Το Ισλαμιστικό Κίνημα στην Τουρκία

Γράφει ο Γιώργος Ξ. Πρωτόπαπας

Ποιες είναι οι προτάσεις και οι ιδέες της ισλαμιστικής διανόησης στη σύγχρονη Τουρκία; Από ποιους έχουν διαμορφωθεί και εκφραστεί; Ποιες  προτάσεις κυριαρχούν στο πεδίο του τουρκικού πολιτικού ισλάμ; Ποια η συμβολή των ισλαμιστών συγγραφέων στην ενίσχυση και ηγεμονία του πολιτικού ισλάμ έναντι των κεμαλιστικών κοσμικών δυνάμεων στην Τουρκία; Ο αναγνώστης θα βρει το κλειδί των απαντήσεων μέσα στις σελίδες του βιβλίου του Κωσταντίνου Γώγου (Επίκουρου Καθηγητή) του Τμήματος Τουρκικών Σπουδών και Σύγχρονων Ασιατικών Σπουδών) που πραγματεύεται τις αντιλήψεις και τις προτάσεις τριών σημαντικών ισλαμιστών διανοητών – Νετζίπ Φαζίλ Κισάκιουρεκ, Αλί Μπουλάτς, Αμπτουραχμάν Ντιλιμπάκ –  με καθοριστική επίδραση στο ισλαμιστικό κίνημα, στην πολιτική και την κοινωνία της σημερινής Τουρκίας  Πολύ περισσότερο, ο συγγραφέας εντάσσει το έργο και τον ρόλο των ισλαμιστών διανοητών σε συγκεκριμένο πλαίσιο κοινωνικής θεωρίας, ενώ συγχρόνως προσφέρει μεταφρασμένα στην ελληνική γλώσσα αντιπροσωπευτικά κείμενα των εν λόγω ισλαμιστών διανοητών.

Το ισλαμιστικό κίνημα στην Τουρκία έχει βαθιές ιδεολογικές ρίζες και ο πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν επιβάλει σταδιακά μια ολοκληρωτική ισλαμική ατζέντα με ότι αυτό συνεπάγεται σε εσωτερικό και εξωτερικό επίπεδο για τη χώρα του. Ο Ταγίπ Ερντογάν έχει μελετήσει την πορεία του ισλαμικού κινήματος και έχει δανειστεί στοιχεία από σημαντικούς τούρκους ισλαμιστές διανοούμενους. Το βιβλίο είναι περισσότερο επίκαιρο από  πότε διότι ερευνά διεξοδικά τη διαδρομή του πολιτικού ισλαμιστικού κινήματος.

Ο Κωσταντίνος Γώγος μας εξηγεί στην εισαγωγή και το πρώτο κεφάλαιο την σπουδαιότητα του θέματος και το πως το βιβλίο επιδιώκει να συνεισφέρει στη γνώση και στην κατανόησή της διαδρομής του πολιτικού ισλαμιστικού κινήματος, της ενίσχυσης της ισλαμικής ταυτότητας στη σύγχρονη Τουρκία, η οποία εμφανίστηκε προ του 1980 και βρίσκεται σε εξέλιξη από τη δεκαετία του 1980 και εξής με αυξητικές τάσεις σε κάθε επόμενη δεκαετία. Μας εισάγει στην ανάδυση των σύγχρονων  ισλαμιστών διανοουμένων και στην ανάλυση της τουρκικής ισλαμιστικής σκέψης και της κοινωνικής θεωρίας.

Στο δεύτερο κεφάλαιο αναλύει διεξοδικά τη σκέψη και το έργο του Νετζίπ Φαζίλ Κισάκιουρεκ που φανερώνουν ότι στο πρόσωπό του συγκέντρωνε πολλά στοιχεία του ισλαμιστικού κινήματος σε μια σπάνια και γόνιμη σύνθεση. Η ισλαμιστική του σκέψη έχει πολιτισμική αλλά και πολιτική διάσταση η οποία συνοδεύεται στην πράξη από πολιτική δράση και συμμετοχή. Παράλληλα η ισλαμιστική σκέψη του έχει και έντονη εθνικιστική αλλά και μιλιταριστική (ένοπλη διάσταση). Το μεγάλο όραμα και το χαρακτηριστικό θεωρητικό έργο του Κισάκιουρεκ είναι η Μεγάλη Ανατολή (Buyuk Dogu)  όπου το κράτος και η κοινωνία της πρέπει να έχουν βάση το αληθινό ισλάμ και τις θεμελιώδεις αξίες που ορίζονται ως σάρια (ισλαμικός νόμος). Η ιδεολογική του επιρροή είναι φανερή και σημαντική στα κόμματα του ισλαμιστικού κινήματος και στις ηγετικές μορφές του όπως ο Ερντογάν.

Στο τρίτο κεφάλαιο ο συγγραφέας διεισδύει στη σκέψη  και το έργο του Αλί Μπουλάτς ενός ριζοσπάστη ισλαμιστή ο οποίος εκφράζει την πολιτισμική τάση του ισλαμιστικού κινήματος και θεωρεί ότι η πολιτικοποίηση και ο εξανθρωπισμός θα οδηγούσαν στην πτώχευση του ισλάμ. Είναι καυστικός και έντονα επικριτικός έναντι του πολιτισμού, των ιδεών και της ιστορίας της Δύσης. Ο Μπουλάτς υποστηρίζει εμφατικά την αναδιοργάνωση των σημερινών μουσουλμανικών κοινωνιών με το Έγγραφο της Μεδίνας, δηλαδή ένα πρότυπο οργάνωσης που επιτρέπει την παράλληλη ύπαρξη διαφορετικών κοινοτήτων και μειονοτήτων.

Στο τέταρτο  κεφάλαιο  ο συγγραφέας επικεντρώνεται στη σκέψη και στο έργο  του  Αμπτουραχμάν Ντιλιμπάκ σημαντικού εκφραστή του ριζοσπαστικού ισλαμιστικού κινήματος. Θεωρεί δεδομένο ότι το ισλάμ είναι περικυκλωμένο από τον Δυτικό ιμπεριαλισμό και υποστηρίζει την προτεραιότητα των πολιτικών δραστηριοτήτων του ισλαμικού κινήματος για να τεθούν οι αναγκαίες προϋποθέσεις με σκοπό την ανάπτυξη της ισλαμικής κοινωνίας και του μουσουλμανικού κόσμου. Ο Ντιλιμπάκ έχει μιλήσει και για την αναγκαιότητα ίδρυσης ενός ισλαμικού χαλιφάτου στη σημερινή εποχή και είναι ιδιαίτερα επικριτικός και εχθρικός προς τους εβραίους, του ελευθεροτέκτονες  τους οποίους ενοχοποιεί για τα δεινά της Μέσης Ανατολής και του κόσμου. Ο Ντιλιμπάκ ανήκει στους σθεναρούς υποστηρικτές του Ταγίπ Ερντογάν και αντιμάχεται την αντιπολίτευση και την κοινότητα του Φετουλάχ Γκιουλέν.

Ο  πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν έχει καταστήσει τη ισλαμιστική ιδεολογία κυρίαρχη στη τουρκική πολιτική σκηνή και κοινωνία. Ο Κωνσταντίνος Γώγος με το βιβλίο μας  βοηθάει να κατανοήσουμε  τη σκέψη του Ερντογάν, την ηγεμονική θέση του κυβερνών Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) αλλά και τη διαπάλη μεταξύ διαφορετικών πόλων του τουρκικού ισλαμιστικού κινήματος. Το βιβλίο αποτελεί ένα ιδιαίτερα χρήσιμο εργαλείο για  πανεπιστημιακούς,  για όσους ασχολούνται με την Τουρκία, για τους φοιτητές  αλλά και για τους απλούς αναγνώστες που θέλουν να διευρύνουν τις γνώσεις τους.

Δημοσιεύτηκε στον περιοδικό Άμυνα & Διπλωματία, τεύχος  302, Φεβρουαρίος 2017, σ.σ. 54-56