Ογδόντα χρόνια από τη «Μάχη των Οχυρών»- Μια διαδραστική ιστοσελίδα κρατάει ζωντανή τη μνήμη των πεσόντων

Το 2021 σηματοδοτεί την επέτειο των 200 ετών από την Επανάσταση του 1821, ωστόσο αποτελεί το ορόσημο ενός ακόμα επετειακού εορτασμού, από εκείνους που δεν είναι ιδιαίτερα διαδεδομένοι, αλλά που η νεότερη ιστορία έχει καταγράψει ως σημαντικούς σταθμούς στη μακραίωνη πορεία της πατρίδας μας προς την ελευθερία και την ανεξαρτησία.

Ήταν τέτοιες μέρες, πριν από ογδόντα χρόνια -Απρίλιος του 1941- που τα ελληνικά στρατεύματα στην ελληνοβουλγαρική μεθόριο σφυροκοπούνταν για τρεις συνεχόμενες μέρες από τα ναζιστικά στρατεύματα, τα οποία υπερτερούσαν αριθμητικά και εξοπλιστικά. Μπορεί αυτή η άνιση μάχη να έληξε με νίκη της Γερμανίας, ωστόσο έχει καταγραφεί ως μία από τις σπουδαιότερες πολεμικές αναμετρήσεις του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Κι αυτό γιατί μια χούφτα Έλληνες υπερασπίστηκαν με ηρωισμό και αυτοθυσία τις «Μακεδονικές Θερμοπύλες», στο Ρούπελ και στα υπόλοιπα οχυρά της λεγόμενης «Γραμμής Μεταξά», απέναντι στις σιδηρόφρακτες ναζιστικές ορδές.

Ήταν αυτοί που δεν δίστασαν να πουν στους Γερμανούς: «Τα οχυρά δεν παραδίνονται. Καταλαμβάνονται». Έτσι απάντησε ο αντισυνταγματάρχης Γεώργιος Δουράτσος, διοικητής του οχυρού Ρούπελ, όταν ο εχθρός τού ζήτησε να εγκαταλείψει τον αγώνα και να παραδώσει το συγκρότημα. Εκ των υστέρων αποδείχθηκε ότι η«Μάχη των Οχυρών», σε συνδυασμό με τη «Μάχη της Κρήτης» που ακολούθησε, διατάραξαν τον σχεδιασμό του Χίτλερ για τη σχεδιαζόμενη επίθεση στη Ρωσία, με τα γνωστά ολέθρια αποτελέσματα για τη ναζιστική Γερμανία.

Σήμερα, ογδόντα χρόνια μετά, η πρωτοβουλία μιας ομάδας δραστήριων ανθρώπων από τις Σέρρες, που σύστησαν μια Κοινωνική Συνεταιριστική Επιχείρηση (Κοιν.Σ.Επ.) την «ΑΓΚΙΣΤΡΟ ΔΡΑΣΗ», στοχεύει στη διατήρηση της ιστορικής μνήμης και στην ανάδειξη των οχυρών ως μνημείων πολιτισμού μέσα από ποίκιλες δράσεις και πρωτοβουλίες. Προς την επίτευξη αυτού του στόχου συνεργάζονται με το υπουργείο Εθνικής Άμυνας, το Γενικό Επιτελείο Στρατού αλλά και την τοπική αυτοδιοίκηση.

Μια διαδραστική ιστοσελίδα

Από τις σημαντικές πρωτοβουλίες που έχουν αναλάβει και μέχρι σήμερα αποτελεί αξιόλογη και πολύπλευρη προσπάθεια, είναι η δημιουργία μιας διαδραστικής ιστοσελίδας (www.metaxaslines.gr). Φιλοδοξία τους είναι η ιστοσελίδα αυτή να αποτελέσει σημείο αναφοράς για εκείνα τα σημαντικά γεγονότα αλλά και να λειτουργήσει ως μέσο επικοινωνίας ανάμεσα στους ηρωικούς αγωνιστές των οχυρών και τους απογόνους τους, που ακόμα ζουν με την ανάμνησή τους.

«Βασικός μας στόχος», εξηγεί στο Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων ο πρόεδρος της «ΑΓΚΙΣΤΡΟ ΔΡΑΣΗ» Άνθιμος Γεωργιάδης, «είναι να συγκεντρώσουμε κείμενα, φωτογραφικό και κινηματογραφικό υλικό, ιστορικά τεκμήρια κ.ά. που σχετίζονται τόσο με τη Μάχη των Οχυρών, όσο και με την κατασκευή της θρυλικής Γραμμής Μεταξά στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα, που αποτελεί το μεγαλύτερο κατασκευαστικό έργο στην Ελλάδα κατά τον 20ο αιώνα και μάλιστα κάτω από πολύ δύσκολες συνθήκες».

Με απόλυτο σεβασμό στη θυσία των στρατιωτών και των επιστράτων, που έχασαν τη ζωή τους στα οχυρά αλλά και με γνώμονα τη διάδοση της γνώσης, μέσα από την έρευνα και τη μελέτη, τα στελέχη της Κοιν.Σ.Επ. συνεργάζονται με ιστορικούς, μελετητές, συλλέκτες και όσους είναι σε θέση να προσφέρουν πολύτιμο υλικό από εκείνη την περίοδο.

Ένα ψηφιακό κοιμητήριο

Το πιο σημαντικό όμως που παρέχει η ιστοσελίδα είναι η καταγραφή των 530 πεσόντων στη μάχη των οχυρών, κατά αλφαβητική σειρά και σύμφωνα με τα στοιχεία που έχει στη διάθεσή της η Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού (ΔΙΣ). Ωστόσο, η Κοιν.Σ.Επ. προχώρησε ένα βήμα παραπάνω, δίνοντας τη δυνατότητα της διαδραστικής συμμετοχής των απογόνων κάθε πεσόντα.

Όπως εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Γεωργιάδης, «μας ενδιαφέρει να δημιουργήσουμε μία βάση δεδομένων για τους πεσόντες αλλά κι όσους  έλαβαν μέρος στη “ Μάχη των Οχυρών”, ζητώντας από τους απογόνους τους πληροφορίες και ενθύμια, που θα διατηρήσουν ζωντανή τη μνήμη του αγώνα τους. Υπήρχαν περιπτώσεις που πολλά βιογραφικά συμπληρωθήκαν από πληροφορίες που μας έδωσαν οι απόγονοι, μαζί με φωτογραφίες που μας έστειλαν. Πρέπει εδώ να τονίσουμε ότι στην καταγραφή δεν συμπεριλαμβάνεται ο ακριβής αριθμός των πεσόντων, που όμως δεν ξεπερνούν τους εξακόσιους. Στην πραγματικότητα, εκείνο που δημιουργήσαμε είναι ένα ψηφιακό κοιμητήριο στη μνήμη εκείνων που χάθηκαν στη Μάχη των Οχυρών».

Πρέπει να τονιστεί ότι η λίστα αυτή ανανεώνεται συνεχώς, με κάθε νέο στοιχείο που τεκμηριώνεται, αφού θεωρείται βέβαιο πως ο αριθμός των πεσόντων κατά τη «Μάχη των Οχυρών» είναι μεγαλύτερος από τους 530 και πλέον πεσόντες, που σήμερα είναι επίσημα καταχωρημένοι. Προς αυτή την κατεύθυνση είναι πολύτιμη η κινητοποίηση όλων των συγγενών και απογόνων των πεσόντων, οι οποίοι έχουν τη μοναδική ευκαιρία και δυνατότητα να εμπλουτίζουν την ψηφιακή βάση δεδομένων με νέες πληροφορίες, φωτογραφίες και τεκμήρια που θα διατηρήσουν ζωντανή τη μνήμη του αγώνα και της θυσίας των δικών τους ανθρώπων.

Άγνωστος ο τόπος ταφής τους

Καθώς «σερφάρει» ο επισκέπτης στην ιστοσελίδα, με έκπληξη παρατηρεί ότι από το μεγαλύτερο μέρος των βιογραφικών λείπει ο τόπος ταφής του πεσόντα στρατιώτη ή επιστράτου και δηλώνεται ως άγνωστος. Σύμφωνα με τον ιστορικό και ερευνητή Γιώργο Πολύχρους, συνεργάτη της «ΑΓΚΙΣΤΡΟ ΔΡΑΣΗ», αυτό οφείλεται «στο γεγονός ότι ενώ μέχρι σήμερα έχουμε μαρτυρίες για το πού σκοτώθηκαν οι στρατιώτες αυτοί, εντούτοις δεν έχει γίνει ολοκληρωμένη έρευνα από την πολιτεία ή την ηγεσία του στρατού προκειμένου να ανευρεθούν τα οστά τους. Επιπλέον, με τη μέθοδο του DNA μπορεί να γίνει η ταυτοποίηση των στοιχείων τους και στη συνέχεια να ταφούν με τιμές. Είναι ελάχιστοι οι πεσόντες, για τους οποίους γνωρίζουμε που έχουν ταφεί. Υπάρχουν γραπτές μαρτυρίες ακόμα και από τους τότε διοικητές για το πού σκοτώθηκαν οι στρατιώτες, αλλά όλα αυτά τα χρόνια δεν έγινε καμία έρευνα για να βρεθούν. Στις λιγοστές περιπτώσεις που έγινε, υπήρξε ομαδική ταφή γιατί δεν προηγήθηκε ταυτοποίηση στοιχείων ώστε να ξέρουμε σε ποιον ανήκουν τα οστά».

«Είναι γεγονός πάντως ότι μέχρι σήμερα, ογδόντα χρόνια μετά τη λήξη της “ Μάχης των Οχυρών” δεν υπάρχει ένα κενοτάφιο, ένα μνημείο, στο οποίο να αναγράφονται όλα τα ονόματα και των 530 πεσόντων που πολέμησαν με αυταπάρνηση και πραγματικά θυσιάστηκαν έστω κι αν γνώριζαν την υπεροχή του γερμανικού στρατού», συμπληρώνει ο κ. Πολύχρους, που έχει το συντονισμό της συγκεκριμένης ενότητας στην ιστοσελίδα.

Πεσόντες από κάθε γωνιά της Ελλάδας

Από τις πιο ενδιαφέρουσες παραμέτρους της ιστοσελίδας είναι ότι υπάρχουν ιστορικά τεκμήρια (έγγραφα, επιστολές, χάρτες) για τα γεγονότα, δημοσιευμένα σε γερμανικές εφημερίδες της εποχής -και όχι μόνο- τα οποία παραθέτονται αυτούσια. Σε αρκετές περιπτώσεις μάλιστα όσα γραπτά τεκμήρια είναι ξενόγλωσσα, τα στελέχη της Κοιν.Σ.Επ. τα έχουν μεταφράσει, δίνοντας έτσι μια ολοκληρωμένη εικόνα των ιστορικών γεγονότων, όπως τα έβλεπαν και τα αντιλαμβάνονται οι ξένοι και κυρίως οι Γερμανοί.

Μια εξίσου σημαντική καταγραφή που υπάρχει στην ιστοσελίδα είναι αυτή του αριθμού των πεσόντων ανάλογα με το γεωγραφικό διαμέρισμα της Ελλάδας, από το οποίο προέρχονται. Έτσι, στην πρώτη πεντάδα συναντάμε τις Σέρρες (με 69 πεσόντες), την Καβάλα (με 69 πεσόντες), τη Θεσσαλονίκη (με 62 πεσόντες), την Αττική (με 49 πεσόντες) και τη Δράμα (με 23 πεσόντες).

Από κάθε γωνιά της Ελλάδας (υπάρχουν 49 καταγεγραμμένες περιοχές) επίστρατοι οπλίτες, αξιωματικοί και υπαξιωματικοί πολέμησαν με αυτοθυσία για τη διατήρηση της «Γραμμής Μεταξάς», εμποδίζοντας τα γερμανικά στρατεύματα να εισέλθουν στην Ελλάδα. Ακόμα και όταν στη Θεσσαλονίκη υπήρξε συνθηκολόγηση με τη Ναζιστική Γερμανία, οι στρατιώτες στην ελληνοβουλγαρική μεθόριο συνέχιζαν να υπερασπίζονται με τόλμη και σθένος τα οχυρά.

Μια ιστορική εκκρεμότητα

Η ιστοσελίδα, που με πολλή όρεξη και διάθεση αλλά κυρίως με σεβασμό στη μνήμη όσων χάθηκαν στη «Μάχη των Οχυρών» δημιούργησαν τα στελέχη της Κοιν.Σ.Επ. «ΑΓΚΙΣΤΡΟ ΔΡΑΣΗ», αποτελεί έναν συνδετικό κρίκο του χθες με το σήμερα. Μέσα από τις αναφορές της ζωντανεύουν ξανά πρόσωπα, γεγονότα, ηρωικές στιγμές, η στρατιωτική ιστορία της περιοχής, έτσι όπως την έγραψαν οι πρωταγωνιστές της στα συνολικά είκοσι ένα συγκροτήματα της «Γραμμής Μεταξά», που στις αρχές Απρίλιου του 1941, δέχτηκαν το κύριο κύμα της γερμανικής επίθεσης.

Οι άνθρωποι της «ΑΓΚΙΣΤΡΟ ΔΡΑΣΗ», με την πρωτοβουλία που ανέλαβαν, ευελπιστούν όχι μόνο να κρατήσουν ζωντανή τη μνήμη όσων πολέμησαν με ηρωισμό και αυτοθυσία στην «Μάχη των Οχυρών» απέναντι στις υπέρτερες αριθμητικά δυνάμεις του Χίτλερ, αλλά να ευαισθητοποιήσουν τις επίσημες Αρχές (όπως έχει συμβεί σε αρκετές χώρες -π.χ. Γαλλία, Βέλγιο, Λουξεμβούργο κ.ά.- που έχασαν στρατιώτες στη διάρκεια του Α’ και του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου), ώστε να ασχοληθούν σοβαρά με την εύρεση των πρόχειρων τάφων των πεσόντων των οχυρών της λεγόμενης Γραμμής Μεταξά, της ταυτοποίησης των οστών τους και της ταφής τους με όλες τις δέουσες τιμές.