Μέση Ανατολή: Από τη Συμφωνία Sykes- Picot στους ισλαμιστές εξτρεμιστές του ISIS

H ιστορία της Μέσης Ανατολής είναι ιδιαίτερα διδακτική για το πόσο δύσκολη είναι η διαχείριση της περιοχής καθώς χαρακτηρίζεται από ιστορικό βίας και από το γεγονός ότι τα κράτη της δημιουργήθηκαν βάση τεχνητών συνόρων. Η Συμφωνία Sykes – Picot του 1916 δημιούργησε ένα αποικιοκρατικό μόρφωμα, η αμερικανική εισβολή στο Ιράκ του 2003 διαμόρφωσε μια ασταθέστατη Μέση Ανατολή και η εμφάνιση της ισλαμικής εξτρεμιστικής οργάνωσης Ισλαμικό Κράτος Ιράκ και Συρίας (ISIS) απειλεί να αλλάξει τα σύνορα της ευρύτερης περιοχής.

Η Συμφωνία Sykes – Picot γνωστή και ως Asia Minor Agreement, που υπογράφτηκε το Μάιο του 1916 μεταξύ της Μεγάλης Βρετανίας και της Γαλλίας χώρισε τις αραβικές επαρχίες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας σε περιοχές βρετανικού και γαλλικού ελέγχου. Η ίδρυση του κράτους του Ισραήλ στη συνεχεία το Μάιο του 1945, δημιούργησε μια έκρυθμη κατάσταση (αραβοϊσραηλινός πόλεμος του 1948, πόλεμος Έξι Ημερών του 1967, πόλεμος Γιομ Κιππούρ του 1973). Παράλληλα η εδώ και δεκαετίες ισραηλινό- παλαιστινιακή διένεξη συνεχίζει να έχει σοβαρές επιπτώσεις στις σχέσεις Ισραήλ και αραβικών κρατών και να αποδεικνύεται επιπλέον αποσταθεροποιητικός παράγοντας.

Το Ιράκ «χώρα- κλειδί»

Όμως η αμερικάνικη εισβολή στο Ιράκ του 2003 ήταν η αυτή που ανέτρεψε συθέμελα την ισορροπία δυνάμεων της ευρύτερης περιοχής και που κατά την προσωπική μου άποψη ευθύνεται αποκλειστικά για την κατάσταση που επικρατεί στη Μέση Ανατολή. Διέλυσε το Ιράκ το θεμέλιο λίθο της ισορροπίας όλη της περιοχής. Το Ιράκ βρίσκεται γεωγραφικά στο κέντρο της Μέσης Ανατολής και περιλαμβάνει φυλές και θρησκείες που κατοικούν σε όλη την ευρύτερη περιοχή. Το Ιράκ είναι ένα πολυφυλετικό κράτος που επιβεβαιώνει ότι η πολυπολιτισμική αντίληψη δεν μπορεί να εφαρμοστεί σε αυτό αλλά και ούτε στην υπόλοιπη περιοχή. Η σταθερότητα της χώρας και κατά επέκταση της ευρύτερης Μέσης Ανατολής διατηρούνταν επειδή ασκούσε την εξουσία με συγκεντρωτικό τρόπο το καθεστώς του Σαντάμ Χουσεΐν.

Η πτώση του δικτάτορα δημιούργησε ένα κενό εξουσίας που ακόμη δεν έχει καταφέρει να καλυφθεί. Το Ιράκ έγινε πεδίο «proxy war», με το Ιράν να προστατεύει τους σιίτες, τη Σαουδική Αραβία να υποστηρίζει τους σουνίτες και τους Κούρδους να έχουν ενωθεί και να απολαμβάνουν αυτονομία στο Βόρειο Ιράκ υπερασπίζοντας τα συμφέροντα τους. Η χώρα έχει πλέον ανεπίσημα τριχοτομηθεί σε σιίτικες, κουρδικές και σουνίτικες περιοχές και έχει γίνει στόχος των ισλαμιστών εξτρεμιστών μαχητών του Ισλαμικού Κράτους Ιράκ και Συρίας (ISIS) που έχει στον έλεγχο του κάποια εδάφη.

Η εμφάνιση του ISIS

Η «Αραβική Άνοιξη» στη συνέχεια απελευθέρωσε τις σουνίτικες καταπιεσμένες δυνάμεις, (συμπεριλαμβανομένων και των σαλαφιστών) που είναι οι υπεύθυνες για το ότι το Ισλαμικό Κράτος Ιράκ και Συρίας (ISIS) έχει εξελιχθεί σε μια σοβαρότατη απειλή για όλη την περιοχή. Η περίπτωση του Ιράκ (Σαντάμ Χουσεΐν) δεν αποτέλεσε ένα δίδαγμα για τους δυτικούς και τις ΗΠΑ καθώς άμεσα τάχθηκαν υπέρ των σουνιτών ανταρτών που επιδιώκουν ανεπιτυχώς μέχρι και σήμερα να ανατρέψουν τον πρόεδρο της Συρίας Μπασάρ Άσαντ. Η Συρία εξελίχθηκε σε ένα πολύ σκληρό πεδίο «proxy war», με το σιίτικο Ιράν να τάσσεται υπέρ του αλαουίτικου καθεστώς του Άσαντ και τις σουνίτικες χώρες Σαουδική Αραβία, Κατάρ, Τουρκία να υποστηρίζουν (υλικό- χρηματικά) τους σουνίτες αντάρτες, μη εξαιρώντας τους ισλαμιστές εξτρεμιστές μαχητές (ξένους και ντόπιους) που έκαναν τη Συρία κέντρου ιερού πολέμου (Τζιχάντ) και κυριάρχησαν έναντι των συριακών σουνίτικων μετριοπαθών αντιπολιτευτικών δυνάμεων.

Συμπέρασμα

Η αστάθεια της Μέσης Ανατολής ευνοεί την επέκταση του ισλαμικού φονταμενταλισμού που επενδύει στο χάος. Τα τεχνητά σύνορα της Συμφωνίας Sykes – Picot βασίζονταν στα κοσμικά αραβικά καθεστώτα και η «αλυσίδα έσπασε» με την πτώση του Σαντάμ Χουσεΐν. Το ISIS δημιουργήθηκε από το γεγονός ότι έπεσαν ή υπονομεύτηκαν αυταρχικά καθεστώτα χωρίς κανείς (ΗΠΑ, Δύση) να λάβει σοβαρά υπόψη τη δυναμική των ισλαμικών εξτρεμιστικών δυνάμεων και τις επικίνδυνες παρενέργειες τους. Το ISIS επιδιώκει να αλλάξει εκ νέου τα σύνορα της Μέσης Ανατολής με τη δημιουργία ισλαμικών χαλιφάτων που θα εφαρμόζουν την σκληρή ερμηνεία του ισλαμικού νόμου της Σαρίας. Τα αραβικά κράτη δεν μπορούν να υιοθετήσουν δημοκρατικά πολιτεύματα, διότι τα τεχνητά σύνορα περιλαμβάνουν διαφορετικές εθνοτικές και θρησκευτικές ομάδες και γιατί οι άραβες έχουν ακόμα μέσα στο DNA την κληρονομιά της νομαδικής ζωής.