Κάσπερ Γκραντόν: Η Ρωσία χρησιμοποιεί τη στρατιωτικοποίηση της πληροφορίας για τον πόλεμο στην Ουκρανία

Την πεποίθηση ότι ο πόλεμος που διεξάγει η Ρωσία εναντίον της Ουκρανίας υποστηρίζεται από τα υβριδικά πολεμικά μέσα που περιλαμβάνουν ακόμη και τη «στρατιωτικοποίηση» της πληροφορίας εκφράζει ο Κάσπερ Γκραντόν, Αναπληρωτής Καθηγητής Κυβερνοασφάλειας στο Πολυτεχνείο της Βαρσοβίας και Επισκέπτης Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Colorado Boulder.

Ο Κάσπερ Γραντόν σε συνέντευξή του στο ΑΠΕ -ΜΠΕ επισημαίνει ότι στους πολέμους νέας γενιάς, η Ρωσία ακολουθεί το δόγμα Γερασίμωφ το οποίο επιστρατεύει την πληροφόρηση για να επιτύχει την πολιτική διαφθορά, τη χειραγώγηση των μέσων ενημέρωσης, την προπαγάνδα, την πολιτική καταστολή, τις πολιτικές δολοφονίες, τη δημιουργία αντιπολιτευτικών κομμάτων και εγκληματικών οργανώσεων στο εσωτερικό και στο εξωτερικό καθώς και τη χορηγία παραστρατιωτικών ομάδων σε ανεξάρτητα κράτη. «Οι μέθοδοί τους περιλαμβάνουν επίσης τη χρήση ήπιας ισχύος, όπως παγκόσμιες εκστρατείες παραπληροφόρησης, πολιτική παρέμβαση σε ξένες χώρες και τη δημιουργία δικτύων επιρροής στο εξωτερικό. Είμαι πεπεισμένος ότι η απρόκλητη ρωσική επίθεση εναντίον της Ουκρανίας – αν και σε πολύ μεγάλο βαθμό «φυσική» και «κινητική» στη φύση της – υποστηρίζεται έντονα από το πλήρες σύνολο υβριδικών πολεμικών μέσων,» επισημαίνει.

Η μεγαλύτερη απειλή από τη «στρατιωτικοποιημένη» τεχνητή νοημοσύνη, όπως λέει ο Κάσπερ Γκραντόν, είναι ότι σύντομα θα χρησιμοποιηθεί για την προετοιμασία εξαιρετικά εξατομικευμένων μεθόδων επίθεσης. «Τα deepfakes θα κάνουν αυτές τις εκστρατείες ακόμη πιο αποτελεσματικές, ειδικά αν λάβουμε υπόψη την στοχευμένη/εξατομικευμένη φύση τους» λέει.

Για την τεχνητή νοημοσύνη επισημαίνει ωστόσο ότι μπορεί να είναι το τέλειο εργαλείο για την διάδοση θετικών αξιών, ιδεών και για την προαγωγή της δημοκρατίας δεδομένου ότι μπορεί να βοηθήσει στην αποκάλυψη της παραπληροφόρησης και της προπαγάνδας.

Σε ο,τι αφορά το ρόλο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου στις ΗΠΑ για την ανάδειξη του νέου προέδρου επισημαίνει ότι τα social media κυριάρχησαν στην δημόσια πολιτική συζήτηση και στη βαθιά διχασμένη και πολωμένη κοινωνία. Επισημαίνει ότι οι μεγάλες τεχνολογικές εταιρείες έχουν οικονομικά κίνητρα στις διαδικτυακές συγκρούσεις ενώ ορισμένοι ηγέτες της τεχνολογικής βιομηχανίας δεν είναι πολιτικά αμερόληπτοι και χρησιμοποιούν τις δικές τους πλατφόρμες για να επηρεάσουν την εθνική ή ακόμα και την παγκόσμια πολιτική σκηνή.

Για την παραπληροφόρηση και τη διασπορά ψευδών ειδήσεων που σχετίζονται με την υγεία επισημαίνει ότι είχε ξεκινήσει τη δεκαετία του 1980 από τη σοβιετική KGB όσον αφορά τον HIV/AIDS (η «Επιχείρηση Infektion»). Σήμερα, επισημαίνει ότι ο μεγαλύτερος κίνδυνος που σχετίζεται με την παραπληροφόρηση περιλαμβάνει την τάση αμφισβήτησης των πάντων, τα συστήματα δημόσιας υγείας, τα εμβόλια, τις εξελίξεις στην φαρμακευτική έρευνα. Τονίζει ότι «το αντι-επιστημονικό κίνημα εμφανίζεται σε σοκαριστική και απίστευτη κλίμακα». «Είμαι κυρίως ανήσυχος για το αντιεμβολιαστικό κίνημα και την πολύ πιθανή επιστροφή ασθενειών που πιστεύαμε ότι είχαν εξαλειφθεί εδώ και πολύ καιρό» επισημαίνει.

Ακολουθεί ολόκληρη η συνέντευξη του Κάσπερ Γραντόν στο ΑΠΕ-ΜΠΕ και τη δημοσιογράφο Κάτια Τσιμπλάκη η οποία έγινε στο περιθώριο του Athens Democracy Forum:

-Κύριε Gradon, με την εμφάνιση των social media υπήρξε έκρηξη των faκe news, το φαινόμενο των filter bubbles και η προπαγάνδα. Από τη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης (ΑΙ) υπάρχουν αντίστοιχοι κίνδυνοι και ποιοι είναι αυτοί;

Νομίζω ότι το φαινόμενο αυτό δεν αποτελεί ένα σύνολο νέων κινδύνων (σχετικών με τη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης), αλλά μάλλον μια εξέλιξη των απειλών που συνεχώς διευρύνονται λόγω των τεχνολογικών εξελίξεων. Η τεχνολογία αυτή καθεαυτή – όπως κάθε εργαλείο – είναι «πέρα από το καλό και το κακό», αλλά διάφοροι κακόβουλοι παράγοντες (εγκληματίες, τρομοκράτες, εχθρικές κυβερνήσεις) θα εκμεταλλευτούν οτιδήποτε έχουν στη διάθεσή τους, συχνά με τρόπους που δεν ήταν αναμενόμενοι, αγνοήθηκαν ή υποτιμήθηκαν από τους δημιουργούς, τους προγραμματιστές και τους χρήστες τέτοιων τεχνολογιών. Οι κακόβουλοι παράγοντες θα είναι πάντα στην πρώτη γραμμή υιοθέτησης της τεχνολογίας, καθώς γνωρίζουν καλά ότι η αναπροσαρμογή των νέων εργαλείων για τις ανάγκες τους, τους δίνει το πάνω χέρι και τους επιτρέπει να πετυχαίνουν τους στόχους τους πιο γρήγορα, πιο φθηνά και πιο αποτελεσματικά. Το βλέπουμε ήδη με την τεχνητή νοημοσύνη και αυτό το πρόβλημα θα αυξηθεί. Η μεγαλύτερη απειλή από τη «στρατιωτικοποιημένη» τεχνητή νοημοσύνη είναι ότι σύντομα θα χρησιμοποιηθεί για την προετοιμασία εξαιρετικά εξατομικευμένων μεθόδων επίθεσης. Η ικανότητά της να συλλέγει πληροφορίες από ανοικτές πηγές σχετικά με τους στόχους, να κατανοεί την ψυχοσύνθεσή τους, τις βασικές αξίες και πεποιθήσεις τους, καθώς και η δυνατότητα να προσαρμόζεται στις γλωσσικές τους δυνατότητες – όλα αυτά θα επιτρέψουν την προετοιμασία στοχευμένων επιχειρήσεων σε επίπεδο και κλίμακα που δεν μπορούμε ακόμη να φανταστούμε. Σύντομα θα αντιμετωπίσουμε εξαιρετικά εξατομικευμένες απάτες, εξαιρετικά προηγμένες και αποτελεσματικές επιθέσεις phishing και – το πιο σημαντικό – πολύ αποδοτικές εκστρατείες παραπληροφόρησης. Τα deepfakes (όπως οι εξαιρετικά ρεαλιστικές ηχητικές και οπτικές πλαστοπροσωπίες) θα κάνουν αυτές τις εκστρατείες ακόμη πιο αποτελεσματικές, ειδικά αν λάβουμε υπόψη την στοχευμένη/εξατομικευμένη φύση τους. Όλα αυτά θα επιδεινώσουν περαιτέρω τα προβλήματα που μας έφερε η «στρατιωτικοποίηση» των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Θα είναι πολύ δύσκολο να ελεγχθούν – όχι μόνο από τεχνολογική ή ψυχολογική άποψη – αλλά και από νομικής πλευράς (έλλειψη αποτελεσματικής ρύθμισης της τεχνολογίας, έλλειψη ευθύνης των προγραμματιστών και των χρηστών της τεχνολογίας).

-Στις Προεδρικές Εκλογές των ΗΠΑ το 2016, έγινε έντονο πολιτικό παιχνίδι ακόμη και μέσω των social media. Σήμερα λίγες εβδομάδες πριν την νέα αναμέτρηση γίνεται κάτι αντίστοιχο;

Απολύτως. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κυριάρχησαν στη δημόσια πολιτική συζήτηση και, στη βαθιά διχασμένη και πολωμένη κοινωνία των Ηνωμένων Πολιτειών, είναι πλέον πιο δύσκολο από ποτέ να διασπάσει κανείς τις καλά οχυρωμένες διαδικτυακές «φούσκες» πληροφόρησης. Πριν από χρόνια, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης φάνταζαν ως μια πλατφόρμα που θα προωθούσε τη συζήτηση, την ανταλλαγή απόψεων και ιδεών, και έμοιαζαν ως το ιδανικό μέσο για τον εκδημοκρατισμό των κοινωνιών παγκοσμίως. Δυστυχώς, αυτό που παρατηρούμε σήμερα είναι το ακριβώς αντίθετο. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μετατράπηκαν σε πολιτικό εργαλείο και οι αλγόριθμοι σε τροφοδοτούν με περιεχόμενο που συμφωνεί με τις ήδη υπάρχουσες απόψεις σου, ενισχύοντάς τες ακόμη περισσότερο. Είναι επίσης σημαντικό να θυμόμαστε ότι οι μεγάλες τεχνολογικές εταιρείες έχουν οικονομικά κίνητρα στις διαδικτυακές συγκρούσεις: όσο πιο σφοδρή είναι η συζήτηση, όσο ισχυρότερες οι επιθέσεις, όσο μεγαλύτερος ο θόρυβος, τόσο περισσότερα χρήματα φέρνει αυτό από διαφημίσεις ή ακόμη και από άμεση πολιτική χορηγία. Δεν πρέπει επίσης να ξεχνάμε ότι ορισμένοι ηγέτες της τεχνολογικής βιομηχανίας δεν είναι πολιτικά αμερόληπτοι και χρησιμοποιούν τις δικές τους πλατφόρμες για να επηρεάσουν την εθνική ή ακόμα και την παγκόσμια πολιτική σκηνή. Αυτό είναι εξαιρετικά επικίνδυνο και εντελώς πρωτοφανές, λαμβάνοντας υπόψη την έκταση και την κλίμακα των πραγματικών και δυνητικών επιχειρήσεων επιρροής τους.

-Η Τεχνητή Νοημοσύνη συνιστά απειλή ή μπορεί να βοηθήσει στην προαγωγή της Δημοκρατίας;

Όπως ανέφερα, η τεχνολογία είναι – στη βάση της – «πέρα από το καλό και το κακό». Το υπόβαθρό μου σε εγκληματολογικές έρευνες, εγκλήματα στον κυβερνοχώρο και αντιμετώπιση της τρομοκρατίας με κάνει να έχω μια τάση να τονίζω τα «κακά» της τεχνολογίας. Ωστόσο, πιστεύω ότι η τεχνολογία – συμπεριλαμβανομένης της τεχνητής νοημοσύνης – μπορεί επίσης να αποτελέσει εργαλείο για την προώθηση της δημοκρατίας. Αν οι κακόβουλοι παράγοντες μπορούν να χρησιμοποιήσουν την τεχνητή νοημοσύνη για να μας επιτεθούν και να υπονομεύσουν τις αξίες μας, μπορούμε κι εμείς να αξιοποιήσουμε την τεχνολογία για να προετοιμάσουμε αντί-αφηγήματα, να αποκαλύψουμε τις συνωμοσίες και την παραπληροφόρηση, να εκπαιδεύσουμε και να διαδώσουμε τις αξίες και τις πεποιθήσεις που μας είναι σημαντικές. Οι δυνατότητες που μας προσφέρει η τεχνητή νοημοσύνη (όσον αφορά την προετοιμασία εξαιρετικά εξατομικευμένων μηνυμάτων) θα μπορούσαν να αποτελέσουν το τέλειο εργαλείο για τη διάδοση θετικών αξιών και ιδεών. Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί επίσης να είναι εξαιρετικά χρήσιμη στην ανάλυση των δικτύων διάδοσης παραπληροφόρησης και κακόβουλης προπαγάνδας, επιτρέποντάς μας να μελετήσουμε αυτές τις απειλές και να τις προλάβουμε ή να τις αντιμετωπίσουμε προληπτικά. Η ομάδα μου, στην πραγματικότητα, εργάζεται πάνω σε τέτοιες λύσεις (χρήση της τεχνητής νοημοσύνης για την αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης και την υποστήριξη της δημοκρατίας).

-Την περίοδο του covid υπήρξε πολύ παραπληροφόρηση όχι μόνο για την προέλευση του ιού αλλά και για τις επιπτώσεις από τα εμβόλια. Σήμερα, ποιοι είναι οι κίνδυνοι από την παραπληροφόρηση στον τομέα της υγείας;

Η παραπληροφόρηση και η διασπορά ψευδών ειδήσεων που σχετίζονται με την υγεία δεν είναι καινούρια. Είχε «στρατιωτικοποιηθεί» στις αρχές της δεκαετίας του 1980 από τη σοβιετική KGB όσον αφορά τον HIV/AIDS (η «Επιχείρηση Infektion»). Τη βιώσαμε πριν από 20 χρόνια κατά τη διάρκεια της επιδημίας SARS. Η πανδημία COVID-19 την επανέφερε σε τεράστια κλίμακα. Σήμερα, ο μεγαλύτερος κίνδυνος που σχετίζεται με την παραπληροφόρηση γύρω από θέματα υγείας – κατά την άποψή μου – αφορά το «αμφισβητήστε τα πάντα» – τα συστήματα δημόσιας υγείας, τα εμβόλια, τις εξελίξεις στην φαρμακευτική έρευνα. Το γενικότερο αντι-επιστημονικό κίνημα εμφανίζεται σε σοκαριστική και απίστευτη κλίμακα. Αν λάβουμε υπόψη τις προαναφερθείσες «φούσκες» πληροφόρησης, προσθέσουμε τον επιπλέον παράγοντα της ενίσχυσης της παραπληροφόρησης από την τεχνητή νοημοσύνη, και εξετάσουμε την άνοδο των θεωριών συνωμοσίας και του αντι-επιστημονικού φαινομένου, τότε έχουμε τη συνταγή για καταστροφή. Είμαι κυρίως ανήσυχος για το αντιεμβολιαστικό κίνημα και την πολύ πιθανή επιστροφή ασθενειών που πιστεύαμε ότι είχαν εξαλειφθεί εδώ και πολύ καιρό.

–Η έννοια του υβριδικού πολέμου και του πολέμου της πληροφόρησης περιλαμβάνει συμβατικά αλλά και μη συμβατικά μέσα. Ενδεικτικά αναφέρω την παραπληροφόρηση αλλά και τη θολότητα ποιος έχει κηρύξει τον πόλεμο και εναντίον σε ποιόν. Υπάρχει σήμερα τέτοιος πόλεμος σε εξέλιξη;

Ναι, δυστυχώς, αυτή είναι η πραγματικότητα σήμερα, ιδιαίτερα αν λάβουμε υπόψη τη στάση της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Η Ρωσία είναι σημαντικός διακινητής παραπληροφόρησης, κάνοντάς τη μέρος της στρατιωτικής της δοξασίας – το αποκαλούμενο δόγμα Γερασίμωφ και ο Πόλεμος Νέας Γενιάς. Η πληροφόρηση «στρατιωτικοποιείται» από αυτούς και συμπληρώνει την πολιτική διαφθορά, την υπονόμευση, τη χειραγώγηση των μέσων ενημέρωσης, την προπαγάνδα, την πολιτική καταστολή, τις πολιτικές δολοφονίες, τη δημιουργία αντιπολιτευτικών κομμάτων και εγκληματικών οργανώσεων στο εσωτερικό και στο εξωτερικό, καθώς και τη χορηγία παραστρατιωτικών ομάδων σε ανεξάρτητα κράτη. Οι μέθοδοί τους περιλαμβάνουν επίσης τη χρήση ήπιας ισχύος, όπως παγκόσμιες εκστρατείες παραπληροφόρησης, πολιτική παρέμβαση σε ξένες χώρες και τη δημιουργία δικτύων επιρροής στο εξωτερικό. Είμαι πεπεισμένος ότι η απρόκλητη ρωσική επίθεση εναντίον της Ουκρανίας – αν και σε πολύ μεγάλο βαθμό «φυσική» και «κινητική» στη φύση της – υποστηρίζεται έντονα από το πλήρες σύνολο υβριδικών πολεμικών μέσων.

-Εκτός από την συμμετοχή σας στο Athens Democracy Forum ποια είναι τα επόμενα σχέδιά σας;

Εργάζομαι στην έρευνα για την πρόληψη και μετριασμό της παραπληροφόρησης, χάρη στις ερευνητικές επιχορηγήσεις του Πολυτεχνείου της Βαρσοβίας και του Ιδρύματος Κοσιούσκο (The Kosciuszko Foundation). Τώρα εργάζομαι στο Πρόγραμμα Επιστήμης Πρόληψης, στο Ινστιτούτο Συμπεριφορικών Επιστημών του Πανεπιστημίου του Colorado Boulder. Συνεργάζομαι επίσης στενά με το Τμήμα Ασφάλειας και Εγκληματολογικής Επιστήμης στο University College London. Η ομάδα μου στην Πολωνία εργάζεται στον σχεδιασμό μεθόδων ανίχνευσης και πρόληψης παραπληροφόρησης με τη βοήθεια τεχνητής νοημοσύνης.