Η κρυφή λίστα με τις μεταρρυθμίσεις, Του Σεραφείμ Αθ. Κοτρώτσου

Ούτε οι 100+ ημέρες της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ/ΑΝΕΛ, ούτε τα 6+ χρόνια κρίσης κυβερνήσεων ΠΑΣΟΚ/ΝΔ και ολίγον από ΔΗΜΑΡ δεν αποδείχθηκαν αρκετά για να ανοίξει επιτέλους ο αναγκαίος δημόσιος διάλογος στη χώρα. Μιλώ για τη συζήτηση όχι για αυτά που δεν θέλουμε να αλλάξουμε, ούτε για αυτά που θέλουμε να έρθουν από τον ουρανό. Όχι για τις κόκκινες γραμμές και τα πράσινα άλογα, αλλά για διάλογο ως προς το είδος της κοινωνίας & οικονομίας που θέλουμε να διαμορφώσουμε. Για το πρότυπο χώρας που θέλουμε να υιοθετήσουμε στη δική μας. Για τις θεσμικές αλλαγές που πρέπει να θεσπίσουμε ώστε να ορθοποδήσουμε. Γιατί όλοι παραδεχόμαστε ότι χρειάζονται ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις, όμως συνήθως ένα ανελέητο πολιτικό bullying είναι αυτό που επιφυλάσσουμε σε όσους ελάχιστους διατυπώνουν προτάσεις για το περιεχόμενό τους.

Αποφασισμένος λοιπόν να τα «ακούσω» καταθέτω μια εναλλακτική λίστα με μεταρρυθμίσεις που δυστυχώς φοβάμαι ότι ούτε στο ελάχιστο δεν θα τεθεί στη συζήτηση της κυβέρνησης με τους θεσμούς. Για την οικονομία του κειμένου οι προτεινόμενες θεσμικές αλλαγές παρουσιάζονται επιγραμματικά.

1. Φόρος εισοδήματος μόνο επί διαφοράς εσόδων από το σύνολο εξόδων, στη φορολόγηση φυσικών προσώπων, επαγγελματιών και μικρών επιχειρήσεων. Αν φορολογούμε μόνο το πλεόνασμα των εισοδημάτων από όλα τα έξοδα με νόμιμα παραστατικά και ο συντελεστής ΦΠΑ είναι χαμηλότερος από το συντελεστή φορολόγησης του πλεονάσματος τι πιστεύετε θα συμβεί; θα χρειάζεται το ΣΔΟΕ να κάνει έλεγχο στους υδραυλικούς, και τους ελαιοχρωματιστές; Μόνος του ο φορολογούμενος θα ζητάει απόδειξη, αν γίνεται και μεγαλύτερης αξίας από αυτήν που πραγματικά κατέβαλε. Πρόκειται για δοκιμασμένη συνταγή. Κάτι ανάλογο εφαρμόζεται μεταξύ άλλων στις ΗΠΑ. Την σχετική πρόταση την έχω καταθέσει και σε παλαιότερο άρθρο μου με τίτλο «Οι λίστες και οι ληστές».

2. Ασφάλεια κάθε επένδυσης για 10 χρόνια: Νομίζετε ότι ο κύριος λόγος που δεν γίνονται επενδύσεις στη χώρα είναι το ύψος της φορολογίας ή του κόστους των παραγωγικών συντελεστών (εργασία, ενέργεια, υποδομές κλπ.); Κάνετε λάθος. Αυτά σίγουρα παίζουν ρόλο αλλά όχι τόσο σημαντικό όσο η δυνατότητα κάποιου να τα προβλέπει. Ο κάθε επιχειρηματίας έχει να αντιμετωπίσει μια σειρά από αστάθμητους παράγοντες στη δουλειά του (νέα προϊόντα, ανταγωνισμός, λειτουργικές προκλήσεις, χρηματοδότηση, συναλλαγματικές ισοτιμίες κλπ.). Το τελευταίο που θέλει είναι να έχει να αντιμετωπίσει ένα απρόβλεπτο κράτος που αν τον άλλο μήνα χρειάζεται λεφτά θα επιβάλει έναν νέο φόρο. Εδώ έχουμε ένα ευμετάβλητο περιβάλλον νομοθεσίας και ρυθμιστικού πλαισίου που άγεται και φέρεται από τις ορέξεις του εκάστοτε Υπουργού, χωρίς ένα πλαίσιο απαραβίαστων αρχών και καμία απολύτως σταθερά. Κανένας προϋπολογισμός επένδυσης δεν μπορεί να λειτουργήσει. Το ρίσκο είναι μη διαχειρίσιμο. Επειδή λοιπόν στη χώρα μας κάθε εμπιστοσύνη των ντόπιων ή και των ξένων έχει χαθεί, πρέπει να πάμε σε αποφασιστικές ενέργειες: κάθε νέα ή υφιστάμενη, μικρή ή μεγάλη παραγωγική δραστηριότητα στον εμπορεύσιμο τομέα[1] να πιστοποιείται γρήγορα (και με απόλυτη διαφάνεια) ώστε να απολαμβάνει τουλάχιστον μια δεκαετία απόλυτης ασφάλειας από τις εμπνεύσεις της εκάστοτε εξουσίας. Με νόμο που να συμφωνήσουν όλα τα κόμματα και με την πρώτη ευκαιρία να θωρακιστεί με σχετικό άρθρο στο Σύνταγμα να προστατεύεται η εμπορεύσιμη παραγωγική δραστηριότητα. Μόνο έτσι θα ανακτηθεί γρήγορα η εμπιστοσύνη και θα πραγματοποιηθούν επενδύσεις. Ο επιχειρηματίας να γνωρίζει τους όρους λειτουργίας της επένδυσής του ως προς τους φόρους, τις εισφορές, τα εργασιακά, τις ελάχιστες αμοιβές, ακόμα κι ενδεχόμενες προσφυγές στο συμβούλιο της επικρατείας, κλπ. Να ξέρει ότι άπαξ και πιστοποιήθηκε, για 10 χρόνια έχει να πληρώνει συγκεκριμένα πράγματα και αλλαγές επί αυτών μόνο επί το ευνοϊκότερο μπορεί να υπάρξουν μέσα στο διάστημα αυτό.

3. Κίνητρα για ψηφιακές συναλλαγές. Επί δεκαετίες λέμε ότι πρέπει να μειωθεί δραστικά η διακίνηση φυσικού χρήματος που διευκολύνει τις μαύρες συναλλαγές. Κάτι τέτοιο δεν μπορεί να επιβληθεί όμως. Πρέπει να ενθαρρυνθεί μέσα από κίνητρα, ώστε ο κόσμος να χρησιμοποιεί όλο και περισσότερο χρεωστικές/πιστωτικές κάρτες, πληρωμές μέσω κινητού και διαδικτύου, επειδή θα κερδίζει. Με κίνητρα χτίζεται η σχετική κουλτούρα. Χρειάζεται θετική ενίσχυση και προβολή κινήτρων στους ντόπιους αλλά και στους εισερχόμενους τουρίστες. Τα κίνητρα μπορούν να είναι εμπορικά (προσφορές) και να δίνονται σε συνεργασία με επιχειρήσεις οι οποίες ως αντάλλαγμα θα αποκτούν δωρεάν κρατικό χώρο / χρόνο διαφήμισης των προσφορών τους προκειμένου να ενθαρρύνουν το κοινό στις ψηφιακές συναλλαγές.

4. Απλοποίηση και παγιοποίηση της νομοθεσίας. Ιδιαίτερα στο φορολογικό και το πλαίσιο αδειοδότησης και λειτουργίας των επιχειρήσεων να εφαρμόσουμε ως έχει το μοντέλο από μια χώρα πρότυπο όπως π.χ. η Ολλανδία ή η Δανία ή το Ηνωμένο Βασίλειο ή οι ΗΠΑ. Αυτό που εμείς έχουμε δυστυχώς δεν μαζεύεται. Όταν η νομοθεσία και η νομολογία έχει φθάσει εκατοντάδες χιλιάδες σελίδες με αναρίθμητες επικαλυπτόμενες, αντικρουόμενες ή και φωτογραφικές προβλέψεις, κάθε προσπάθεια μπαλώματος είναι μάλλον μάταιη. Πρέπει να καταργηθεί εντελώς το υφιστάμενο πλαίσιο και να το ξαναγράψουμε σε καθαρό χαρτί. Πρέπει επιτέλους και στην Ελλάδα να μπορεί να γνωρίζει κανείς εύκολα τι ισχύει και τι όχι.

5. Κατάργηση βουλευτικών συντάξεων και γενικά συντάξεων από αιρετά αξιώματα. Οι αιρετοί να συνταξιοδοτούνται από τον ασφαλιστικό φορέα που επαγγελματικά υπάγονται όπως όλοι οι πολίτες. Για όσο καιρό υπηρετούν οι ασφαλιστικές τους εισφορές στο ταμείο τους θα πληρώνονται από το κράτος. Αυτό συμπαρασύρει σε κατάργηση και μια σειρά από πολλαπλές συντάξεις που λαμβάνουν πολιτικοί (π.χ. Βουλευτή, Πρωθυπουργού, Υπουργού, Δημάρχου, Νομάρχη/Περιφερειάρχη κλπ.).

6. Αξιολόγηση παντού. Οι άριστοι του κάθε τομέα να ενισχύονται και επιβραβεύονται ενώ όσοι είναι ανεπαρκείς να έχουν κίνητρα και βοήθεια ώστε να αναζητήσουν γρήγορα εργασία σε τομέα που ίσως τους ταιριάζει περισσότερο.

7. Αποσύνδεση σειράς από τομείς από την κεντρική εξουσία. Έχουμε ένα πολύ συγκεντρωτικό μοντέλο διακυβέρνησης. Καμιά σύγχρονη δημοκρατική ανεπτυγμένη χώρα δεν διοικείται πλέον έτσι. Το μοντέλο αυτό έχει καταρρεύσει μαζί και με την πρώην Σοβιετική Ένωση. Αυτό το μοντέλο δυσκολεύει την αξιολόγηση και τη λογοδοσία, κάνει τα πάντα γραφειοκρατικά και δυσλειτουργικά και εκθρέφει τη διαφθορά. Πρέπει να φύγουμε εντελώς από αυτό το πρότυπο. Η κεντρική εξουσία πρέπει να θέτει το πλαίσιο. Σε επίπεδο διοικητικό οφείλει να περιορίζεται μόνο στα μεγάλα κεντρικά εθνικά ζητήματα (π.χ. Εθνική Άμυνα, Διακρατικές σχέσεις κλπ.). Τα υπόλοιπα πρέπει να διοικούνται τοπικά ή περιφερειακά.

8. Αμεσοδημοκρατικούς θεσμούς. Ο υπεύθυνος πολίτης εμφανίζεται στο προσκήνιο όταν πραγματικά έχει την ευθύνη να αποφασίζει. Το ζήτημα είναι λυμένο από τον Καποδίστρια που δημιούργησε το Ελβετικό Σύνταγμα και είναι κρίμα να αναζητούμε ακόμα σήμερα τον «τροχό». 3 είναι οι βασικοί άξονες: α) υποχρεωτικά δημοψηφίσματα για την επικύρωση των κορυφαίων θεσμικών αποφάσεων για το κράτος (π.χ. αλλαγή συντάγματος, εισχώρηση (ή αποχώρηση) της χώρας σε διεθνή οργανισμό), β) προαιρετικά δημοψηφίσματα κατόπιν συγκέντρωσης εύλογου αριθμού υπογραφών πολιτών (π.χ. >1% των εγγεγραμμένων ψηφοφόρων). Αυτά τα δημοψηφίσματα μπορούν να είναι ακυρωτικά σε σχέση με πρόσφατα ψηφισμένους νόμους, ή συντακτικά, δηλαδή προτάσεις μεγάλων ομάδων πολιτών για νέους νόμους ή άρθρα συντάγματος. Τότε και μόνο τότε ο πολίτης σκέφτεται και συζητά για πολιτική, κι όχι μικροπολιτική. Τότε ενδιαφέρεται πραγματικά να πείσει το διπλανό του να υπογράψει ή να μην υπογράψει, να ψηφίσει θετικά ή αρνητικά. Ειδάλλως η πολιτική συζήτηση περιορίζεται σε ποδοσφαιρικό επίπεδο (εσείς κάνατε αυτά, εμείς τα άλλα). Και μη μιλάμε για τα κόστη των δημοψηφισμάτων. Αυτά είναι λυμένα τόσο τεχνικά όσο και λειτουργικά. Μην κοιτάτε που εμείς θέλουμε και κάνουμε τις εκλογές ένα πανηγύρι εκατομμυρίων. Οι Ελβετοί έχουν προκαθορισμένες ημερομηνίες δημοψηφισμάτων μέσα στο χρόνο.

9. Το δικαίωμα του εκλέγειν το αποκτούμε με την ενηλικίωση. Το δικαίωμα του εκλέγεσθε θα πρέπει να το αποκτούμε με την επαγγελματική καταξίωση. Κανείς να μην επιτρέπεται να θέτει υποψηφιότητα αν δεν έχει επαγγελματική προϋπηρεσία σε μη πολιτική θέση για αρκετά χρόνια. Δεν είναι δυνατόν να επιχειρούν να λύσουν τα συλλογικά προβλήματα άνθρωποι που δεν έχουν λύσει τα προβλήματα ούτε πάγκου μικροπωλητή. Να υπάρχει δείγμα γραφής του καθενός ώστε ο κόσμος να μπορεί να αξιολογήσει.

10. Αρμονική συνύπαρξη της κοινωνικής ελευθερίας και των ατομικών δικαιωμάτων. Π.χ. οι διαδηλώσεις να γίνονται στο πεζοδρόμιο ή σε μια λωρίδα και σε καμία περίπτωση να μην εμποδίζονται οι υπόλοιποι πολίτες. Οι απεργοί να μην εμποδίζουν τους υπόλοιπους εργαζόμενους να δουλεύουν, αλλά να συνυπάρχουν αρμονικά με την υπόλοιπη δραστηριότητα της περιοχής και να λαμβάνουν δωρεάν τηλεοπτικό / ραδιοφωνικό χρόνο σε τοπικά μέσα για να παρουσιάζουν τα αιτήματά τους.

11. Επιλογή θεραπείας. Ο ασφαλισμένος να διαλέγει αν θα ακολουθήσει συμβατική ή εναλλακτική θεραπεία για την ασθένειά του από πιστοποιημένο ιατρό της επιλογής του και το ασφαλιστικό ταμείο να καλύπτει τη δαπάνη στο πλαίσιο κωδικοποιημένων τιμοκαταλόγων μέγιστων αμοιβών. Μέχρι κάποιου ύψους ετήσιας δαπάνης να υπάρχει συμμετοχή του ασφαλισμένου ώστε ο ίδιος να έχει κίνητρο να επιλέγει λογική τιμή υπηρεσιών αλλά αν έχει σοβαρό πρόβλημα και τα έξοδα είναι μεγάλα να μην χρειάζεται να συμμετέχει σε υπέρογκα ποσά. Το έχουν εφαρμόσει σκανδιναβικές χώρες με μεγάλη επιτυχία.

12. Πλήρης κατάργηση της βουλευτικής ασυλίας και κάθε άλλου προνομίου που κάνει τους αιρετούς μη ίσους με τους υπόλοιπους πολίτες απέναντι στο νόμο. Για περιπτώσεις καθαρά πολιτικών διαφορών οι αιρετοί να μπορούν να ζητούν εξαίρεση η οποία να απαιτεί αυξημένη πλειοψηφία της βουλής.

13. Δημιουργία ατομικού λογαριασμού ασφαλισμένου για κάθε ασφαλισμένο σε ταμεία ασφάλισης. Ο λογαριασμός να παρουσιάζει το ποσό που έχει συγκεντρώσει με τις εισφορές του και τον εύλογο τοκισμό αυτών ο κάθε ασφαλισμένος. Σύμφωνα με το ποσό αυτό και το προσδοκώμενο επιβίωσης να απεικονίζεται ανά πάσα στιγμή το ποσό σύνταξης που δικαιούται ανάλογα με την ηλικία που θα επιλέξει να συνταξιοδοτηθεί. Σύντομη εξομάλυνση όλων των συντάξεων σύμφωνα με το ποσό που δικαιούται ο κάθε συνταξιούχος βάσει του υπολοίπου του στον ατομικό λογαριασμό ασφάλισης, το μέσο προσδόκιμο επιβίωσης και την ηλικία συνταξιοδότησής του. Παρεκκλίσεις μόνο σε σοβαρές περιπτώσεις υγείας κλπ. οι οποίες να έχουν προνοιακό χαρακτήρα και να πληρώνονται απευθείας από τον προϋπολογισμό του κράτους.

14. Άνοιγμα όλων των ασφαλιστικών υπηρεσιών σύνταξης και υγείας προς τον ιδιωτικό τομέα. Σε μια αγορά που είναι ώριμη παγκοσμίως δεν υπάρχει λόγος το κράτος να διατηρεί μονοπώλιο. Αν το πλαίσιο και η λειτουργία της ασφάλισης εκκαθαριστεί και εξυγιανθεί δεν υπάρχει κανένας λόγος να μην δημιουργηθεί ανταγωνισμός ώστε να επιδιώκεται συνεχώς η καλύτερη σχέση κόστους / οφέλους.

15. Αποσύνδεση των πανεπιστημίων από το κράτος. Μετατροπή τους σε αστικές μη κερδοσκοπικές εταιρείες που λαμβάνουν δωρεάν παραχώρηση των υποδομών. Τα κονδύλια που παρέχει το κράτος για την τριτοβάθμια εκπαίδευση να παρέχονται απευθείας στους φοιτητές ως υποτροφίες διδάκτρων κλπ., με σαφείς προϋποθέσεις. Οι φοιτητές θα διαλέγουν σε ποιο πανεπιστήμιο θέλουν να σπουδάσουν ενισχύοντας τα έσοδά του μέσω της υποτροφίας τους. Τα πανεπιστήμια θα μπορούν να έχουν και πλήθος άλλων εσόδων (π.χ. δίδακτρα για μη δικαιούχους υποτροφίας, έσοδα από βασική και εφαρμοσμένη έρευνα, δωρεές / κληροδοτήματα, εκπαίδευση στελεχών επιχειρήσεων, δικές τους επιχειρήσεις κλπ.). Η διοίκηση να ασκείται από τη Γενική Συνέλευση των καθηγητών, των αποφοίτων και των μεγάλων χρηματοδοτών.

16. Αποσύνδεση των σχολείων από το κράτος. Μετατροπή των σχολείων σε αστικές μη κερδοσκοπικές εταιρείες διοικούμενες από τη Γενική Συνέλευση των αποφοίτων, των γονέων & κηδεμόνων και της τοπικής αυτοδιοίκησης με δωρεάν παραχώρηση των υποδομών προς χρήση για τις σχολικές δραστηριότητες. Τα κονδύλια που διαθέτει σήμερα το κράτος και η τοπική αυτοδιοίκηση για δομές που διοικούν, συντηρούν και λειτουργούν τα σχολεία μεταφέρονται σε υποτροφίες των μαθητών, σταθμισμένες κατάλληλα με κοινωνικά και οικονομικά κριτήρια της περιοχής και των οικογενειών τους, ώστε να αμβλύνονται οι κατά τόπους διαφορές. Τα κονδύλια επενδύσεων σε υποδομές μεταφέρονται στην τοπική αυτοδιοίκηση για να χαράξει το πλάνο της ανεξάρτητα από την κεντρική εξουσία. Βλέπε και άρθρο μου με τίτλο «Απογαλακτισμός της Παιδείας από την κεντρική εξουσία».

17. Ταχεία απόδοση της δικαιοσύνης με υποχρεωτική διαιτησία σε όλες τις υποθέσεις από σώμα έμπειρων νομικών. Η απόφαση θα έχει χαρακτήρα πρωτόδικης απόφασης δικαστηρίου και οι αντίδικοι θα έχουν κίνητρα αποδοχής της, ώστε να αποθαρρύνονται από το να πάνε στο ακροατήριο. Ακόμα όμως κι αν πάνε, η υπόθεση θα φθάνει σε αυτό κωδικοποιημένη από τους νομικούς που θα την έχουν «δικάσει» εξωδικαστικά.

18. Συνταγματική αναθεώρηση με έμφαση στα δημοκρατικά αντίβαρα, την ξεκάθαρη διάκριση των εξουσιών με ασυμβίβαστο εκτελεστικής και νομοθετικής εξουσίας αλλά και πλήρη αποσύνδεση της δικαστικής εξουσίας από την εκάστοτε κυβέρνηση και βουλή. Η διάκριση των εξουσιών είναι θεμελιώδης αρχή του κράτους δικαίου. Παρόλα αυτά στη χώρα μας παραμένει μια συνταγματική πρόβλεψη κενή περιεχομένου καθώς όλες οι εξουσίες είναι στην ουσία συγκεντρωμένες.

19. Ανεξάρτητο συνταγματικό δικαστήριο. Το σύνταγμα δεν μπορεί να παραβιάζεται καθημερινά μέσα από νόμους, τροπολογίες, υπουργικές αποφάσεις και ό,τι άλλο μπορεί κανείς να φανταστεί χωρίς καμία επίπτωση. Ούτε φυσικά οι δικαστές είναι λογικό να έχουν τη δυνατότητα να κηρύσσουν ως αντισυνταγματικές όλες τις διατάξεις που κοστίζουν στο πορτοφόλι τους. Χρειαζόμαστε έναν ανεξάρτητο φορέα που να κρίνει εκ των προτέρων αν ένας νόμος είναι συμβατός ή όχι με το σύνταγμα και να προστατεύει τον πολίτη από τις αυθαιρεσίες της εκάστοτε εξουσίας.

20. Διασφάλιση ελαχίστου επιπέδου διαβίωσης. Καμιά κοινωνία δεν είναι δυνατόν να αφήνει μεγάλο μέρος των πολιτών της εκτεθειμένο στην απόλυτη εξαθλίωση. Εφόσον υπάρχει διαφάνεια κι αξιοπιστία στην πληροφόρηση του κράτους για τα εισοδήματα και τις οικονομικές δυνατότητες των πολιτών απαιτείται ένα ξεκάθαρο πλαίσιο πρόνοιας τόσο για τους ανθρώπους που παροδικά αντιμετωπίζουν αδυναμίες, προκειμένου να καταφέρνουν σύντομα να επανεντάσσονται, όσο κι για τους άτυχους που έχουν μόνιμες αδυναμίες και πρέπει να υποστηρίζονται διαρκώς από μια κοινωνία με ανθρώπινο πρόσωπο.

Σταματώ εδώ. Όχι γιατί τα παραπάνω φθάνουν. Είναι πολλά ακόμα που χρειάζονται να συζητήσουμε για το κοινό μας αύριο. Όμως θεωρώ πως τα παραπάνω είναι ένα ικανοποιητικό υπόβαθρο για να ξεκινήσουμε να βλέπουμε τη χώρα μας σε μια άλλη προοπτική από αυτήν που τα τελευταία χρόνια βιώνουμε.

Ο Σεραφείμ Αθ. Κοτρώτσος είναι Διδάκτωρ ΕΜΠ, Ηλεκτρολόγος Μηχανικός & Μηχ. Η/Υ, International MBA, Συνιδρυτής Incelligent (Startup στο χώρο του λογισμικού για τηλεπικοινωνίες)

[1] Παραγωγή προϊόντων [ή και υπηρεσιών] εξαγώγιμων ή ανταγωνιστικών αντίστοιχων εισαγόμενων ώστε να είναι εν δυνάμει υποκατάστατα των εισαγόμενων.