Μετά την Βουλγαρία και η Σερβία στρέφεται προς το Αζερμπαϊτζάν για ηλεκτρισμό και φυσικό αέριο

Με την εντεινόμενη ενεργειακή κρίση στη Δύση που πυροδοτήθηκε από την επέμβαση της Ρωσίας στην Ουκρανία, περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, κυρίως χώρες της Ανατολικής Ευρώπης και των Βαλκανίων, συμπεριλαμβανομένης της Βουλγαρίας και της Σερβίας, αναζητούν εναλλακτικούς προμηθευτές για επιπλέον όγκους φυσικού αερίου. Το πρόβλημα Ενεργειακής ασφαλείας στην Ευρώπη υπό το φως του πολέμου ώθησαν τις ευρωπαϊκές χώρες να αναζητήσουν εταίρους όπως το Αζερμπαϊτζάν. 

Από το 2022, το Αζερμπαϊτζάν έχει πραγματοποιήσει αρκετές συναντήσεις υψηλού επιπέδου με αξιωματούχους της ΕΕ σχετικά με την εξαγωγή πρόσθετων όγκων φυσικού αερίου στην Ευρώπη. Αξίζει να σημειωθεί ότι χώρες εκτός ΕΕ, όπως η Σερβία, επιθυμούν επίσης να εμβαθύνουν τις ενεργειακές εταιρικές σχέσεις με το Αζερμπαϊτζάν. Η προθυμία της Σερβίας να αποκτήσει περισσότερο αζερικό αέριο εξαρτάται από την πρόοδο κατασκευής της υποστηριζόμενης από την ΕΕ διασύνδεσης φυσικού αερίου Σερβίας-Βουλγαρίας – μιας διασύνδεσης φυσικού αερίου μήκους 171 km που θα συνδέει τη Νις (Σερβία) και τη Σόφια (Βουλγαρία), υποστηρίζοντας έτσι την περιφερειακή ενεργειακή ασφάλεια. Σύμφωνα με αναφορές, η διασύνδεση μπορεί να τεθεί σε λειτουργία στις αρχές του 2023, δίνοντας στη Σερβία και τη Βουλγαρία μια επιλογή προμήθειας φυσικού αερίου εκτός Ρωσίας. Προφανώς, η Σερβία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό για το ρωσικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο, τα οποία έχουν διαταραχθεί μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία και την επιβολή κυρώσεων στη Μόσχα από την Ευρωπαϊκή Ένωση, στην οποία επιδιώκει να ενταχθεί η Σερβία.

Με τα εγκαίνια της νέας γραμμής διασύνδεσης, η Σερβία θα μπορεί να ενταχθεί στο δίκτυο του Νότιου Διαδρόμου Φυσικού Αερίου και να εισάγει αέριο από το Αζερμπαϊτζάν και από τερματικούς σταθμούς LNG στην Ελλάδα. Στις αρχές Σεπτεμβρίου 2022, η αντιπρόεδρος της κυβέρνησης της Σερβίας Zorana Mihajlovic, σε συνέντευξή της σε αζερικά μέσα ενημέρωσης, τόνισε ότι το υπουργείο Ενέργειας της Σερβίας βρίσκεται σε επίσημες συνομιλίες με το Αζερμπαϊτζάν για την έγκαιρη υπογραφή σύμβασης προμήθειας φυσικού αερίου. Τόνισε ότι «το Υπουργείο Εξόρυξης και Ενέργειας διεξάγει ήδη συνομιλίες με το αρμόδιο υπουργείο του Αζερμπαϊτζάν, ώστε η Σερβία να μπορέσει να συνάψει σύμβαση για την προμήθεια αυτού του προϊόντος παραγωγής ενέργειας πολύ πριν από την ολοκλήρωση του αγωγού».

Δεδομένης της στρατηγικής σημασίας της μείωσης του ρωσικού ενεργειακού μονοπωλίου στις ευρωπαϊκές χώρες, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) χορήγησε 25 εκατ. ευρώ για την κατασκευή της γραμμής διασύνδεσης Σερβίας-Βουλγαρίας επιπλέον της επιχορήγησης 49 εκατ. ευρώ που παρασχέθηκε νωρίτερα από το μέσο της ΕΕ για προ Βοήθεια για την Προσχώρηση. 

Η Σερβία βλέπει τον ηλεκτρισμό του Αζερμπαϊτζάν 

Ωστόσο, εν μέσω της αυξανόμενης ενεργειακής κρίσης, η Σερβία κοιτάζει όχι μόνο τις εισαγωγές αζερικού φυσικού αερίου αλλά και ηλεκτρικής ενέργειας από το Αζερμπαϊτζάν. Στα τέλη Αυγούστου 2022, στην 25η επέτειο από τη σύναψη διπλωματικών σχέσεων μεταξύ Σερβίας και Αζερμπαϊτζάν, ο Πρόεδρος Αλεξάντερ Βούτσιτς είχε τηλεφωνική συνομιλία με τον Πρόεδρο Ιλχάμ Αλίεφ, ζητώντας του βοήθεια για την παροχή ασφαλών και επαρκών ποσοτήτων ηλεκτρικής ενέργειας. Μετά από σύντομες διαπραγματεύσεις, το Αζερμπαϊτζάν ενέκρινε διακρατική συμφωνία με τη Σερβία για την αγορά ηλεκτρικής ενέργειας από το Αζερμπαϊτζάν με ευνοϊκούς όρους.

Σύμφωνα με πληροφορίες, η ροή φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας προς τη Σερβία θα ξεκινήσει το 2023, καθώς απαιτεί τη μετατόπιση των απαραίτητων υποδομών και των δύο χωρών. Η εισαγωγή πρόσθετων όγκων φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας από το Αζερμπαϊτζάν θα μπορούσε να βοηθήσει τη Σερβία να σταθεροποιήσει την εγχώρια ενεργειακή κρίση που προέκυψε λόγω του πολέμου και της κακής διαχείρισης της Elektroprivreda Srbije, EPS, της κρατικής εταιρείας ηλεκτρικής ενέργειας που είχε μεγάλα προβλήματα με πολλές από τις εγκαταστάσεις της. το έτος. Στα τέλη του 2021, σημειώθηκε μεγάλη βλάβη στα δύο μεγαλύτερα εργοστάσια άνθρακα της Σερβίας που προκάλεσε εκτεταμένες διακοπές λειτουργίας, ωθώντας την EPS να αρχίσει να εισάγει άνευ προηγουμένου ποσότητες ηλεκτρικής ενέργειας μέσω του διαχειριστή συστήματος μεταφοράς Elektromreza Srbije (EMS). Το μερίδιο της ηλεκτρικής ενέργειας από το εξωτερικό στην εγχώρια κατανάλωση έφτασε το 45%.

Η Βουλγαρία αξιοποιεί νέες πηγές ενέργειας 

Προφανώς, η Σερβία δεν είναι το μόνο περιφερειακό κράτος που ενδιαφέρεται για την ενεργειακή της ασφάλεια υπό το πρίσμα της μεταβαλλόμενης αρχιτεκτονικής ασφάλειας της Ευρώπης. Η Βουλγαρία, της οποίας διακόπηκαν οι προμήθειες από τη Ρωσία τον Απρίλιο, είναι μια άλλη χώρα που έχει στενή επαφή με το Αζερμπαϊτζάν για να εξασφαλίσει την πρόσθετη ροή φυσικού αερίου. Νωρίτερα αυτό το έτος, Βούλγαροι και Αζερμπαϊτζάν ανώτεροι αξιωματούχοι πραγματοποίησαν αρκετές συναντήσεις για να συζητήσουν τις δυνατότητες εξαγωγών φυσικού αερίου. Η επιπλέον εξαγωγή φυσικού αερίου προς τη Βουλγαρία αναμένεται να παραδοθεί μέσω του Διασυνδεόμενου Αερίου Ελλάδας-Βουλγαρίας (IGB), μήκους 182 χιλιομέτρων, ο οποίος βρίσκεται ακόμη υπό κατασκευή και θα μπορούσε να τεθεί σε λειτουργία στις αρχές Οκτωβρίου 2022. 

Ωστόσο, σύμφωνα με τον υπουργό Ενέργειας του Αζερμπαϊτζάν, Parviz Shahbazov, «το Αζερμπαϊτζάν έχει προμηθεύσει 555 εκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου στη Βουλγαρία από πέρυσι. Από τον Ιούλιο του τρέχοντος έτους, η ημερήσια μεταφορά φυσικού αερίου στη Βουλγαρία έχει αυξηθεί στα 2,6 εκατομμύρια κυβικά μέτρα.” Προκειμένου να παγιωθούν οι συνεχιζόμενες διαπραγματεύσεις με το Αζερμπαϊτζάν, ο πρώην πρωθυπουργός της Βουλγαρίας Kiril Petkov πραγματοποίησε επίσημη επίσκεψη στο Μπακού για να συναντηθεί με τον Πρόεδρο Aliyev και άλλους ανώτερους αξιωματούχους νωρίτερα φέτος. 

Η συνεργασία του Αζερμπαϊτζάν με τη Βουλγαρία στον ενεργειακό τομέα φαίνεται να είναι πιο κερδοφόρα, καθώς τα δύο κράτη συμφώνησαν να ανταλλάξουν φυσικό αέριο με ηλεκτρική ενέργεια. Η Βουλγαρία είναι σημαντικός παραγωγός ηλεκτρικής ενέργειας και είναι έτοιμη να προμηθεύσει το Αζερμπαϊτζάν. Σε αντίθεση με τη Βουλγαρία, το Αζερμπαϊτζάν παράγει ηλεκτρική ενέργεια χρησιμοποιώντας φυσικό αέριο, το οποίο επηρεάζει τον όγκο του εξαγόμενου φυσικού αερίου. Ωστόσο, με τη συμφωνία ανταλλαγής της Βουλγαρίας, το Μπακού θα μπορούσε να εξοικονομήσει περισσότερο φυσικό αέριο για εξαγωγή και να το μεταφέρει στη Βουλγαρία. Πράγματι, ο όγκος του φυσικού αερίου που εξάγεται στη Βουλγαρία θα αυξηθεί σε 1 δισεκατομμύριο κυβικά μέτρα όταν το IGB καταστεί πλήρως λειτουργικό φέτος. 

Υπό το πρίσμα της επιδείνωσης των σχέσεων μεταξύ Δύσης και Ρωσίας και της αυξανόμενης διπλωματικής αντιπαράθεσης, η παγκόσμια ενεργειακή κρίση θα πλήξει άσχημα τις μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες και θα προκαλέσει μια πιο βαθιά κρίση. Ως εκ τούτου, η σημασία εναλλακτικών προμηθευτών όπως το Αζερμπαϊτζάν θα αυξηθεί πάρα πολύ. Η χώρα της Κασπίας μπορεί να παραδώσει επιπλέον φυσικό αέριο στη Νότια Ευρώπη και σε χώρες των Βαλκανίων όπως η Σερβία και η Βουλγαρία, οι οποίες ενδέχεται να βρεθούν σύντομα σε μεγάλα προβλήματα. 

Ο Fuad Shahbazov είναι ανεξάρτητος αναλυτής πολιτικής που επικεντρώνεται σε θέματα περιφερειακής ασφάλειας στον Νότιο Καύκασο και υπότροφος του Chevening FCDO στη Σχολή Διακυβέρνησης και Διεθνών Υποθέσεων του Πανεπιστημίου του Durham (SGIA)