Κενό στην παγκόσμια τάξη πραγμάτων

Ζ​​ούμε το ξήλωμα της παγκόσμιας τάξης πραγμάτων που είχε δημιουργηθεί μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και δεν έχουμε ιδέα τι θα μας ξημερώσει. Ο Ντόναλντ Τραμπ κατεδαφίζει όλες τις βασικές αρχές που ακολουθούσε η αμερικανική εξωτερική πολιτική. Η θεαματική ήττα στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ για το ζήτημα της Ιερουσαλήμ ανέδειξε την απουσία συμμαχιών και τη μοναξιά της Αμερικής του κ. Τραμπ. Ολοι παρακολουθούν παγωμένοι. Ακόμη και οι αντιδράσεις των Παλαιστινίων και του αραβικού κόσμου είναι συγκρατημένες, γιατί όλοι φοβούνται.

Στο παρασκήνιο είναι προφανές ότι βρίσκεται σε εξέλιξη ένα σκληρό μπρα ντε φερ ανάμεσα στο «βαθύ κράτος», που εκφράζει τη συνέχεια της αμερικανικής πολιτικής, και στον… πρόεδρο. Πού θα καταλήξει σε κρίσιμα ζητήματα, όπως είναι η Βόρεια Κορέα και το Ιράν, είναι δύσκολο να μαντέψει κανείς. Η απαγκίστρωση, όμως, της Αμερικής από παραδοσιακές αξίες και αρχές δημιουργεί ένα κενό. Κάποιος ή κάποιοι θα το καλύψουν αναγκαστικά. Ο Πούτιν το εκμεταλλεύεται αυτό συστηματικά. Η Κίνα έχει μια σταθερή πολιτική επέκτασης της επιρροής της παντού. Ηγέτες όπως ο Ερντογάν αναζητούν ανάλογο ρόλο.

Η Ευρώπη, πάλι, δεν ξέρει σε ποια κατεύθυνση να κινηθεί. Δεν μπορεί να βασισθεί στην Αμερική για την προστασία της, όπως συνέβαινε για πολλές δεκαετίες. Βασικό ηγέτη που μπορεί να εκφράσει τις φιλοδοξίες της και να ενώσει, επίσης δεν διαθέτει. Η Μέρκελ μοιάζει να είναι σε πολιτική αποδρομή και ο Μακρόν εντυπωσιάζει, αλλά δεν πείθει ακόμη.

Και η Ελλάδα; Προφανώς δεν έχει καμία άλλη επιλογή παρά να μένει μέσα στο ευρωπαϊκό «λιμάνι» και να κτίζει συμμαχίες. Το πρόβλημα είναι ότι οι Ελληνες πρωθυπουργοί γνώριζαν πάντα ότι αν κάτι πήγαινε στραβά με την Τουρκία, τον μεγάλο νευρικό γείτονα, θα μπορούσαν να απευθυνθούν στον Λευκό Οίκο για να μεσολαβήσει. Τώρα κανείς δεν μπορεί να τους διαβεβαιώσει για το τι θα ακούσουν σε ένα κρίσιμο τηλεφώνημα. Μπορεί ο Τραμπ να πει «ο Ερντογάν είναι φίλος μου, κοιτάξτε να τα βρείτε», μπορεί να δηλώσει απροθυμία να παρέμβει ή, πάλι, να ακολουθήσει την παλιά συνταγή ενός ειδικού απεσταλμένου για να εκτονωθεί η όποια κρίση. Αγνωστο αν ο Ερντογάν θα σηκώσει το τηλέφωνο για να απαντήσει σε μία κλήση του Τραμπ ή, πολύ περισσότερο, κάποιου Ευρωπαίου. Πιθανόν ακόμη και να προτιμήσει τη μεσολάβηση του Πούτιν από όλα αυτά.

Οι αβεβαιότητες είναι μεγάλες και δεν νομίζω ότι θα υποχωρήσουν σύντομα. Είναι καιρός, λοιπόν, για προσεκτικές κινήσεις και μεγάλη σύνεση.