Μόσχα vs Βρυξέλλες: Ποιος θα υπογράψει την τελική συμφωνία ειρήνης μεταξύ Αρμενίας – Αζερμπαϊτζάν;

Από την υπογραφή της εκεχειρίας στις 10 Νοεμβρίου 2020 μεταξύ Αρμενίων και Αζερμπαϊτζάν μετά από 44 ημέρες πολέμου που είδε το Μπακού να ανακτά το Καραμπάχ, κατεχόμενο από την Αρμενία για 27 χρόνια, η ειρήνευση της περιοχής και η περιφερειακή συνεργασία έχουν γίνει μεγάλες προκλήσεις και για τις δύο χώρες. 

Από εκεί και πέρα, οι μεσολαβητές της κρίσης που είναι τώρα η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Ρωσία, προσπαθούν με κάθε μέσο να υπογράψουν μια διαρκή ειρήνη μεταξύ Μπακού και Ερεβάν. Ακόμα κι αν ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν ονειρεύεται να πετύχει, οι Βρυξέλλες έχουν ξεκάθαρα το πλεονέκτημα.

Ελάχιστη περιοριστική λύση

Μήνα με μήνα, οι γύροι διαπραγματεύσεων μεταξύ του προέδρου του Αζερμπαϊτζάν, Ιλχάμ Αλίεφ και του Αρμένιου πρωθυπουργού, Νικόλ Πασινιάν, διαδέχονται ο ένας τον άλλον και δεν έχουν κοινό αφήγημα. Έχουν γίνει τέσσερις από πέρυσι στην πρωτεύουσα της Ευρωπαϊκής Ένωσης υπό την ηγεσία του Σαρλ Μισέλ, προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Όπως σε ένα παιχνίδι φλίπερ, οι de facto ηγέτες των δύο χωρών πηγαινοέρχονται τακτικά μεταξύ Βρυξελλών και Μόσχας για να προσπαθήσουν να διευθετήσουν τις διαφορές που ακόμα εμποδίζουν την υπογραφή μιας τελικής ειρηνευτικής συμφωνίας μεταξύ τους. Και οι δύο θέλουν να το πετύχουν αυτό. Υποστηριζόμενοι από τους ανθρώπους τους, αναζητούν τη λύση που όχι μόνο θα είναι το λιγότερο περιοριστική για όλους, αλλά δεν κινδυνεύει να πυροδοτήσει, στο μέλλον, επιθυμίες για εκδίκηση και από τις δύο πλευρές.

Εάν το Αζερμπαϊτζάν είναι σε θέση ισχύος και έχει με το μέρος του το διεθνές δίκαιο, με τρία ψηφίσματα των Ηνωμένων Εθνών από το 1992 υπέρ του, η Αρμενία του Πασινιάν καταλαβαίνει σταδιακά, και η συνέχιση των διαπραγματεύσεων το αποδεικνύει, ότι το Καραμπάχ έχει σίγουρα επιστρέψει στο Αζερμπαϊτζάν. Οι πρόσφατες δηλώσεις των Αρμενίων ηγετών σε πολλές περιπτώσεις που μιλούν για μια περιοχή του Αζερμπαϊτζάν ισοδύναμη με 86.600 km2, αποτελούν τη βάση της εξέτασης των εδαφών που ανακτήθηκαν το 2020. Τώρα πρέπει να ανακάμψουμε σε αυτή τη βάση.

Τι θέλει η Αρμενική Διασπορά;

Ο Πρωθυπουργός της Αρμενίας πήρε μεγάλα ρίσκα, υπογράφοντας την τριμερή συμφωνία το 2020: θα μπορούσε να είχε προχωρήσει στις εκλογές που ακολούθησαν τον Ιούνιο του 2021, αλλά επανεξελέγη από τον λαό με το 54% των ψήφων, κάτι που σημαίνει ότι οι Αρμένιοι του εσωτερικού έχουν βαρεθεί και θέλουν να επιτύχουν την ειρήνη. Και εμπιστεύονται τον πρωθυπουργό Πασινιάν για αυτό. Από την άλλη πλευρά, μπορεί κανείς να αναρωτηθεί για τα αληθινά συμφέροντα της διασποράς που συνεχίζει να κυματίζει την κόκκινη σημαία και να καθιστά το Αζερμπαϊτζάν υπεύθυνο για όλες τις κακοτυχίες των Αρμενίων, ιδίως συνεχίζοντας να μεταδίδει την ιδέα ότι το Μπακού θα ήθελε να τελειώσει με τους Αρμένιους της υπόλοιπης επικράτειας που το Ερεβάν εξακολουθεί να ελέγχει. Ακόμη ότι το Μπακού θέλει να εξοντώσει μακροπρόθεσμα όλους τους χριστιανούς της Ανατολής, ενώ κατηγόρησε [και πάλι το Μπακού] ότι απομόνωσε τον αυτονομιστικό θύλακα για μήνες και λιμοκτονούσαν μερικές δεκάδες χιλιάδες ανθρώποι, ενώ χιλιάδες φορτηγά κυκλοφορούσαν για να τροφοδοτήσουν την περιοχή. Αν ήταν έτσι, θα βλέπαμε τραγικές εικόνες.

Αποδεικνύει επίσης ότι ο Νικόλ Πασινιάν γνωρίζει τι συμβαίνει και ότι θεωρεί ότι είναι πάντα πιο ενδιαφέρον να διαπραγματεύεται με τον μελλοντικό πρώην εχθρό του παρά να απορρίπτει οποιαδήποτε πρόοδο στις συνομιλίες. Στη Μόσχα, η τριμερής συνάντηση της 25ης Μαΐου διήρκεσε λίγο, μόλις είκοσι λεπτά. Αν το Κρεμλίνο είχε ελπίδα, είναι μια ευκαιρία για την Ευρώπη να ανακτήσει τον έλεγχο στις συνομιλίες που γενικά, διαρκούν περισσότερο στις Βρυξέλλες και δίνουν ελπίδες για την υπογραφή συμφωνίας πριν από το τέλος του 2023 στην καρδιά της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Γίνονται τακτικές συνομιλίες γύρω από την αποναρκοθέτηση του εδάφους, το καθεστώς της αποσχιστικής επαρχίας, την τελική χάραξη των συνόρων και το άνοιγμα των οδών κυκλοφορίας, ξεκινώντας με την αποκατάσταση των σιδηροδρόμων που ενώνουν τις δύο χώρες.

Επαναλειτουργία του Ζανγκεζούρ

Προτεραιότητα για το Μπακού είναι η επαναλειτουργία του Zangezur, το οποίο θα καταστήσει δυνατή την ένωση του Αζερμπαϊτζάν με την αποκομμένη του επαρχία Nakhitchevan και την επιτάχυνση του μεγάλου έργου TRACECA, που υποστηρίζεται εδώ και χρόνια από την ΕΕ. Αυτή η επαναλειτουργία θα τονώσει τη μετακίνηση ανθρώπων και ιδιαίτερα αγαθών μεταξύ Ευρώπης και Ασίας. Σύμφωνα με το άρθρο 9 της τριμερούς δήλωσης του 2020, η Αρμενία έπρεπε να ανοίξει δρόμο, αλλά απορρίπτει την ιδέα ενός διαδρόμου που θα συνεπαγόταν την έννοια της εξωεδαφικότητας. Ωστόσο, το άνοιγμα των δρόμων το συντομότερο δυνατό θα ωφελούσε ολόκληρη την περιοχή, συμπεριλαμβανομένης της Αρμενίας, επειδή η χώρα είναι οικονομικά στραγγισμένη. Θα επωφεληθεί επίσης από ένα απροσδόκητο οικονομικό όφελος, εφόσον η Ρωσία και το Ιράν υπόκεινται σε κυρώσεις, ο μόνος δυνατός τρόπος κυκλοφορίας των εμπορευμάτων θα περνούσε τώρα από το Ζανγκεζούρ.

Μετά τη ρωσική μεσολάβηση για να σταματήσουν οι μάχες και στο σημερινό πλαίσιο όπου η Ρωσία είναι μπλεγμένη στο ουκρανικό μέτωπο, οι Βρυξέλλες παίζουν σημαντικό χαρτί στη διπλωματία τους. Μέσω του Charles Michel, του Προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, η Ευρώπη ελπίζει να γίνει και πάλι διπλωματική και διαμεσολαβητική δύναμη. Αυτό είναι καλό για την ασφάλεια του Νοτίου Καυκάσου, αλλά θα είναι καλό και για τη δική μας ασφάλεια. Ειδικά από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία, η Ευρώπη έχει μεγάλο ενδιαφέρον σε ενεργειακούς όρους με το Αζερμπαϊτζάν, με το οποίο υπέγραψε νέα συμφωνία εταιρικής σχέσης για το φυσικό αέριο αυτό το καλοκαίρι για να σπάσει την εξάρτησή της από τη ρωσική ενέργεια. Σήμερα, είναι σαφώς προς το συμφέρον και των δύο χωρών να κινηθούν προς την κατεύθυνση της ειρήνης: οικονομική ευημερία, ειρήνευση των σχέσεων μεταξύ των δύο κοινωνιών, περιφερειακή συνεργασία, άνοιγμα της Αρμενίας και παγκόσμιος δυναμισμός ανταλλαγών μεταξύ όλων των γειτονικών χωρών. Το Ερεβάν πρέπει να κάνει μεγάλες παραχωρήσεις, αλλά έχει επιλογή, αφού εν μέρει καταστράφηκε με μια στρατιωτική κατοχή σχεδόν 30 ετών από την οποία δεν είχε κανένα όφελος;

(πηγή: lpost.be του Sébastien Boussois)