Ολική επαναφορά της ισλαμικής τρομοκρατίας στην Ευρώπη

Η ισλαμική τρομοκρατία απειλεί εκ νέου την Ευρώπη αποδεικνύοντας πόσο τρωτή είναι η ασφάλειά της από ισλαμιστές εξτρεμιστές οι οποίοι προσηλυτίζονται και εκπαιδεύονται με ένα και μόνο στόχο, να σπείρουν το θάνατο και τον πανικό. Η επόμενη μέρα για την Ευρώπη μετά τη σφαγή στο γαλλικό σατυρικό περιοδικό Charlie Hebdo και την ομηρία στο εβραϊκό παντοπωλείο του Παρισιού προμηνύεται ιδιαίτερα δύσκολη και απαιτεί από τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις συντονισμένες ενέργειες για την αποτροπή τρομοκρατικών ενεργειών και πολιτικές για την ομαλή ενσωμάτωση των μουσουλμανικών μειονοτήτων στο δυτικό τρόπο ζωής.

Το πρόβλημα της ισλαμικής τρομοκρατίας είναι βαθύ και δομικό, σύμφωνα με μια ανάλυση της Washington Post, καθώς ο αραβικός κόσμος έχει κυβερνηθεί για δεκαετίες από καταπιεστικές (στην πλειοψηφία τους κοσμικές) δικτατορίες που προκάλεσαν τη γέννηση ισλαμικών εξτρεμιστικών (κυρίως θρησκευτικών) αντιπολιτευτικών κινημάτων. Οσο πιο καταπιεστικό είναι καθεστώς, τόσο πιο εξτρεμιστική γίνεται η αντιπολίτευση. Η ερμηνεία του Ισλάμ εξελίχθηκε σε γλώσσα της αντιπολίτευσης επειδή δεν μπορούσε να φιμωθεί ή να λογοκριθεί. Η Παλιά Αραβική Τάξη Πραγμάτων καταρρέει προκαλώντας αστάθεια και δίνοντας στις ισλαμικές εξτρεμιστικές ομάδες να ευδοκιμήσουν, να αναπτυχθούν και να κυριαρχήσουν.

Η εξτρεμιστική ισλαμική ιδεολογία έχει παγκοσμιοποιηθεί τις τελευταίες δεκαετίες. Στην αρχή τροφοδοτούνταν από σαουδαραβικά χρήματα και Άραβες αντιφρονούντες, ιμάμηδες και διανοούμενους. Όμως σήμερα η ισλαμική ιδεολογία του θυμού, της δυσαρέσκειας και της βίαιης αντίδρασης έχει κυριαρχήσει σε ένα μικρό αριθμό αποξενωμένων νεαρών μουσουλμάνων από όλο τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένων φυσικά και των ευρωπαίων.

Ευρώπη και ισλαμικός φονταμενταλισμός

Ο ισλαμικός φονταμενταλισμός βρίσκει πρόσφορo έδαφος ανάπτυξης στις ευρωπαϊκές μουσουλμανικές μειονότητες για δύο κυρίως αιτίες:

Πρώτον: Από τη συμμετοχή ευρωπαϊκών κρατών σε «συμμαχίες πρόθυμων» σε Ιράκ και Αφγανιστάν στο πλαίσιο του αμερικάνικου πόλεμου εναντίον της παγκόσμιας ισλαμικής τρομοκρατίας. Η αποτυχία του αμερικάνικου νεοσυντηρητικού δόγματος των προληπτικών πολέμων και της αλλαγής καθεστώτων ενίσχυσε σε σημαντικό βαθμό τα αντί- αμερικάνικα και αντί-δυτικά αισθήματα στη Μέση Ανατολή. Η «Αραβική Άνοιξη» στη συνέχεια απελευθέρωσε σουνίτικες ισλαμικές καταπιεσμένες μάζες (με πολλά εξτρεμιστικά στοιχεία) γεγονός που το εκμεταλλεύτηκαν ισλαμικές εξτρεμιστικές οργανώσεις για να προωθήσουν την καταστροφική ατζέντα τους. Παράλληλα ο εμφύλιος πόλεμος της Συρίας εξελίσσετε σε ένα «ιερό πόλεμο» – με το Ισλαμικό Κράτος σε Ιράκ και Συρία (ISIS) να έχει επικρατήσει έναντι των σύριων ανταρτών στη μάχη για την πτώση του προέδρου Μπασάρ Άσαντ. Την ίδια στιγμή το ISIS με τη δυναμική που έχει – ελέγχει περιοχές του Ιράκ και της Συρίας – εξελίσσεται σε μια ισλαμική εξτρεμιστική οργάνωση πρότυπο που απειλεί την πρωτοκαθεδρία της Αλ- Κάιντα και είναι ιδιαίτερα ελκυστικό στην περιθωριοποιημένη νεολαία των μουσουλμανικών μαζών.

Η μεγαλύτερη απειλή της Ευρώπης προέρχεται από τους ευρωπαίους Τζιχαντιστές οι οποίοι πολεμάνε στο πλευρό του ISIS καθώς όσοι από αυτούς επιστρέψουν ή έχουν επιστρέψει στις χώρες τους θα έχουν την εκπαίδευση και τις γνώσεις να σχεδιάσουν τρομοκρατικά χτυπήματα μεγάλης ισχύος. Οι αρχές επιβολής νόμου σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες έχουν ήδη προβεί σε συλλήψεις φερόμενων υπόπτων ισλαμικών εξτρεμιστών.

Δεύτερον: από τις αποτυχημένες πολιτικές ενσωμάτωσης των μουσουλμανικών πληθυσμών στις δυτικές κοινωνίες. Η ενσωμάτωση των μουσουλμανικών κοινωνιών εξελίσσεται σε ένα σοβαρό πρόβλημα καθώς οι κυβερνήσεις δεν έχουν καταφέρει να αντιμετωπίσουν τις ανάγκες τους ώστε να τους εντάξουν στις οικονομικό-κοινωνικές δομές και να τους αποτρέψουν από την υιοθέτηση του εξτρεμιστικού Ισλάμ. Η πλειοψηφία των ευρωπαϊκών μουσουλμανικών πληθυσμών έχει χαμηλό εισόδημα, διαμένει σε περιθωριοποιημένες περιοχές και χαρακτηρίζεται από υψηλά επίπεδα ανεργίας. Οι νεαροί ευρωπαίοι μουσουλμάνοι δεν έχουν τη δυνατότητα να ατενίσουν με αισιοδοξία το μέλλον, αισθάνονται κοινωνικά απομονωμένοι και είναι επιρρεπής στους στρατολόγους των ισλαμικών εξτρεμιστικών οργανώσεων.

Ισλαμιστές εξτρεμιστές και οργανωμένο έγκλημα

Η ισλαμική τρομοκρατία γίνεται ακόμα πιο επικίνδυνη για την ευρωπαϊκή ήπειρο από τη σύνδεσή της με το οργανωμένο έγκλημα. Τα συμφέροντα του οργανωμένου εγκλήματος συνδέονται με τους στόχους των τρομοκρατών. Οι ομάδες του οργανωμένου εγκλήματος μπορεί να χρηματοδοτήσουν εγκληματικές ή τρομοκρατικές ενέργειες. Η σχέση μεταξύ της τρομοκρατίας και του οργανωμένου εγκλήματος αποτελεί μια απόρροια του τέλους του «Ψυχρού Πολέμου» και της παγκοσμιοποίησης που διάβρωσε τα εθνικά συνορα. Το οργανωμένο έγκλημα προσφέρει στους τρομοκράτες πρόσβαση σε κανάλια διακίνησης παράνομων δραστηριοτήτων.

Το δίκτυο μεταφορών των Βαλκανίων, γνωστό και ως «Βαλκανική Οδό» χρησιμοποιείται από ισλαμιστές εξτρεμιστές και ομάδες οργανωμένου εγκλήματος. Οι ισλαμιστές εξτρεμιστές μαχητές μπορούν να διεισδύσουν στις χώρες Σένγκεν μέσω της Κροατίας και της Σερβίας, που είναι ανοικτές για τα κράτη- μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η Αλ Κάιντα του Ισλαμικού Μαγκρέμπ (AQIM) φέρεται να χρησιμοποιεί, σύμφωνα με διεθνείς αναφορές, τα βαλκανικά μονοπάτια για εμπόριο ηρωίνης από τη Δυτική Αφρική προς την Ευρώπη. Οι ομάδες ισλαμιστών εξτρεμιστών συμμετέχουν σε τέτοιου είδους παράνομες ενέργειες προκειμένου να αποκτήσουν οικονομική και υλικοτεχνική υποστήριξη. Ενθαρρύνονται από την ανάγκη της αυτοσυντήρησης ώστε να έχουν τη δυνατότητα να οργανώσουν τρομοκρατικές επιχειρήσεις.

Η συμμαχία μεταξύ της τρομοκρατίας και του οργανωμένου εγκλήματος έχει τα ακόλουθα χαρακτηριστικά αν και δεν περιορίζεται μόνο σε αυτά: (α) πρόσβαση σε εξειδικευμένες γνώσεις (π.χ. ξέπλυμα βρώμικου χρήματος), (β) την πρόσβαση σε εξειδικευμένες υπηρεσίες (π.χ. πλαστογραφία), (γ) την επιχειρησιακή υποστήριξη και (δ) οικονομικές απολαβές (1).

Η «Βαλκανική Οδό» χρησιμοποιείται κυρίως από τους ισλαμιστές εξτρεμιστές που προέρχονται από Αφγανιστάν – Πακιστάν και πρόσφατα από τη Συρία. Ο ισλαμικός φονταμενταλισμός ενδέχεται να εξελιχθεί σε μια σημαντική απειλή για τα Βαλκάνια και να διαχυθεί από εκεί και προς την υπόλοιπη Ευρώπη καθώς η βαλκανική χερσόνησος αποτελεί γόνιμο έδαφος για την ανάπτυξή του εξαιτίας των μουσουλμανικών πληθυσμών της.

Οι σχέσεις μεταξύ των ισλαμικών τρομοκρατικών πυρήνων και των ομάδων οργανωμένου εγκλήματος προκαλούν σοβαρές ανησυχίες στις ευρωπαϊκές αρχές επιβολής του νόμου. Παρά το γεγονός ότι αποτελούν διαφορετικούς τύπους εγκληματικών δραστηριοτήτων και οι δράσεις τους γίνονται διαφορετικά κίνητρα, η τρομοκρατία και το οργανωμένο έγκλημα δεν μπορεί να εξεταστούν ως απομονωμένες και μη συνδεδεμένες οντότητες. Το οργανωμένο έγκλημα και η τρομοκρατία δραστηριοποιούνται σε παγκόσμιο επίπεδο και δεν αναγνωρίζουν την εθνικότητα και τα σύνορα. Οι ομάδες τους υποκινούνται μόνο από τον κανόνα της προσφοράς και της ζήτησης, η οποία περιλαμβάνει στρατηγικές και τακτικές ενός αποτελεσματικού μάρκετινγκ.

Στρατηγικές αντιμετώπισης και αποτροπής

Η αντιμετώπιση της ισλαμικής τρομοκρατίας είναι ιδιαίτερη δύσκολη και για αυτό θα πρέπει να ληφθούν μέτρα και να υιοθετηθούν στρατηγικές τόσο σε επίπεδο ΕΕ όσο και σε διεθνές, με στόχο τον περιορισμό αυτής της ασύμμετρης απειλής. Δυο πρέπει να είναι οι άξονες για μια αποτελεσματική στρατηγική αποτροπής:

H μια στρατηγική απαιτεί τις κατάλληλες πολιτικές για την οικονομική ανάπτυξη και την κοινωνική ομαλή ενσωμάτωση του μουσουλμανικών μειονοτήτων της Ευρώπης. Μόνο με αυτό τον τρόπο μπορεί να περιοριστεί ο προσηλυτισμός, κυρίως της νεολαίας τους, στην ιδεολογία του ισλαμικού φονταμενταλισμού. Η εφαρμογή οικονομικών και κοινωνικών μέτρων που θα δεν θα τους περιθωριοποιεί και δεν θα τους κάνει ανεπιθύμητους θα διαδραματίσει σημαντικό αποτρεπτικό ρόλο.Ωστόσο οι μουσουλμάνοι της Ευρώπης θα πρέπει από την πλευρά τους να δείχνουν και τον απαραίτητο σεβασμό στις αρχές και τους νόμους της χώρας που έχουν γεννηθεί ή διαμένουν.

Η άλλη στρατηγική απαιτεί συλλογική προσπάθεια και συντονισμό σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο από των υπηρεσιών πληροφοριών και των αρχών επιβολής νόμου.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση αντιμετωπίζει από την πλευρά της σοβαρότατα προβλήματα συντονισμού ως προς την αποτροπή τρομοκρατικών χτυπημάτων πού οφείλονται: (2) Πρώτον, στην έλλειψη προθυμίας από τις εθνικές υπηρεσίες πληροφοριών και τις υπηρεσίες ασφαλείας να μοιραστούν τις πληροφορίες. Η εθνική κυριαρχία και το εθνικό συμφέρον είναι οι βασικοί λόγοι που αποθαρρύνουν τα κράτη-μέλη της ΕΕ να ανταλλάσσουν σημαντικές πληροφορίες. Δεύτερον, στην έλλειψη εμπιστοσύνης μεταξύ των εθνικών υπηρεσιών πληροφοριών. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επισήμανε την ανάγκη για οικοδόμηση εμπιστοσύνης ανάμεσα στην ευρωπαϊκή κοινότητα των υπηρεσιών πληροφοριών. Τρίτον στη διαφορετική οργανωτική δομή των εθνικών υπηρεσιών πληροφοριών των κρατών-μελών της ΕΕ και τέταρτων στους αυστηρούς κανόνες προστασίας των προσωπικών δεδομένων όπου καθορίζουν τη λειτουργία της EUROPOL.

H ΕΕ οφείλει επιβάλλει τη συνεργασία των εθνικών υπηρεσιών των κρατών- μελών : να ενισχύσει σε μεγάλο βαθμό αρμόδια θεσμικά όργανα της δίνοντας τους συγκεντρωτικές εξουσίες στο συγκεκριμένο και (β) να δώσει στα θεσμικά όργανά τη δυνατότητα να ελέγχουν εάν τα κράτη- μέλη συμμορφώνονται με τις εντολές τους.

Σε διεθνές επίπεδο, οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους στο πόλεμο εναντίον της παγκόσμιας ισλαμικής τρομοκρατίας πρέπει να υιοθετήσουν μια στρατηγική που να στηρίζεται σε δυο πυλώνες στην: (α) στην αξιολόγηση των πληροφοριών. Την πρώτη γραμμή άμυνας που είναι απαραίτητη για την αποτροπή των επιθέσεων. Πρέπει να εντοπίσει ποιοι είναι οι ισλαμιστές εξτρεμιστές, πόσοι είναι, που κρύβονται τι σχεδιάζουν. Οι αξιωματούχοι αρχών επιβολής νόμου εκτιμούν ότι το «κλειδί» για την πρόληψη και αποτροπή είναι η ανάπτυξη εμπιστοσύνης και δεσμών με τις τοπικές μουσουλμανικές κοινότητες και (β) στις αντί-τρομοκρατικές επιχειρήσεις. Θεωρούνται η φυσική συνέχεια των πληροφοριών. Όταν ξέρεις πού κρύβονται οι τρομοκράτες μπορείς να τους συλλάβεις ή να τους εξολοθρεύσεις. Όμως οι αντιτρομοκρατικές προσπάθειες έχουν και τα μειονεκτήματα τους. Οι επιθέσεις εναντίον τρομοκρατικών στόχων με Μη Επανδρωμένα Αεροσκάφη (UAV) έχουν αποδείξει ότι προκαλούν θανάτους αμάχων – παράπλευρες απώλειες. Οι επιχειρήσεις των ειδικών δυνάμεων είναι πιο «χειρουργικές» αλλά εμπεριέχουν τον κίνδυνο να προκαλέσουν απώλειες στρατιωτών

Ο ισλαμικός εξτρεμισμός που έχει ξανακτυπήσει την καρδιά της Ευρώπης με επιθέσεις σε Μαδρίτη 2004 και σε Λονδίνο 2005 υπενθύμισε με τη σφαγή στο γαλλικό σατυρικό περιοδικό Charlie Hebdo ότι διατηρεί ακόμα τη δυνατότητα να διεξάγει χτυπήματα μεγάλης ισχύος και παράλληλα έστειλε το μήνυμα στις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να μη συμμετέχουν σε πολυεθνικές στρατιωτικές επιχειρήσεις που έχουν στόχο ισλαμικές εξτρεμιστικές οργανώσεις σε Μέση Ανατολή και Αφρική και σε οποιαδήποτε άλλο μέρος του κόσμου.

Σημειώσεις

(1) Georgios X. Protopapas, “The Combined Threat of Terrorism and Organized Crime for and in South East Europe” in Comprehensive Approach as “Sine Qua Non” for Critical Infrastructure Protection Ed: Denis Čaleta, Vesela Radović, NATO Science for Peace and Security Series – D: Information and Communication Security, Vol. 39, 2015

(2) Georgios X. Protopapas «European Union’s Intelligence Cooperation: A Failed Imagination? «The Journal of Mediterranean and Balkan Intelligence (JMBI) – Vol.4, No.2 December 2014

Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Άμυνα & Διπλωματία, Τεύχος 280, Φεβρουάριος 2015