Λάμπρος Τζούμης: Οι χάρτες του Ακάρ, η Λιβύη και ο αγωγός East Med

*Ο Λάμπρος Τζούμης είναι Αντιστράτηγος ε.α.

Πριν λίγες μέρες, ο Τούρκος υπουργός άμυνας Χουλουσί Ακάρ στη συνέντευξη που έδωσε στο τουρκικό πρακτορείο Anadolu, παρουσίασε χάρτη (φωτογραφία 1) που αποτυπώνεται η τουρκική πολιτική διεκδίκησης στην περιοχή της Ν.Α. Μεσογείου, σε βάρος της Ελλάδας και της Κύπρου. Η Τουρκία, μέσω της αμφισβήτησης ύπαρξης υφαλοκρηπίδας για τα νησιά προσπαθεί να οικειοποιηθεί το μεγαλύτερο μέρος των θαλάσσιων ζωνών στην περιοχή.

Μετά από αυτή την πρόκληση, το ελληνικό ΥΠΕΞ προχώρησε σε «αυστηρή» απάντηση σύμφωνα με Μ.Μ.Ε. και τόνισε τη σημασία του διεθνούς δικαίου και την ανάγκη συμπεριφοράς της Τουρκίας σύμφωνα με αυτό. Η Τουρκία, η οποία δεν λειτουργεί με βάση το διεθνές δίκαιο αλλά με όρους συσχετισμούς ισχύος, δεν πτοήθηκε από την «αυστηρή» απάντηση και σε επίσκεψη που πραγματοποίησε ο Ακάρ στη Λιβύη παρουσίασε εκ νέου χάρτες με τις τουρκικές διεκδικήσεις. Με αυτούς, μέσω της «εξαφάνισης» όλης της ελληνικής υφαλοκρηπίδας στη Ν.Α. Μεσόγειο, η Τουρκία αφενός αποκτά θαλάσσια σύνορα με τη Λιβύη και αφετέρου επιχειρεί να εμφανίσει την Ελλάδα ως τη χώρα που θέλει να «σφετεριστεί» τα θαλάσσια κοιτάσματα της Λιβυκής ΑΟΖ. Στην προσπάθεια ενδυνάμωσης των σχέσεων μεταξύ Τουρκίας – Λιβύης, ο Τούρκος υπουργός άμυνας κατά τη διάρκεια της επίσκεψης του δήλωσε πως η Τουρκία είναι έτοιμη να συμβάλει στον ανασχηματισμό της στρατιωτικής δύναμης της χώρας. Στη συνέχεια μετά την επίσκεψη Ακάρ ο πρόεδρος της Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας της Λιβύης, Φαγιέζ Αλ Σαράτζ, επισκέφθηκε την Τουρκία και συναντήθηκε με τον Τούρκο πρόεδρο Ερντογάν στην Κωνσταντινούπολη.

Να επισημάνουμε ότι στη Λιβύη μετά την ανατροπή του Καντάφι το 2011 και μέχρι σήμερα επικρατεί κατάσταση χάους. Η χώρα έχει χωριστεί στη μέση με δύο κύριους πόλους εξουσίας. Την ανατολική Λιβύη (Κυρηναϊκή) ελέγχει ο Λιβυκός Εθνικός Στρατός με επικεφαλής το στρατηγό Χαλίφα Χαφτάρ, ο οποίος έχει τη στήριξη της Αιγύπτου. Ο Χαφτάρ, με τη βοήθεια συμμαχικών παραστρατιωτικών ομάδων, εξαπολύει συχνά επιθέσεις με στόχο να ανατρέψει την κυβέρνηση του Σαράτζ που βρίσκεται στην Τρίπολη, η οποία διατηρεί άριστες σχέσεις με την Τουρκία. Στην περιοχή τα πράγματα περιπλέκονται αρκετά, καθόσον δραστηριοποιούνται πολλές ένοπλες μη ελεγχόμενες ομάδες.

Η Τουρκία, με την προσέγγιση που επιχειρεί με την κυβέρνηση Σαράτζ στη Λιβύη και τις διευρυμένες αμφισβητήσεις στην περιοχή της Ν.Α. Μεσογείου, έχει σκοπό την ανατροπή των ενεργειακών σχεδιασμών Ελλάδας – Κύπρου, αλλά και της ίδιας της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Όπως είναι γνωστό, την παρούσα περίοδο ένα έργο στρατηγικής σημασίας πρώτης προτεραιότητας που στηρίζεται από την Ευρωπαϊκή Ένωση είναι η υλοποίηση κατασκευής του αγωγού Εast Μed (φωτογραφία 2), που θα μεταφέρει το φυσικό αέριο από την περιοχή της Ν.Α. Μεσογείου προς την Ευρώπη. Το αέριο θα κατευθύνεται υποθαλάσσια από την κυπριακή ΑΟΖ προς τις ακτές της Κρήτης και ακολούθως μέσω της Πελοποννήσου και της Δυτικής Ελλάδας στην Ιταλία.

Αν δούμε τους χάρτες που παρουσίασε ο Ακάρ στη Λιβύη (φωτογραφία 3), ο αγωγός East Med είναι απαραίτητο σύμφωνα με τις απαιτήσεις της Άγκυρας να διέλθει μέσα από θαλάσσιες ζώνες που θα ελέγχονται από την Τουρκία. Στρατηγικός στόχος της Άγκυρας είναι αφενός η συνεκμετάλλευση των ενεργειακών κοιτασμάτων της περιοχής και αφετέρου να καταστεί ενεργειακός κόμβος Δύσης και Ανατολής, μέσω των αγωγών που θα διέρχονται από το έδαφός της.

Οι σοβαρές και συνεχώς κλιμακούμενες προκλήσεις της Άγκυρας δεν αφήνουν περιθώρια αισιοδοξίας σε όσους πιστεύουν ότι η Τουρκία είναι δυνατόν να τιθασευτεί με κατευναστικές στρατηγικές. Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν μπορεί να κωφεύει στην προκλητικότητα της Τουρκίας και απαιτείται να αντιληφθεί ότι δεν είναι απλώς ένα διμερές ζήτημα, αλλά άπτεται και της περιφερειακής σταθερότητας και ασφάλειας της Ένωσης.