν, μία πολιτικό -στρατιωτική οργάνωση με σκοπό την αλβανική ανεξαρτησία. Αυτή θα ηττηθεί απο τους Οθωμανούς.

Πάγιος στόχος της Ρωσίας κατά τον 19ο αιώνα ήταν η κάθοδος της στο Αιγαίο. Από την άλλη πλευρά, η Αυστροουγγαρία είχε εδαφικές βλέψεις στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη και άλλες βορειοδυτικές περιοχές των Βαλκανίων. Η δε Ιταλία, δεν μπορούσε να δεχτεί μια μεγάλη Ελλάδα και θεωρούσε την Αλβανία, περίπου ως προτεκτοράτο της. Με την ίδρυση σχολείων, τη συνδρομή του Βατικανού αλλά και με πολιτιστικές παρεμβάσεις, οι Ιταλοί είχαν πετύχει να διεισδύσουν στην Αλβανία. Η ίδρυση του αλβανικού κράτους οφείλεται στην δράση της Ιταλίας.

Στους Βαλκανικούς Πολέμους ο Ελληνικός Στρατός κατέλαβε τα Ιωάννινα και στην συνέχεια την Κορυτσά, την Πρεμετή, το Αργυρόκαστρο και το Τεπελένι, ενώ Σέρβοι και Μαυροβούνιοι προέλαυναν προς το Δυρράχιο (οι πρώτοι) και τη Σκόδρα, την οποία και κατέλαβαν (οι δεύτεροι). Ενώ ελληνικές δυνάμεις είχαν κινήσει προς κατάληψη της Αυλώνας, η Ιταλία έδρασε άμεσα βάζοντας τον Ισμαήλ Κεμάλ να ανακηρύξει ανεξάρτητο αλβανικό κράτος στην Αυλώνα.

Ποιοί είναι όμως οι Αλβανοί; Οι Αλβανοί είναι στην πραγματικότητα πολλές φυλές. Η βασική τους διαφοροποίηση είναι σε Γκεγκηδες και Τοσκηδες:

Οι Γκεγκηδες ζουν στα βόρεια της χώρας, στην κοιλάδα του ποταμού Δρίνου (Μέλανος και Λευκού), κυρίως στην περιοχή της Σκόδρας. Κατά κανόνα είναι ανοιχτόχρωμοι με γαλανά μάτια. Είναι σκληροί και φιλοπόλεμοι. Μιλούν την γκεγκικη διάλεκτο και είναι Μουσουλμάνοι. Τηρούν τα ήθη και έθιμα, δημιουργούν ισχυρές οικογένειες και ακολουθούν πιστά τον αρχηγό.

Οι Τοσκηδες ζουν στην Κεντρική και Νότια Αλβανία και είναι Μουσουλμάνοι ή Χριστιανοί Ορθόδοξοι. Τα ήθη και έθιμα τους είναι πολύ κοντά στα ελληνικά. Είναι σχετικά κοντοί, μιλούν την τοσκική διάλεκτο της αλβανικής γλώσσας, η οποία έχει θεσμοθετηθεί ως η επίσημη γλώσσα της Αλβανίας, είναι λιγότερο εκδηλωτικοί, ενώ οι περισσότεροι απ` αυτούς ασχολούνται με την πολιτική, τις επιστήμες και τα γράμματα.

Ο Ελληνισμός έχει μεγάλη παρουσία στην Αλβανία. Οι Έλληνες της Βορείου Ηπείρου παρά τις διώξεις και την προσπάθεια του αλβανικού κράτους να “μειώσει” σε απογραφές τον ελληνικό πληθυσμό, ανέρχονται σε 300.000 περίπου, ενώ σε αυτόν τον αριθμό πρέπει να προστεθούν και περίπου 250.000 Έλληνες της Βορείου Ηπείρου που κατοικούν σήμερα στην Ελλάδα.

Ακόμη πολλοί Βλάχοι αυτοπροσδιορίζονται ως Έλληνες, και ιδιαίτερα μετά την κατάρρευση του κομμουνιστικού καθεστώτος στην Αλβανία, οι σχέσεις μεταξύ Βλάχων της Ελλάδας και αυτών της Αλβανίας ενδυναμώθηκαν. Η τελευταία απογραφή που κατέγραψε στοιχεία όσον αφορά γλωσσικές μειονότητες πραγματοποιήθηκε το 1955, απογράφοντας 4.249 Βλάχους. Σε μια εθνολογική μελέτη του 1995, ο αριθμός των Βλάχων υπολογίστηκε σε 25.000 στην περιοχή της Βορείου Ηπείρου, ενώ στην υπόλοιπη χώρα σε 35.000. Η Βόρεια Ήπειρος μάλιστα είναι και η πιο ανεπτυγμένη οικονομικά και πολιτισμικά περιοχή της Αλβανίας.

(Ξένος χάρτης που παρουσιάζει τις γλωσσικές μειονότητες στην Αλβανία. Με γαλάζιο η ελληνική Β. Ήπειρος. Με κίτρινο οι βλαχοφωνοι (αρωμουνικά), οι οποίοι αυτοπροσδιορίζονται ως Έλληνες. Με πράσινο οι Σέρβοι και με βιολετι οι Σλαβοι της ΠΓΔΜ.)