Οικονομία της Ρωσίας το 2016

Η πτώση των τιμών του πετρελαίου και των κυρώσεων οδηγούν στην ανάγκη για διαρθρωτικές οικονομικές μεταρρυθμίσεις στη Ρωσία.

Καθώς το 2014 πλησίαζε στο τέλος, η ύφεση της οικονομίας της Ρωσίας ήταν ήδη εμφανής. Τα πράγματα μόνο χειρότερα έχουν γίνει από τότε – με το ΑΕΠ της  να συστέλλεται κατά 3,7 τοις εκατό και η αξία του ρουβλιού να πέφτει περίπου 127 τοις εκατό το 2015, η Ρωσία είναι τώρα στη μέση μιας σοβαρής οικονομικής κρίσης. Διάφοροι παράγοντες όπως η πτώση των τιμών του πετρελαίου, οι οικονομικές κυρώσεις, και μια αδύναμη εγχώρια αγορά συνέβαλαν στη συνεχιζόμενη ύφεση. Σύμφωνα με τις προβλέψεις της Παγκόσμιας Τράπεζας, η ρωσική οικονομία αναμένεται να συνεχίσει να συρρικνώνεται το 2016, αν και λίγο λιγότερο από ό, τι πέρυσι. Αργή αλλά θετική ανάπτυξη αναμένεται από το 2017 και μετά.

Προς το παρόν, η Ρωσία ταλανίζεται από μια ποικιλία από εξωτερικές και εσωτερικές προκλήσεις. Η ρωσική οικονομία είναι σε μεγάλο βαθμό εξαρτημένη από την εξαγωγή ενέργειας με το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο να καταλαμβάνουν περίπου το ήμισυ των εσόδων της κυβέρνησης. Άλλες πρώτες ύλες, όπως μέταλλα, συμβάλλουν επίσης στις εξαγωγές της χώρας. Η συνεχής πτώση των τιμών της ενέργειας και των βασικών εμπορευμάτων σε όλη τη διάρκεια του 2015 έχουν οδηγήσει σε σημαντικό έλλειμμα εσόδων για τη Ρωσία.

Η απομόνωση της χώρας από τις διεθνείς αγορές λόγω των τομεακών οικονομικών κυρώσεων έχει επιδεινώσει  την επίδραση στην πτώση των τιμών του πετρελαίου. μεγάλες στρατιωτικές δαπάνες από την άλλη πλευρά, έχουν προσθέσει επιπλέον πίεση στην οικονομία. Σύμφωνα με την Ετήσια Έκθεση αμυντικών προϋπολογισμών, του IHS Jane, οι στρατιωτικές δαπάνες της Ρωσίας αυξήθηκαν κατά 21 τοις εκατό το 2015. Παρά τις περικοπές του προϋπολογισμού που έχουν ανακοινωθεί για το 2016, οι στρατιωτικές δαπάνες  εξακολουθούν να παραμένουν ένα σημαντικό ποσοστό των κρατικών δαπανών της χώρας.

Ωστόσο, είναι η αβεβαιότητα της πολιτικής στο εσωτερικό της Ρωσίας, που θέτει τα μεγαλύτερα ερωτήματα για βραχυπρόθεσμη ανάπτυξη της. Ο προϋπολογισμός της Ρωσίας για το 2016 έγινε τον Οκτώβριο του περασμένου έτους υποθέτοντας την τιμή του πετρελαίου σε 50 $ το βαρέλι. Οι τρέχουσες τιμές ανέρχονται σε λιγότερο από $ 30 ανά βαρέλι, πράγμα που σημαίνει ότι η κυβέρνηση δεν έχει άλλη εναλλακτική λύση παρά να κάνει περικοπές.

Η υποτίμηση του ρουβλιού έχει αυξηθεί ο πληθωρισμός και μείωση των πραγματικών εισοδημάτων. Το 2015, ο εκτιμώμενος αριθμός των Ρώσων που ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας υπολογίστηκε σε 20 εκατομμύρια – μια απότομη αύξηση της τάξης των 2 εκατομμυρίων από το 2014. Οι κυρώσεις που επέβαλε η Ρωσία σήμαιναν ότι οι τιμές των αγαθών αυξήθηκαν ταχύτερα, οδηγώντας σε περαιτέρω μείωση της καταναλωτικής ζήτησης

Η Διατλαντική Συμφωνία Εμπορίου και Επενδύσεων (ΤΤΙΡ) είναι επίσης ένα θέμα ανησυχίας για τη Ρωσία. Η ΤΤΙΡ είναι βέβαιο ότι θα επηρεάσει την αγορά ενέργειας, η οποία λειτουργεί κατά της Ρωσίας. Ευρωπαίοι ενδιαφερόμενοι έχουν από καιρό δείξει ενδιαφέρον για την πρόσβαση στο αμερικανικά κοιτάσματα αργού πετρελαίου και φυσικού αερίου. Αν οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι σε θέση να παρέχουν τους πόρους αυτούς, θα μειώσουν την ανάγκη της Ευρώπης για εισαγωγή ενέργειας από τη Ρωσία. Υπάρχει επίσης μεγάλη ελπίδα η οποία βρίσκεται στο σχιστολιθικό φυσικό αέριο, καθώς θα μειώσει (τουλάχιστον προσωρινά) την ευρωπαϊκή εξάρτηση από τις εισαγωγές υδρογονανθράκων.

Όπως ο ίδιος ο πρωθυπουργός της Ρωσίας Ντμίτρι Μεντβέντεφ σημείωσε, «Η σημερινή κατάσταση στην παγκόσμια αγορά πετρελαίου δείχνει πόσο είναι απαραίτητη η σύγχρονη δομή της οικονομίας για τη βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη χωρίς την έμφαση στην αγορά των πρώτων υλών.”

Εκτός από τις οικονομικές προκλήσεις που συζητήθηκαν παραπάνω, υπάρχει μια πολύ πιο σοβαρή πρόκληση με τη μορφή της μείωσης του πληθυσμού για την ανάπτυξη της Ρωσίας σε μακροπρόθεσμη βάση. Ο πληθυσμός της χώρας  φτάνει τα 143 εκατομμύρια και έχει δει ελάχιστη αύξηση κατά την τελευταία δεκαετία. Η πτώση των πραγματικών μισθών έχει προκαλέσει σοβαρά ερωτηματικά σχετικά με τη συνέχιση αυτής της τάσης. Η γήρανση του πληθυσμού στη Ρωσία σημαίνει ότι περισσότερα νοικοκυριά εξαρτώνται από μεταβιβάσεις από την κυβέρνηση, με τη μορφή των κοινωνικών παροχών, συντάξεων, κ.λπ.

Ευκαιρίες

Μερικοί δυτικοί αναλυτές αναγνωρίζουν επίσης ότι η ρωσική οικονομία έχει καταφέρει να προσαρμοστεί σε κάποιες εξωτερικές συνθήκες. Σύμφωνα με τον Kenneth Rapoza, «Αρκετός χρόνος έχει περάσει για την οικονομία της Ρωσίας να μάθει πως να ισορροπήσει στις συνθήκες των κυρώσεων.”

Στην πραγματικότητα, η τρέχουσα επιβράδυνση υπήρξε μια ώθηση για τις εξαγωγές αγαθών όπως το σιτάρι. Δεδομένου ότι το ρωσικό ρούβλι πέφτει σε αξία έναντι του δολαρίου, αυτό σημαίνει ότι και η συναλλαγματική ισοτιμία πέφτει. Έτσι, ένα ασθενέστερο ρούβλι έχει καταστήσει τις αγορές σιταριού από τη Ρωσία πιο προσοδοφόρες για τις άλλες χώρες. Μάλιστα, ενώ η ρωσική βιομηχανία σημείωσε πτώση κατά προσέγγιση 3,3 τοις εκατό του περασμένου έτους, η χώρα γνώρισε αύξηση 3 τοις εκατό στον τομέα της γεωργίας.

Μελλοντικά σενάρια

Δεδομένου ότι ο Πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν είναι πιο πιθανό να αμφισβητήσει τις προεδρικές εκλογές του Μαρτίου 2018, είναι σημαντικό γι ‘αυτόν να δημιουργήσει κάποια ομοιότητα σταθερότητας. Τα καλά νέα για αυτόν είναι ότι αν και η ρωσική οικονομία είναι το πρόβλημα, ένα πλήρως ανεπτυγμένη κατάρρευση είναι απίθανη.

Ενώ η σημερινή κατάσταση δεν φέρει καμία άμεση απειλή, τα επόμενα τρία με τέσσερα χρόνια θα είναι κρίσιμα. Θα πρέπει να υπενθυμίσω ότι το βασικό πρόβλημα για τη ρωσική οικονομία δεν είναι ούτε οικονομικές κυρώσεις, ούτε η πτώση των τιμών της ενέργειας, αλλά το μοντέλο της οικονομικής ανάπτυξης της. Μια ελάχιστη ετήσια αύξηση της τάξης του 4 τοις εκατό του ΑΕΠ απαιτείται για τα επόμενα πέντε έως επτά έτη. Για να επιτευχθεί αυτό, η κυβέρνηση θα πρέπει να καταλήξει σε μια έξυπνη δημοσιονομική πολιτική, η οποία δεν εξαρτάται από τις τιμές του πετρελαίου.

Η Ρωσία χρειάζεται να σκεφτεί αναπληρωματικές λύσεις για την ανάπτυξη διαφοροποιώντας και καινοτομώντας τον εαυτό της, αντί να βασίζεται αποκλειστικά στους φυσικούς πόρους. Θετική ανάπτυξη έχει ήδη λάβει χώρα στο γεωργικό τομέα. Περαιτέρω πρωτοβουλίες σε αυτόν τον τομέα θα μπορούσαν να ληφθούν για να μειωθεί η εξάρτηση από την ενέργεια υπό την ηγεσία του οικονομικού μοντέλου. Για παράδειγμα, υπάρχει τεράστια δυνατότητα για τη Ρωσία να εμπλακεί στον τομέα των εξαγωγών βιολογικών τροφίμων. Η Σιβηρία, η οποία είναι παραδοσιακά γνωστή για τα τεράστια κοιτάσματα ορυκτών πόρων, έχει μια ευχάριστη οικολογία για την καλλιέργεια βιολογικών προϊόντων διατροφής, τα οποία η Ρωσία θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει προς όφελός της.

Για να ολοκληρώσω, η πορεία της Ρωσίας προς την ανάκαμψη και την ανάπτυξη εξαρτάται από το ρυθμό των μεταρρυθμίσεων, ειδικά στα επόμενα δύο χρόνια. Η διευκόλυνση των διαρθρωτικών αλλαγών θα είναι ιδιαίτερα κρίσιμη καθώς η Ρωσία προσπαθεί να αντιμετωπίσει σε βάθος χρόνου τη ταυτόχρονη δημογραφική και οικονομική μεταμόρφωση. Οι μεταρρυθμίσεις θα απαιτήσουν την ιδιωτικοποίηση των επιλεγμένων τομέων (όπως κλωστοϋφαντουργία), διαφανείς και αποτελεσματικές δημόσιες επενδύσεις, την καλύτερη διοίκηση των τελωνείων, καθώς και την μείωση των εμπορικών φραγμών για να αυξήσει την απόδοση της εγχώριας αγοράς. Ωστόσο, δεδομένου ότι οι μεταρρυθμίσεις που πρόκειται να είναι πολιτικά επικίνδυνες, φαίνεται απίθανο ότι ο Πούτιν θα είναι πρόθυμος να τις ξεκινήσει πριν από το τέλος της τρέχουσας θητείας του.

πηγή: thediplomat.com