Οικονομικός Λαϊκισμός και Ευρώπη – Τι αναφέρουν Foreign Affairs, NYT, FT

Η οικονομική κρίση μετέβαλλε ριζικά τις πολιτικές δομές των κρατών και οδηγεί στην εμφάνιση ενός λαϊκισμού που αναπτύσσεται εξαιτίας της οργής και της δυσαρέσκειας για κυβερνητικές πολιτικές που επιβάλλουν τα σκληρά μέτρα λιτότητας. Στο συγκεκριμενο συμπέρασμα καταλήγουν δυο αναλύσεις, του αμερικάνικου περιοδικό Foreign Affairs και της αγγλικής εφημερίδας The Financial Times που επιδιώκουν να αναλύσουν τις μορφές λαϊκισμού και τα αιτιά τους μέσα στην ευρωπαϊκή ήπειρο.

Ο ευρωπαϊκός λαϊκισμός είτε φορά ρούχα της αριστεράς, είτε της δεξιάς, αναφέρουν οι Financial Times, προσφέρει απλοϊκές ακόμη και παράλογες λύσεις σε πολύπλοκα προβλήματα. Το Foreign Affairs ορίζει ως λαϊκιστές όσους ισχυρίζονται ότι υπηρετούν τα συμφέροντα της παραμελημένης σιωπηρής πλειοψηφίας ενάντια σε ένα διεφθαρμένο καθεστώς που συνεργάζεται με κάποια αναξιόπιστη μειονότητα.

Το άρθρο του με τίτλο «The Populist Threat to Liberal Democracy» επισημαίνει ότι κατά τη διάρκεια των τελευταίων δύο δεκαετιών, λαϊκίστικά κινήματα στην Ευρώπη και τις ΗΠA έχουν ξεριζώσει παραδοσιακές κομματικές δομές και η επιρροή τους είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακή τους τελευταίους μήνες. Η άνοδος του λαϊκισμού προέρχεται από μια σειρά μακροπρόθεσμων προκλήσεων που έχουν περιορίσει τη δυνατότητα των δημοκρατικών κυβερνήσεων να ικανοποιήσουν τους πολίτες τους.

Οι Financial Times με το άρθρο «Keep calm in the face of European populism» σχολιάζουν τις πολιτικές των κατά τη γνώμη τoυς λαϊκιστικών κομμάτων τονίζοντας ότι «για παράδειγμα η πρόταση – που θέτει το Κόμμα Ανεξαρτησίας της Βρετανίας (UKIP) ή οι Δημοκράτες της Σουηδίας – ότι η καταστολή της μετανάστευσης θα λύσει τα κοινωνικά προβλήματα της χώρας είναι λάθος διάγνωση του προβλήματος και κατά συνέπεια λάθος ελπίδα για τη γιατρειά. Το ίδιο ισχύει και με τις προτάσεις του ΣΥΡΙΖΑ και των Podemos της Ισπανίας για μεγάλες αυξήσεις των δημοσίων δαπανών και του κατώτατου μισθού, λες και αυτά τα μέτρα μπορούν να υποκαταστήσουν τις δύσκολες αλλά αναγκαίες επιλογές για να αντιμετωπιστούν τα βαθιά προβλήματα της Ελλάδας και της Ισπανίας.

Το άρθρο του  Foreign Affairs εκτιμάει ότι μια μορφή οικονομικού λαϊκισμού απεικονίζεται σε κόμματα διαμαρτυρίας στην Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένων του ΣΥΡΙΖΑ στην Ελλάδα και του Κινήματος Πέντε Αστέρων στην Ιταλία, τα οποία υπερασπίζονται λυσσαλέα το παραδοσιακό κράτος πρόνοιας και απορρίπτουν τα μέτρα λιτότητας που επιβλήθηκαν από την Αθήνα και τη Ρώμη -συχνά κατόπιν εντολής των Βρυξελλών ή του Βερολίνου- στον απόηχο της κρίσης του ευρώ».

Ο οικονομικός λαϊκισμός σύμφωνα με τον Άλαν Γκρίνσπαν δίνει μεγάλες υποσχέσεις χωρίς να σκέφτεται πώς θα τις χρηματοδοτήσει. Συγκεκριμένα ο Γκρίνσπαν στο κεφάλαιο «Λατινική Αμερική και Λαϊκισμός» του βιβλίου «Η εποχή των Αναταράξεων» υπογραμμίζει ότι πολύ συχνά η προσπάθεια υλοποίησης των υποσχέσεων απολήγει σε δημοσιονομική στενότητα, η οποία καθιστά αδύνατο το δανεισμό από τον ιδιωτικό τομέα ή από ξένους επενδυτές. Αυτό σχεδόν πάντα οδηγεί στην εξάρτηση από την Κεντρική Τράπεζα, η οποία καλείται να παίξει το ρόλο του ταμία. Η απαίτηση από μια κεντρική τράπεζα να τυπώσει χρήμα για να αυξήσει την αγοραστική δύναμη της κυβέρνησης οδηγεί κατά κανόνα σε πληθωριστική χιονοστιβάδα. Τα αποτελέσματα που βλέπουμε στην ιστορία είναι κατά κανόνα ανατροπές κυβερνήσεων και σοβαρή απειλή για τον κοινωνικό ιστό των κοινωνιών τους. Αυτό ακριβώς συνέβη στη Βραζιλία το 1994, στην Αργεντινή το 1989, στο Μεξικό στα μέσα της δεκαετίας του 1980 και στη Χιλή δέκα χρόνια πριν. Οι επιπτώσεις στις αντίστοιχες κοινωνίες ήταν σαρωτικές.

Το παράδειγμα της Λατινικής Αμερικής και συγκεκριμένα της Αργεντινής συνδυάζουν με τις πολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα και οι Pierpaolo Barbieri and Dimitris Valatsas σε ανάλυσή στους αμερικάνικους The New York Times» με τίτλο «Argentina’s Lessons for Greece» επισημαίνοντας ότι η τελευταία δεκαετία της οικονομικής ιστορίας της Αργεντινής προσφέρει δυο πολύτιμα μαθήματα για την Ελλάδα. Το πρώτο είναι πως η απειλή του ΣΥΡΙΖΑ για μορατόριο στο χρέος είναι κενή καθώς τα χρέη δεν φεύγουν διότι κάποιος αρνείται να τα πληρώσει υπενθυμίζοντας τις δικαστικές περιπέτειες της Αργεντινής στη Νέα Υόρκη. Το δεύτερο μάθημα είναι ότι ο οικονομικός λαϊκισμός και τα δημοσιονομικά ξόρκια είναι κοντόφθαλμες πολιτικές, διότι δεν φέρνουν ανάπτυξη αλλά μόνο απομόνωση και ανισορροπία.

Πηγές:

Yascha Moun ««The Populist Threat to Liberal Democracy», Foreign Affairs, September-October 2014

«Keep calm in the face of European populism», The Financial Times, 28 December 2014

P. Barbieri – D. Valatsas, «Argentina’s Lessons for Greece»,The New York Times», 16/012015

Άλαν Γκρίνσπαν, «Η εποχή των αναταράξεων», Εκδόσεις Ωκεανίδα:2007