Η BRICS θα γίνει μια ολοκληρωμένη οικονομική Ένωση, του Αλισέν Αλισένοφ

Κανείς εμπειρογνώμονας δεν μπορούσε να προβλέψει όταν ξεκινούσε το εγχείρημα BRICS ότι οι χώρες που συμμετέχουν στην ομάδα των μεγαλύτερων από τις αναδυόμενες οικονομίες του πλανήτη θα μετατραπούν τελικά σε μια άτυπη οικονομική ένωση. Αν και ο θεσμός BRICS δημιουργήθηκε αρχικά σαν ένα forum για τη διενέργεια ανεπίσημων συζητήσεων για επίκαιρα ζητήματα της παγκόσμιας ανάπτυξης και των πενταμερών διακρατικών σχέσεων, η νέα δομή σήμερα, ακολουθεί όλο και περισσότερο μια πολιτική οικονομικής ολοκλήρωσης και βαθύτερης πολιτικής συνεργασίας.

Ποια θα είναι η BRICS το 2025

Εως το 2025, η BRIСS, δεν αποκλείεται, να έχει δημιουργήσει το δικό της παγκόσμιο οικονομικό σύστημα. Κρίσιμη για την πολιτική ενοποίησή της, θα είναι η Σύνοδος στην Ουφά.

Η άτυπη Ένωση των πέντε χωρών (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα, Νότιος Αφρική), έχει αρκετά καλές αναπτυξιακές προοπτικές. Σε αυτές τις χώρες, βρίσκονται τεράστιες ποσότητες από τους πιο πολύτιμους πόρους για την παγκόσμια οικονομία. Για παράδειγμα, η Βραζιλία είναι πλούσια σε αγροτικά προϊόντα, η Ρωσία και η Νότια Αφρική σε φυσικούς και ορυκτούς πόρους, η Ινδία διαθέτει φθηνούς πνευματικούς πόρους και στην Κίνα υπάρχει μια ισχυρή παραγωγική βάση.

Οι χώρες της ομάδας BRICS έχουν την ευκαιρία να σχηματίσουν ένα ισχυρό οικονομικό συνασπισμό, που μελλοντικά θα είναι πολύ δύσκολο να τον ανταγωνιστούν οι άλλοι παγκόσμιοι παίκτες. Οι συνδυασμένοι οικονομικοί δείκτες της «αναδυόμενης πεντάδας» είναι εντυπωσιακοί. Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, το συνδυασμένο ΑΕΠ της ομάδας χωρών BRICS το 2014 ήταν 16,54 τρισεκατομμύρια δολάρια, που αντιστοιχεί στο 18% του παγκόσμιου ΑΕΠ, ενώ η αξία των συναλλαγματικών διαθεσίμων των πέντε αναπτυσσόμενων γιγάντων είναι της τάξης των 4 τρισ. δολαρίων, που αποτελούν το 75% των παγκόσμιων συναλλαγματικών αποθεμάτων. Ο πληθυσμός των πέντε χωρών ξεπερνά τα 3 δισεκατομμύρια ανθρώπους. Αυξημένο ενδιαφέρον για την ομάδα χωρών BRICS εμφανίζουν και άλλες αναδυόμενες αγορές. Τη «λέσχη» BRICS φλερτάρουν για να ενταχθούν σ’ αυτήν στο εγγύς μέλλον, η Αργεντινή, το Μεξικό και η Ινδονησία.

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι σε γενικές γραμμές οι χώρες BRICS διατηρούν τις ηγετικές τους θέσεις σαν οι πιο δυναμικά αναπτυσσόμενες αγορές του κόσμου. Το μεγαλύτερο ενδιαφέρον από τους διεθνούς επενδυτές και πιστωτές εκδηλώνεται στην Κίνα, τη Βραζιλία και την Ινδία. Η Ρωσία εξακολουθεί να είναι ένας σημαντικός παίκτης στην παγκόσμια εμπορική αρένα, αν και μετά την επιβολή οικονομικών κυρώσεων στη χώρα, την επακόλουθη πτώση του επενδυτικού δείκτη στις κατατάξεις αξιολόγησης και την υποτίμηση του ρουβλίου, έχει μειωθεί το ενδιαφέρον γι’ αυτήν σε σχέση με τις τρεις πρώτες χώρες.

Κοινό αποθεματικό νόμισμα – Αναπτυξιακή τράπεζα

Μία από τις σημαντικότερες συμφωνίες που υπόγραψαν οι ηγέτες των χωρών BRICS στην τελευταία Σύνοδο κορυφής, είναι η συμφωνία για τη δημιουργία μιας κοινής «δεξαμενής» των συναλλαγματικών τους διαθεσίμων για χρήση σε περίπτωση πιθανής επιδείνωσης της οικονομικής κρίσης. Συγκεκριμένα, επιτεύχθηκε συμφωνία σχετικά με τη σύσταση μίας νέας Αναπτυξιακής Τράπεζας με αρχικό κεφάλαιο ύψους 100 δισ. δολαρίων.

Οι πόροι της νέας Τράπεζας θα χρησιμοποιηθούν για τη χρηματοδότηση και τη στήριξη των αναπτυσσόμενων οικονομιών. Η συμφωνία που αφορά σε αυτή τη «δεξαμενή» συναλλαγματικών διαθεσίμων θα έχει λειτουργίες παρόμοιες με αυτές του ΔΝΤ. Η Τράπεζα θα παράσχει κυρίως οικονομική βοήθεια προς τις χώρες της ομάδας BRICS, οι οποίες αντιμετωπίζουν βραχυπρόθεσμα προβλήματα ρευστότητας. Μια ακόμη συμφωνία που επετεύχθη, αφορά στην επέκταση των εμπορικών συναλλαγών εντός BRICS που θα μπορεί να διενεργείται σε εθνικά νομίσματα. Μια απόφαση που θα μπορούσε τελικά να οδηγήσει στην κατάρρευση του μονοπωλίου του δολαρίου στις συναλλαγές μεταξύ των χωρών BRICS.

Τα σημαντικότερα οφέλη από τη δημιουργία του «ΔΝΤ της BRICS» θα τα έχει η Ρωσία. Η χώρα έχει σημαντικές ανάγκες χρηματοδότησης, που οφείλονται στην επιδείνωση της διεθνούς πολιτικής κατάστασης και στην επίδραση των οικονομικών κυρώσεων στην οικονομία, τι στιγμή που αποτελούν αποτρεπτικό παράγοντα για την πρόσβαση των ρωσικών εταιρειών στα φθηνά δυτικά δάνεια.

Κοινή αγορά

Παρά τα όποια θετικά βήματα που γίνονται στην κατεύθυνση της σύγκλισης των οικονομιών των χωρών BRICS, θα πρέπει να αναγνωριστεί ότι μια τόσο ισχυρή μορφή Ένωσης δεν μπορεί να διεκδικήσει στα επόμενα 15 – 20 χρόνια μια βαθύτερη οικονομική ολοκλήρωση. Ο κύριος αποτρεπτικός παράγοντας στην πιο ενεργή συνεργασία μεταξύ των χωρών BRICS, είναι οι διαφορές στο πολιτικοοικονομικό τους σύστημα.

Ωστόσο, είναι προφανές, ότι η πολιτική που ακολουθούν οι σημερινοί ηγέτες των χωρών BRICS θα μπορούσε να διασφαλίσει την ελεύθερη κυκλοφορία εμπορευμάτων εντός της ομάδας. Αυτό αποδεικνύεται επίσης και από τη θετική δυναμική του εμπορίου μεταξύ των χωρών BRICS. Για παράδειγμα, κατά την τελευταία δεκαετία, οι εμπορικές συναλλαγές της Ρωσίας με τους άλλους εταίρους στην ομάδα χωρών BRICS αυξήθηκαν σχεδόν κατά εννέα φορές: Από τα 14,2 στα 121,4 δισεκατομμύρια δολάρια. Για τη Ρωσία, τα μακροοικονομικά αποτελέσματα από μια τέτοια πολιτική, θα πρέπει να εκφράζονται σε χαμηλότερες τιμές για τα προϊόντα που παράγονται στην επικράτεια των χωρών της ομάδας, ή στην επέκταση του ανταγωνισμού στην «Κοινή Αγορά» BRICS.

Οι προοπτικές για την ανάπτυξη και τον εκσυγχρονισμό της ρωσικής οικονομίας και τη μείωση της εξάρτησης από τη μεταβλητότητα των παγκόσμιων χρηματοπιστωτικών αγορών, θα εξαρτηθούν από την αποτελεσματικότητα της αλληλεπίδρασης μεταξύ των χωρών BRICS σε κρίσιμα οικονομικά και αναπτυξιακά ζητήματα. Ωστόσο, δεν απαιτείται στενότερη οικονομική συνεργασία στο πλαίσιο μιας τέτοιας μεγάλης κοινότητας, όπως συμβαίνει για παράδειγμα, στο πλαίσιο των πιο προηγμένων οργανισμών ολοκλήρωσης (Ε.Ε., Ευρασιατική Οικονομική Ένωση κ.ά.). Οι προοπτικές για τις χώρες BRICS θα πρέπει να συνδέονται με την ελαχιστοποίηση των απωλειών για τις εθνικές οικονομίες σε συνθήκες παγκοσμιοποίησης, προς την κατεύθυνση της πιο ισορροπημένης κατανομής των πόρων και στη θετική τους επενέργεια στην παγκόσμια οικονομία. Και η τάση ανάπτυξης χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων εντός των πέντε χωρών, υποδεικνύει το μεγάλο δυναμικό που διαθέτει η «αναδυόμενη» ομάδα BRICS για την αλλαγή του ισχύοντος διεθνούς νομισματικού και χρηματοπιστωτικού συστήματος.

Έτσι, η ένωση των πέντε μεγάλων αναπτυσσόμενων οικονομιών του πλανήτη, θα πρέπει να βοηθήσει τους συμμετέχοντες σε αυτή την πολιτικοοικονομική άτυπη δομή ώστε να βγουν από την οικονομική κρίση και να μην επιτρέψουν την περαιτέρω στασιμότητα της οικονομίας. Σε αυτό θα πρέπει να συμβάλει η αναζωογόνηση του εμπορίου μεταξύ των κρατών της BRICS, το οποίο με τη σειρά του θα οδηγήσει σε αύξηση της προσφοράς και στην τόνωση της πραγματικής οικονομίας των χωρών του οργανισμού. Σε αυτή την περίπτωση, οι χώρες BRICS έχουν κάθε λόγο και την ευκαιρία για έναν αδρανειακό μετασχηματισμό της ομάδας σε ένα πλήρως διαμορφωμένο μηχανισμό στρατηγικής και τακτικής συνεργασίας στα παγκόσμια ζητήματα της διεθνούς πολιτικής και οικονομίας.

Ο Αλισέν Αλισένοφ, είναι αναπληρωτής καθηγητής Οικονομικών της Σχολής Οικονομικών και Κοινωνικών Επιστημών της Ρωσικής Ακαδημίας Εθνικής Οικονομίας και Δημόσιας Διοίκησης (RANEPA)