Οι σύγχρον(ισμεν)ες διαδρομές του οργανωμένου εγκλήματος

Τουλάχιστον 110 δισεκατομμύρια ευρώ και ο αριθμός μεγαλώνει. Κάθε χρόνο, τόσο κοστίζει το οργανωμένο έγκλημα στην Ευρώπη που εκτιμάται στα 110 δισ. ευρώ, αντανακλώντας το 0,1% του ΑΕΠ των κρατών-μελών της, σύμφωνα με μελέτη που χρηματοδοτήθηκε από την Κομισιόν.

Επίσης, σύμφωνα με τα ευρήματα της ετήσιας έκθεσης της Europol για το Οργανωμένο Εγκλημα στην Ευρώπη στην Ευρώπη δραστηριοποιούνται 3.600 ομάδες οργανωμένου εγκλήματος, από τις οποίες το 30% εξειδικεύεται στη διακίνηση ναρκωτικών ουσιών.και οποίες χαρακτηρίζονται από ευέλικτες ιεραρχίες με την συμμετοχή πολλών εθνικοτήτων, χωρίς να συνδέονται με συγκεκριμένες γεωγραφικές περιοχές.

Υπολογίζεται ότι στις χώρες της ΕΕ οι ομάδες του οργανωμένου εγκλήματος εισπράττουν 150 δις ευρώ το χρόνο από τη συμμετοχή τους στη νόμιμη οικονομία. Σήμερα πάνω από 550 επιχειρήσεις σε χώρες της ΕΕ ανήκουν είτε εξ ολόκληρου είτε σε μεγάλο ποσοστό στην ευρωπαϊκή μαφία. Τα ναρκωτικά είναι η μεγαλύτερη πηγή εσόδων. Η ηρωίνη βρίσκεται στην κορυφή του καταλόγου, ενώ ακολουθούν η κοκαΐνη και η κάνναβη.Trafficking, απάτη με το ΦΠΑ, όπλα και λαθρεμπόριο επίσης αποφέρουν τεράστια κέρδη.

Στην Ελλάδα προσδιορίζεται στα 3,583 δισ. ευρώ, ποσό που αντιστοιχεί στο 1,6% του ΑΕΠ της χώρας. Τα έσοδα από το εμπόριο ηρωίνης στην Ελλάδα εκτιμώνται στα 54 εκατ. ευρώ, κοκαΐνης στα 16 εκατ., κάνναβης στα 28 εκατ. και έκσταση στα 35 εκατ. ευρώ.

Ηγετικό ρόλο στη διακίνηση, συγκεκριμένα, ηρωίνης έχουν η αλβανική, η πακιστανική και η τούρκικη μαφία. Ο ετήσιος τζίρος των οπιούχων ουσιών στην Ε.Ε. υπολογίζεται στα 12 δισ. ευρώ. Αντίστοιχα, σε ετήσια βάση καταναλώνονται στην Ευρώπη 124 τόνοι κοκαΐνης και 1.300 τόνοι χασίς. Παραδοσιακά, η Δυτική Αφρική αποτελούσε σταθμό-τράνζιτ για τη μεταφορά κοκαΐνης από τη Λατινική Αμερική στην Ε.Ε. διαμέσου της ιβηρικής χερσονήσου.

Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση της Europol, παρατηρείται μετατόπιση του «φαινομένου» στις χώρες της Ανατολικής Αφρικής. Από το σύνολο των εγκληματικών δραστηριοτήτων, υπολογίζεται ότι «ξεπλένεται» (παγκοσμίως) κάθε χρόνο ποσό μεταξύ 615 δισ. ευρώ έως 1,54 τρισ. ευρώ. Πρόκειται για ποσοστό 2% έως 5% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Επίσης, σημειώνεται ότι το 2011 κατασχέθηκαν 575.000 πλαστά χαρτονομίσματα (ευρώ) και 188.000 κάλπικα κέρματα!

Για να ξεπλύνουν το βρώμικο χρήμα, οι εγκληματικές συμμορίες στρέφονται σε νομιμοφανείς δραστηριότητες. Συνήθως τα μετρητά βγαίνουν στην αγορά μέσα από ταμεία νυχτερινών κέντρων και εστιατορίων. Έτσι προσφέρεται κάλυψη σε κυκλώματα πορνείας και αγοράς ναρκωτικών. Επιχειρήσεις μεταφοράς χρημάτων, κατασκευές και μεταφορές προσελκύουν όλο και περισσότερους εγκληματίες. Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και διαχείριση αποβλήτων έχουν επίσης μπει στο στόχαστρο.

Οι έρευνες δείχνουν ότι οι ευρωπαϊκές αρχές προχωρούν σε κατασχέσεις περιουσιακών στοιχείων εγκληματικής προέλευσης. Όμως εξακολουθεί να υπάρχει σημαντικό κενό ανάμεσα σε αυτά που κερδίζουν οι εγκληματίες και σε όσα κατάσχονται. Για παράδειγμα, οι νομικές εταιρείες που έχουν συσταθεί από τους εγκληματίες σπάνια μπαίνουν στο στόχαστρο των αρχών.

Τα ανοιχτά ευρωπαϊκά σύνορα επιτρέπουν στους εγκληματίες να ταξιδεύουν ελεύθερα και να μεταφέρουν χρηματικά ποσά. Οι διαφορές στη νομοθεσία μεταξύ των χωρών μελών και ο κατακερματισμός των εγκληματικών ομάδων δυσκολεύουν ακόμη περισσότερο τη μάχη κατά του οργανωμένου εγκλήματος.

Οργανωμένο Έγκλημα και οικονομική κρίση

Το οργανωμένο έγκλημα μεταλλάσσεται εξαιτίας της οικονομικής κρίσης. Καταγράφεται, για παράδειγμα, στροφή των εγκληματικών ομάδων στο λαθρεμπόριο και στη διακίνηση προϊόντων «μαϊμού». Επίσης, παρατηρείται αύξηση στην παραγωγή και στη διακίνηση απομιμητικών προϊόντων ευρείας κατανάλωσης (και όχι μόνο ειδών πολυτελείας), όπως τρόφιμα, φάρμακα, καλλυντικά και απορρυπαντικά. Ακόμα, η λεγόμενη «μαφία του χαλκού» δεν αποτελεί μόνο ελληνικό, αλλά πανευρωπαϊκό φαινόμενο.

Λόγω της κακής για την Ε.Ε. συγκυρίας, καταγράφονται επίσης: α) αύξηση των κρουσμάτων διαφθοράς μεταξύ υπαλλήλων του Δημοσίου, στην έκθεση επισημαίνεται ότι το πρόβλημα είναι εντονότερο στις χώρες με τη μεγαλύτερη μείωση μισθών, όπως, για παράδειγμα, η Ελλάδα, και β) μείωση της αποτελεσματικότητας των διωκτικών υπηρεσιών λόγω της μείωσης δαπανών για μισθούς και εξοπλισμό.

Ενδιαφέροντα είναι τα ευρήματα και σχετικά με τα εγκλήματα «ιδιοκτησίας» που έχουν άμεση σχέση με τις εξελίξεις στην ευρωπαϊκή οικονομία. Ενδεικτικά, η κλοπή και λαθραία διακίνηση μετάλλων δεν αποτελεί μόνο ελληνικό, αλλά πανευρωπαϊκό φαινόμενο. «Η κλοπή μετάλλων και συγκεκριμένα χαλκού έχει μετατραπεί σε σημαντικό πρόβλημα για όλα τα κράτη-μέλη», διαπιστώνει η έκθεση της ευρωπαϊκής υπηρεσίας και επισημαίνει ότι «συχνά τα μέταλλα κλέβονται από μια χώρα της Ε.Ε. και πωλούνται σε μια άλλη».

Ακόμα ένα στοιχείο που συνδέει την οικονομική κρίση με το οργανωμένο έγκλημα αφορά την εργασιακή εκμετάλλευση ή -ακόμα χειρότερα- το εργασιακό trafficking με θύματα παράνομους μετανάστες. «Η αυξημένη ζήτηση για φθηνά προϊόντα και υπηρεσίες μεγαλώνει την παραοικονομία και άρα την εργασιακή εκμετάλλευση των αλλοδαπών κυρίως εργατών», διαπιστώνουν οι αναλυτές της Europol.

Ελληνικό ενδιαφέρον έχουν τα ευρήματα της έκθεσης και για τις αλλαγές στα δρομολόγια του οργανωμένου εγκλήματος. Καταγράφεται για παράδειγμα η τάση, έμποροι ηρωίνης να διακινούν ναρκωτικά εντός της Ε.Ε., όχι διαμέσου Τουρκίας, αλλά μέσω χωρών της Ανατολικής Αφρικής. Σε άλλες περιπτώσεις, παρατηρούνται απευθείας «αποστολές» ναρκωτικών από το Πακιστάν και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα!

Η Τουρκία πάντως παραμένει «αποθήκη» ναρκωτικών, προϊόντων «μαϊμού» και παράνομων μεταναστών πριν αυτά καταλήξουν εντός Ε.Ε. Σύμφωνα με τη Europol μάλιστα, «τα σύνορα Τουρκίας – Ε.Ε. παραμένουν ευάλωτα, παρά την προσπάθεια και το ενδιαφέρον των διωκτικών αρχών της Ευρώπης».

Τέλος, τα Δυτικά Βαλκάνια παραμένουν η βασική οδός για την προώθηση ηρωίνης, κοκαΐνης, παράνομων μεταναστών και όπλων προς τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

Δομικά χαρακτηριστικά του οργανωμένου εγκλήματος

Ο χαρακτήρας του φαινομένου της σύγχρονης οργανωμένης εγκληματικότητας είναι διττός:

• ως εσωτερικό οργανωμένο έγκλημα εννοούμε τις τοπικές και εθνικές οργανώσεις τύπου μάφια και
• ως εξωτερικό οργανωμένο έγκλημα εντοπίζονται οι διεθνούς και υπερεθνικού χαρακτήρα εγκληματικές οργανώσεις που αποτελούν τη διεθνή μαφία (λ.χ.Ρωσική, Ιταλική, Κινεζική, Ιαπωνική, Αλβανική μαφία

Παρατηρείται σχέση αλληλεξάρτησης ανάμεσα στους δύο αυτούς κύκλους. Η διεθνής μαφία ελέγχει τους αρχηγούς των τοπικών μαφιών και διαρκώς εξετάζει και αξιολογεί τη δυνατότητά τους να επηρεάζουν δομές εξουσίας και να εξασφαλίζουν λογιστική υποστήριξη στους διεθνείς και πολυεθνικούς εγκληματικούς κύκλους εξυπηρετώντας τα συμφέροντά τους.

Εκτός του ότι τα δύο αυτά σύνολα (εσωτερικό και εξωτερικό οργανωμένο έγκλημα) αλληλοεξαρτώνται και αλληλοσυμπληρώνονται πρέπει να σημειωθεί ότι με τη σειρά τους απαρτίζονται από σειρά άλλων υποσυνόλων που συνθέτουν τη γενική εικόνα του φαινομένου. Πρόκειται για τα λειτουργικά υποσύνολα του πολιτικού υποκόσμου, του εγκληματικού υποκόσμου και των ομάδων τύπου μαφία τόσο σε σχήματα εσωτερικού όσο και εξωτερικού οργανωμένου εγκλήματος.

Η διεθνής μαφία μέσω του διεθνούς πολιτικού υποκόσμου (σκιώδεις κυβερνήσεις από Βαλκάνια, Ρωσία, ΚΑΚ, ΕΕ) είναι έτοιμη να ανατρέψει κυβερνήσεις και να προετοιμάζει δολοφονίες όπως με τις περιπτώσεις Αλντο Μόρο, Ούλοφ Πάλμε και πιο πρόσφατα με τον Ζόραν Ντζίντζιτς στο βαθμό που έρθει μέχρι τη διακοπή ή μείωση της διακίνησης τράνζιτ στρατηγικών εργασιών για τα συμφέροντα της διεθνούς μαφίας ή και της εθνικής.

Στο βαθμό που σε διεθνές επίπεδο δημιουργηθεί η εντύπωση ότι κάποιος πρόεδος κυβέρνησης εμποδίζει επιλέγεται η δημιουργία σκανδάλων μέχρι και προετοιμασία δολοφονίας. Για τέτοιου είδους επιχειρήσεις γίνονται ξεχωριστές μελέτες και προετοιμασίες που διαρκούν μέχρι και 6 μήνες.

Πρέπει να επισημανθεί ότι σε ορισμένες περιπτώσεις ο πολιτικός υπόκοσμος μπορεί να αναλάβει ριζοσπαστικές κινήσεις με με την υποστήριξη ξένων κυβέρνήσεων και ξένων υπηρεσιών και μαφίας εναντίον άλλου τμήματος του κατεστημένου στο βαθμό που η χώρα μετακινείται από τη μία σφαίρα πολιτικής, στρατιωτικής και οικονομικής επιρροής και διεθνών συμφερόντων σε άλλο. Τότε γίνεται λόγο για επιχορηγούμενη δράση και διαπλοκή ξένων κυβερνήσεων-μυστικών υπηρεσιών- μαφία με παρόμοιες δομές.

Ο οργανωμένος πολιτικός και εγκληματικός υπόκοσμος και η διεθνής μαφία έχουν oφέλη από τις ενδοκυβερνητικές συγκρούσεις κυρίως γιατί μέσω των συγκρούσεων της νομενγκλατούρας έξυπνα εξυπηρετούνται τα συμφέροντα τόσο του εσωτερικού όσο και του εξωτερικού εγκλήματος.Από την άλλη πλευρά με τις συγκρούσεις στο εσωτερικό των εθνικών πολιτικών κομμάτων μειώνονται οι πιθανότητες να στραφεί στην πολιτική πρόληψης του οργανωμένου εγκλήματος και διαφθοράς. Σε περιπτώσεις ενδοκομματικών συγκρούσεων και κρίσεων περνάει στην επίθεση, όταν ορισμένες εργασίες της μαφίας διακόπονται και σε αντεπιθεση στο βαθμό που η κυβέρνηση δεν είναι πολιτικά σταθερή και ενωμένη και η κοινή γνώμη ενημερωμένη σε αιματηρό πόλεμο.

Όσοι ασχολούνται με τη διαχρονική μελέτη του φαινομένου της οργανωμένης εγκληματικότητας, έχουν καταλήξει στη διαπίστωση ότι η πορεία προς το οργανωμένο έγκλημα συνιστά και μία αντανάκλαση απόψεων σχετικά με την αξία και τα όρια του νόμου, που καλλιεργούνται χρόνια τώρα στην κοινωνία με την ανοχή πολλών συνιστωσών του «συστήματος».

Ένας μηχανισμός με διασυνδέσεις, εξυπηρετήσεις, συνδιαλλαγές και σχέσεις διαπλοκής με τις τοπικές κοινωνίες και πολιτικούς παράγοντες αποτελεί ,πάντοτε, τη βάση για την δημιουργία δικτύων που πολλές φορές υφίστανται ακόμη και όταν αντικαθίστανται κάποια πρόσωπα που μετέχουν σε αυτά, καθώς οι «κρίκοι» της αλυσίδας είναι και αναλώσιμοι και ανταλλάξιμοι και μπορούν να αναπαραχθούν με ταχύτατους ρυθμούς. Πρόκειται για την ύπαρξη ενός «αντικόσμου» που αναπτύσσεται και λειτουργεί εκμεταλλευόμενος τα «κενά ηθικής» της τοπικής κοινωνίας και τα οργανωτικά ελλείμματα του συντεταγμένου κράτους.