Μόνιμη παρουσία του ΝΑΤΟ στο Αιγαίο

Οι προβλέψεις αρκετών δυτικών χωρών, μεταξύ των οποίων οι ΗΠΑ και η Αγγλία, ότι το Αιγαίο Πέλαγος αποτελεί έναν από τους πλέον κρίσιμους κόμβους για την ασφάλεια του δυτικού κόσμου τις επόμενες δεκαετίες, σχετίζονται άμεσα με την προσπάθεια της Ουάσιγκτον να αποδώσει πάση θυσία η επιχείρηση του ΝΑΤΟ, να μην προκληθεί θερμό επεισόδιο και να επιλυθούν τα ελληνοτουρκικά προβλήματα το συντομότερο δυνατό.

Στόχος των ΗΠΑ, τονίζουν καλά ενημερωμένες διπλωματικές και κυβερνητικές πηγές, είναι να παραμείνει το ΝΑΤΟ στην περιοχή για δεκαετίες και να επεκτείνει με σχέδιο και ένα νέο δόγμα την ακτίνα δράσης του στη Μεσόγειο. Το προσφυγικό πρόβλημα, σε συνδυασμό με τη μετανάστευση των φτωχών και την κλιματική μετανάστευση που θα είναι επίσης μαζική τα επόμενα χρόνια, η αντιμετώπιση της τρομοκρατίας, οι κινήσεις της Ρωσίας στην περιοχή που είναι πλήρως αναβαθμισμένες και η προστασία των ενεργειακών οδών καθιστούν το Αιγαίο και την Ελλάδα μείζονος στρατηγικής σημασίας. Σύμφωνα με έγκυρες πηγές, ξένοι πολιτικοί ηγέτες και διπλωμάτες υπογραμμίζουν τα νέα δεδομένα στην Αθήνα, η οποία όμως εξακολουθεί να είναι αμήχανη και να κινείται χωρίς σχέδιο για να αξιοποιήσει τις εξελίξεις αυτές και να αποσπάσει η χώρα τα αυτονόητα οφέλη. Καλά ενημερωμένος διπλωμάτης, που υπηρετεί σε ευρωπαϊκή πρωτεύουσα, είπε στην «Κ» ότι υφίσταται ένας επιπλέον κίνδυνος για τη χώρα, καθώς οι μεγάλες αλλαγές που συντελούνται στους θεσμούς της Ε.Ε., η νέα συνοριοφυλακή, η δράση του ΝΑΤΟ και τα προβλήματα με την Τουρκία μπορεί να οδηγήσουν σε διεθνοποίηση ενός τμήματος του Αιγαίου, με προφανείς συνέπειες για την ελληνική κυριαρχία, ενδεχόμενο που το ελληνικό κράτος δεν πρέπει να υποτιμήσει και να δράσει τώρα, πριν διαμορφωθούν οι συνθήκες για επιβολή αποφάσεων.

«Παγώνουν» οι συνομιλίες

Οπως στο προσκήνιο, έτσι και στο παρασκήνιο, οι ελληνοτουρκικές σχέσεις είναι φορτισμένες, ακόμη και οι διπλωματικοί διάλογοι είναι πλέον ψυχροί. Ενα θερμό επεισόδιο που φαίνεται να επιδιώκει τουλάχιστον ένα τμήμα των Τούρκων στρατιωτικών και πολιτικών, μπορεί να οδηγήσει σε άμεσες διαπραγματεύσεις με την Ελλάδα και εκεί να διεκδικήσει την αλλαγή του νομικού καθεστώτος του Αιγαίου. Η Ελλάδα αντιδρά, αλλά τα πράγματα είναι ιδιαίτερα δύσκολα και περίπλοκα αυτή την ώρα.

Η διαδικασία των ΜΟΕ έχει παγώσει και όχι μόνον αυτό, αλλά και το μνημόνιο Παπούλια – Γιλμάζ, που άντεξε ώς ένα βαθμό στον χρόνο, έχει πλέον ακυρωθεί στην πράξη, ενώ οι διερευνητικές συνομιλίες έχουν παραλύσει παρά τις δημόσιες δεσμεύσεις των κυρίων Τσίπρα και Νταβούτογλου για σύντομα αποτελέσματα.

Εντονη ανησυχία

Η Ουάσιγκτον, που γνωρίζει πολύ καλά τι συντελείται στο παρασκήνιο, έχει εκφράσει την έντονη ανησυχία της στα υπουργεία Εξωτερικών και Αμυνας, καθώς για πρώτη φορά μετά τη «διπλωματία των σεισμών», από την περίοδο 1999-2000, είναι ορατό το ενδεχόμενο να κλείσουν ή να περιοριστούν στο ελάχιστο οι πολιτικοί, διπλωματικοί και στρατιωτικοί δίαυλοι μεταξύ Αθήνας και Αγκυρας. Η αναβάθμιση της επιθετικότητας της Τουρκίας ότι πλέον 17 νησιά δεν αποτελούν γκρίζα ζώνη αλλά ανήκουν στην Τουρκία προκαλεί, πέραν της στρατιωτικής έντασης, και διπλωματική υπερθέρμανση. Τα ηχητικά μηνύματα που λαμβάνει το ΝΑΤΟ από την Αγκυρα με τις φωνές Τούρκων λιμενικών ή από τα ραντάρ ότι η περιοχή των Οινουσσών ή του Φαρμακονησίου είναι «τουρκικό έδαφος» έχουν προκαλέσει την αντίδραση της Αθήνας, που επίσης φέρεται αποφασισμένη να κλιμακώσει με τη σειρά της τη στρατιωτική της αντίδραση. Η πρώτη συζήτηση για εγκατάλειψη της παθητικής άμυνας έγινε, σύμφωνα με έγκυρες πηγές, στη συνεδρίαση του ΚΥΣΕΑ στις 15 Απριλίου, όταν ο πρωθυπουργός αποδέχθηκε εισήγηση για «κλείδωμα» των τουρκικών αεροσκαφών και πλοίων και λειτουργία της αεράμυνας, ενώ αυξάνεται η στρατιωτική παρουσία στα νησιά και η ναυτική στο Αιγαίο.

Η πολιτική ίσων αποστάσεων, όμως, εκ μέρους του ΝΑΤΟ παραμένει. Στο κλίμα αυτό αναμένεται να πραγματοποιηθεί η συνάντηση Τσίπρα – Νταβούτογλου (αν και ο τελευταίος ανακοίνωσε ότι αποχωρεί από την πρωθυπουργία) στη Θεσσαλονίκη στις 17 Μαΐου στο περιθώριο της εκδήλωσης για τα εγκαίνια του ΤΑΡ. Μέχρι προχθές εθεωρείτο βέβαιη η παρουσία του Τούρκου πρωθυπουργού, ο οποίος σχεδίαζε μάλιστα να επισκεφθεί και τη Θράκη. Ωστόσο, η πολιτική της Τουρκίας στο Αιγαίο δεν άλλαξε επειδή άλλαζαν πρωθυπουργοί.