Η Ευρωπαϊκή Ενωση «οχυρώνεται» σε τρομοκρατία, οργανωμένο έγκλημα και κυβερνοεπιθέσεις

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε το ευρωπαϊκό θεματολόγιο για την ασφάλεια για την περίοδο 2015-2020 που θα βοηθήσει τα κράτη μέλη να συνεργαστούν για την αντιμετώπιση των απειλών κατά της ασφάλειας και να εντείνουν τις κοινές προσπάθειες για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας, του οργανωμένου εγκλήματος και της εγκληματικότητας στον κυβερνοχώρο.

Στο θεματολόγιο προσδιορίζονται συγκεκριμένα εργαλεία και μέτρα που θα χρησιμοποιηθούν σε αυτή την κοινή δράση προκειμένου να εξασφαλιστεί η ασφάλεια και να αντιμετωπιστούν πιο αποτελεσματικά οι τρεις αυτές λίαν πιεστικές απειλές.

Οι πρόσφατες τρομοκρατικές επιθέσεις εναντίον των ευρωπαίων πολιτών και των ευρωπαϊκών αξιών της Ευρώπης συντονίστηκαν σε κλίμακα που υπερβαίνει τα εθνικά σύνορα και πρέπει να αποτελέσουν αφορμή συνεργασίας για να αντιμετωπίσουμε τις εν λόγω απειλές, με πλήρη σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων.Παρόλο που η ευθύνη για την εξασφάλιση της εσωτερικής ασφάλειας εναπόκειται πρωτίστως στα κράτη μέλη, ο διασυνοριακός χαρακτήρας αυτών των εγκλημάτων επιβάλλει να μην περιοριστούμε στις μεμονωμένες προσπάθειες των χωρών να ενεργούν αυτόνομα και απαιτεί παρέμβαση σε επίπεδο ΕΕ για την οικοδόμηση εμπιστοσύνης και τη διευκόλυνση της συνεργασίας, την ανταλλαγή πληροφοριών και την ανάληψη κοινής δράσης.

Ο Frans Timmermans, Α’ Αντιπρόεδρος, δήλωσε: «Η τρομοκρατία, το οργανωμένο έγκλημα και η εγκληματικότητα στον κυβερνοχώρο είναι σύνθετα και εξελισσόμενα φαινόμενα που αποτελούν απειλή για την ασφάλεια πέρα από τα ευρωπαϊκά σύνορα. Έφτασε λοιπόν η ώρα να συνεργαστούμε οι Ευρωπαίοι καλύτερα και πιο στενά ώστε να εγγυηθούμε την ασφάλεια των πολιτών μας. Αυτό το κοινό θεματολόγιο της ΕΕ αποσκοπεί στην επίτευξη αποτελεσματικότερης συνεργασίας μεταξύ των εθνικών αρχών, σε πνεύμα αμοιβαίας εμπιστοσύνης. Οι τρομοκράτες επιτίθενται στις δημοκρατικές αξίες που πρεσβεύουμε. Θα υπερασπιστούμε τα θεμελιώδη δικαιώματα και θα καταβάλουμε προσπάθειες για την αντιμετώπιση των γενεσιουργών αιτίων της ριζοσπαστικοποίησης, προωθώντας ένα γνήσιο πνεύμα ανοχής στις κοινωνίες μας».

Ο Δημήτρης Αβραμόπουλος, επίτροπος Μετανάστευσης, Εσωτερικών Υποθέσεων και Ιθαγένειας, δήλωσε: «Δεν μπορεί να υπάρξει ασφάλεια χωρίς ελευθερία, ούτε ελευθερία χωρίς ασφάλεια. Η Επιτροπή αναλαμβάνει σήμερα πρωτοβουλία με την παρουσίαση θεματολογίου της ΕΕ για την ασφάλεια, το οποίο επικεντρώνεται στους τομείς εκείνους στους οποίους η Ευρωπαϊκή Ένωση διαθέτει τα μέσα για να αλλάξει τον ρου των πραγμάτων. Το εν λόγω θεματολόγιο δεν αποτελεί απλώς μια απάντηση στα πρόσφατα τραγικά γεγονότα. Ανανεώνει την κοινή στρατηγική μας για την ασφάλεια σε ένα νέο πολιτικό και νομικό περιβάλλον όπου όλοι είμαστε σύμφωνοι για την ανάγκη αμοιβαίας εμπιστοσύνης, ώστε να επιτύχουμε τον αποτελεσματικό συντονισμό και ανταλλαγή πληροφοριών για να αντιμετωπίσουμε τις μεταβαλλόμενες απειλές. Το θεματολόγιο προβλέπει συγκεκριμένες ενέργειες για να κάνουμε πράξη τις βασικές αυτές αρχές και ειδικότερα μια σειρά αυστηρών μέτρων που κυμαίνονται από την προληπτική δράση έως την προστασία, την ανίχνευση και την καταστολή.»

Καλύτερη και στενότερη συνεργασία με βάση τρεις προτεραιότητες

Η ΕΕ έχει αναπτύξει σειρά εργαλείων για να βοηθήσει τις υπηρεσίες επιβολής του νόμου των κρατών μελών στην καταπολέμηση του εγκλήματος και της τρομοκρατίας. Η επιτυχία εξαρτάται από την αποτελεσματική συνεργασία μεταξύ των οργάνων και οργανισμών της ΕΕ, αφενός, και των κρατών μελών και των εθνικών αρχών, αφετέρου. Το θεματολόγιο θα επιτρέψει την καλύτερη χρήση των εν λόγω εργαλείων, βελτιώνοντας την ανταλλαγή πληροφοριών και ενισχύοντας τη συνεργασία.

Η προσέγγιση αυτή μπορεί να προσαρμόζεται σε νέες και νεοεμφανιζόμενες απειλές. Θα χρησιμοποιηθεί για την αντιμετώπιση τριών από τις πλέον πιεστικές προκλήσεις: 1) την πρόληψη της τρομοκρατίας και την αντιμετώπιση της ριζοσπαστικοποίησης· 2) την καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος· 3) την καταπολέμηση της εγκληματικότητας στον κυβερνοχώρο.

 Βασικές δράσεις

• Καταπολέμηση της ριζοσπαστικοποίησης: η Επιτροπή θα συστήσει ένα κέντρο αριστείας επιφορτισμένο με τη συλλογή και τη διάδοση εμπειρογνωσίας στον τομέα της καταπολέμησης της ριζοσπαστικοποίησης, αξιοποιώντας το δίκτυο ευαισθητοποίησης σχετικά με τη ριζοσπαστικοποίηση (RAN), ένα δίκτυο που εγκαινιάστηκε το 2011 και ενώνει, σε επίπεδο ΕΕ, οργανώσεις και δίκτυα ολόκληρης της Ένωσης. Η πρωτοβουλία αυτή θα συμβάλει στην ανταλλαγή εμπειριών μεταξύ των φορέων που εμπλέκονται άμεσα στην πρόληψη της ριζοσπαστικοποίησης και του βίαιου εξτρεμισμού σε τοπικό επίπεδο.
• Επικαιροποίηση της απόφασης-πλαισίου για την τρομοκρατία: προκειμένου να θεσπιστεί ένα πιο συνεκτικό νομικό πλαίσιο για την αντιμετώπιση του φαινομένου των ξένων μαχητών. Οι νέες διατάξεις θα επιτρέψουν την ενίσχυση της συνεργασίας με τρίτες χώρες σε αυτόν τον τομέα.
• Παρεμπόδιση της χρηματοδότησης εγκληματιών: θα ενισχυθεί η συνεργασία μεταξύ των αρμόδιων αρχών στην Ευρώπη (ιδίως των εθνικών μονάδων χρηματοοικονομικών πληροφοριών, που θα συνδέονται με την Ευρωπόλ)· η Επιτροπή θα αξιολογεί την αναγκαιότητα θέσπισης νέας νομοθεσίας για την καταπολέμηση της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας και τη βελτίωση της δήμευσης περιουσιακών στοιχείων που προέρχονται από εγκληματικές δραστηριότητες.
• Ενίσχυση του διαλόγου με τον κλάδο της ΤΠ: Το 2015, η Επιτροπή θα δρομολογήσει ένα φόρουμ της ΕΕ με τις μεγάλες εταιρείες στον τομέα της πληροφορικής για να αντιμετωπίσει την τρομοκρατική προπαγάνδα στο Διαδίκτυο και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, και για να δώσει απαντήσεις στις ανησυχίες που εκφράζουν οι αρχές επιβολής του νόμου όσον αφορά τις νέες τεχνολογίες κρυπτογράφησης.
• Ενίσχυση του νομοθετικού πλαισίου για τα πυροβόλα όπλα ώστε να αντιμετωπιστεί η παράνομη διακίνηση και επανενεργοποίηση πυροβόλων όπλων, να θεσπιστούν κοινά πρότυπα, να ανταλλάσσονται περισσότερες πληροφορίες και να ενισχυθεί η συνεργασία με τρίτες χώρες.
• Ενίσχυση των εργαλείων μας για την καταπολέμηση του εγκλήματος στον κυβερνοχώρο: δίνεται προτεραιότητα στην εξεύρεση τρόπων αντιμετώπισης των φραγμών όσον αφορά τη διενέργεια ποινικών ερευνών στο Διαδίκτυο, επιλύοντας κυρίως το ζήτημα της αρμόδιας δικαιοδοσίας και εγκρίνοντας κανόνες που να διέπουν την πρόσβαση σε αποδεικτικά στοιχεία και πληροφορίες στο διαδίκτυο.
• Ενίσχυση των ικανοτήτων της Ευρωπόλ: τα προτεινόμενα μέτρα περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων τη δημιουργία ενός Ευρωπαϊκού Κέντρου Καταπολέμησης της Τρομοκρατίας, το οποίο θα βοηθήσει τον οργανισμό της ΕΕ να υποστηρίζει καλύτερα τις δράσεις των εθνικών αρχών επιβολής κατά των ξένων τρομοκρατών μαχητών, της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας, της ανάρτησης βίαιου εξτρεμιστικού περιεχομένου στο Διαδίκτυο, καθώς και της παράνομης διακίνησης πυροβόλων όπλων.

 Συνεργασία σε νέο πλαίσιο

Ο νέος συλλογικός τρόπος εργασίας στην Επιτροπή επιτρέπει τη διαμόρφωση μιας συνολικής προσέγγισης της ασφάλειας. Το θεματολόγιο περιλαμβάνει μέτρα που καλύπτουν όλο το φάσμα των τομέων πολιτικής από τη δικαιοσύνη και τις εσωτερικές υποθέσεις μέχρι τα χρηματοπιστωτικά θέματα, τις μεταφορές και το περιβάλλον.

Από τη στιγμή που οι πολιτικές δικαιοσύνης και εσωτερικών υποθέσεων τίθενται πλέον σε ισότιμη βάση με τις άλλες πολιτικές της ΕΕ, μία από τις βασικές προτεραιότητες της Επιτροπής θα είναι η εφαρμογή του πλήρους φάσματος των διαθέσιμων μέσων για την ανταλλαγή πληροφοριών, τη δικαστική και αστυνομική συνεργασία, την κατάρτιση και την έρευνα. Ιδιαίτερη έμφαση θα δοθεί επίσης στην υλοποίηση των προτάσεων που εκκρεμούν, όπως η οδηγία της ΕΕ για τις καταστάσεις των ονομάτων επιβατών και η μεταρρύθμιση της προστασίας των δεδομένων.

 Ιστορικό

Από πρόσφατη έρευνα του Ευρωβαρόμετρου προκύπτει ότι οι πολίτες ανησυχούν ολοένα και περισσότερο για την ασφάλειά τους: το ποσοστό του πληθυσμού που θεωρεί την τρομοκρατία ως το σημαντικότερο πρόβλημα για την ασφάλεια στην ΕΕ αυξήθηκε από 33 % κατά μέσο όρο το 2013 σε 49 % σήμερα (βλ. παράρτημα).

Τον Ιούνιο του 2014, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ζήτησε από την Επιτροπή να επανεξετάσει τη στρατηγική εσωτερικής ασφάλειας της ΕΕ του 2010, και να την επικαιροποιήσει μέχρι τα μέσα του 2015. Το Συμβούλιο «Δικαιοσύνη και Εσωτερικές Υποθέσεις» του Δεκεμβρίου 2014 εξέθεσε τις προτεραιότητές του για την ανανέωση της στρατηγικής.

Στο ψήφισμά του της 17ης Δεκεμβρίου 2014, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο διατύπωσε την επιθυμία η νέα στρατηγική να είναι μελλοντοστραφής,να μπορεί να προσαρμόζεται εύκολα σε μεταβαλλόμενες καταστάσεις και να υιοθετεί μια κοινή ευρωπαϊκή προσέγγιση για την αντιμετώπιση των ξένων μαχητών, της ασφάλειας στον κυβερνοχώρο, της εμπορίας ανθρώπων, του οργανωμένου εγκλήματος, της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και της διαφθοράς.

Στις πολιτικές κατευθυντήριες γραμμές του Προέδρου Juncker, η ασφάλεια συγκαταλέγεται στις προτεραιότητες της νέας Επιτροπής, ενώ το πρόγραμμα εργασίας της Επιτροπής για το 2015 προβλέπει την παρουσίαση ευρωπαϊκού θεματολογίού για την ασφάλεια.