Γεωπολιτική «βόμβα» η Τουρκία

Βασίλης Νέδος – Καθημερινή

Για τη Λευκωσία και την Αθήνα η κρίση των Ιμίων και της Κυπριακής Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) έκλεισε με αρκετές αρνητικές συνέπειες, αλλά και με μία θετική. Πλέον, οι Ευρωπαίοι εταίροι αντιλήφθηκαν ότι η Τουρκία δεν αποτελεί μια χώρα η οποία περιορίζεται στο να δημιουργεί προβλήματα στον ευρύτερο περίγυρό της, αλλά προσβάλλει ευθέως τα συμφέροντα της Ε.Ε., απειλώντας ένα σχέδιο που εντάσσεται, σε γενικές γραμμές, στην ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης. Γενικά, η στάση της Τουρκίας φαίνεται να ενεργοποιεί αντανακλαστικά στις Βρυξέλλες, όπου η Αγκυρα γίνεται αντιληπτή ολοένα και περισσότερο ως μια γεωπολιτική «βόμβα» έτοιμη να σκάσει, με διάχυση επιπτώσεων που δεν επηρεάζει μόνο τη Νοτιο-ανατολική Ευρώπη, αλλά το σύνολό της.

Δυστυχώς, οι αρνητικές συνέπειες είναι πολύ περισσότερες. Κατ’ αρχάς η Λευκωσία, όπως και η Αθήνα λίγες ημέρες νωρίτερα, διαπίστωσε ότι η Τουρκία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δεν θα διστάσει να χρησιμοποιήσει «πειρατικές» μεθόδους προκειμένου να επιτύχει τους σκοπούς της. Από την ανάλυση των κινήσεων στα Ιμια αλλά και στην κυπριακή ΑΟΖ προκύπτει ότι οι κυβερνήτες των πολεμικών ναυτικών μονάδων της Τουρκίας έχουν σαφείς εντολές να παρενοχλούν οποιοδήποτε πλοίο παραβιάζει τον σχεδιασμό της Αγκυρας, είτε πρόκειται για το Αιγαίο είτε για την Ανατολική Μεσόγειο. Εμπειροι παρατηρητές ευλόγως διερωτώνται περί του τι μέλλει γενέσθαι, σε περίπτωση που η Τουρκία αποφασίσει να δώσει περισσότερο απτά παραδείγματα αυτής της «νέας», «αναβαθμισμένης» μεθόδου προβολής ισχύος.

Ως προς την κυπριακή ΑΟΖ, οι ίδιες πηγές εκτιμούν ότι οι Τούρκοι προέβαλαν διεθνώς τις απόψεις και αξιώσεις τους στην περιοχή με τον πλέον ανώδυνο τρόπο, σε ένα οικόπεδο όπου εκ των πραγμάτων υπήρχαν αρκετά προβλήματα ακόμη και πριν από την έναρξη της κρίσης. Και θεωρούν ότι η Αγκυρα θα είναι πιο προσεκτική όταν στην Κύπρο καταφθάσουν τα γεωτρύπανα που έχουν μισθωθεί από την Exxon Mobil για έρευνες στο οικόπεδο 10 της κυπριακής ΑΟΖ. Οπως, αντιστοίχως, στο οικόπεδο 12, στο οποίο συμμετέχει η Noble Energy. Αν και δεν υπάρχει απολύτως καμία επίσημη σύνδεση με όσα συμβαίνουν στην κυπριακή ΑΟΖ, σημειώνεται ότι από την επόμενη εβδομάδα μερίδα του 6ου Στόλου των ΗΠΑ αναμένεται να αναπτυχθεί στα ανοικτά του Ισραήλ. Πηγές εκτιμούν ότι η συγκεκριμένη κινητικότητα εντάσσεται αφενός στην υποστήριξη των αεροπορικών επιχειρήσεων στη Συρία, αφετέρου προκειμένου να υποδηλώσει ότι οι Αμερικανοί, παρά τη γενικότερη κατάσταση, εξακολουθούν να διατηρούν το ενδιαφέρον τους για όσα συμβαίνουν στην Ανατολική Μεσόγειο, υπό το φως και της εκεί αυξημένης ρωσικής παρουσίας.

Αν και η κυβέρνηση του Νίκου Αναστασιάδη διαχειρίστηκε κατά γενική ομολογία με τρόπο, ως επί το πλείστον, αποτελεσματικό μια κρίση που δημιουργήθηκε από μια άκρως επιθετική και αναθεωρητική Τουρκία, η επόμενη ημέρα βρίσκει τη Λευκωσία με δύο προβλήματα ανά χείρας:

Πρώτον, την αξίωση της Αγκυρας και του ψευδοκράτους η συνέχιση των γεωτρήσεων να συσχετιστεί άμεσα με την επίλυση του Κυπριακού. Πρόκειται προφανώς για οιονεί διακοπή των εργασιών σε τεμάχια τα οποία έχουν ήδη αποδοθεί για εκμετάλλευση σε διεθνείς ενεργειακούς κολοσσούς, γεγονός που μοιάζει δύσκολο στην πράξη, καθώς θα έφερνε την Τουρκία αντιμέτωπη με ακόμη μεγαλύτερη διεθνή διπλωματική πίεση. Ωστόσο, η Αγκυρα έδειξε τις προθέσεις της και το εύρος των μέσων που διατίθεται να χρησιμοποιήσει.

Το δεύτερο πρόβλημα είναι πιο πρακτικό και γι’ αυτό πιο επικίνδυνο. Εντός του Μαρτίου η Αγκυρα έχει προαναγγείλει ότι θα ξεκινήσει τις ερευνητικές γεωτρήσεις και στην Ανατολική Μεσόγειο. Γι’ αυτόν τον σκοπό έχει προμηθευθεί το πλωτό γεωτρύπανο «Deep Sea Metro 2», το οποίο παραμένει ελλιμενισμένο στην Κωνσταντινούπολη και υποβάλλεται σε εργασίες που στοχεύουν, κατά κύριο λόγο, στον… καλλωπισμό του, ώστε να ενταχθεί κατά τρόπο εμφατικό και με κατάλληλο νέο όνομα στον τουρκικό στόλο ερευνών υδρογονανθράκων. Αρχικά, οι έρευνες αυτές υπολογίζεται ότι θα πραγματοποιηθούν στη θαλάσσια περιοχή ανάμεσα στην Τουρκία και τα Κατεχόμενα. Ερευνες και γεωτρήσεις στη συγκεκριμένη περιοχή παραβιάζουν τη διεθνή νομιμότητα στην κυπριακή ΑΟΖ, όμως σε καμία περίπτωση δεν θα δημιουργούσαν το πρακτικό πρόβλημα μεταφοράς τους νοτίως της Κύπρου, όπου βρίσκεται και το σύνολο των αποδοθέντων προς εκμετάλλευση οικοπέδων. Από την εξίσωση δεν πρέπει να παραβλέπεται, πάντως, και ο ρόλος των υπολοίπων χωρών με περιφερειακά συμφέροντα, όπως η Αίγυπτος και το Ισραήλ που αντιμετωπίζουν αρνητικά την τουρκική κινητικότητα.

Κακή εκτίμηση από τους Ιταλούς

Κατά την εκτίμηση πηγών με γνώση των κινήσεων στην κυπριακή ΑΟΖ το προηγούμενο χρονικό διάστημα, αλλά και των γεωτρήσεων από πέρυσι τον Ιούλιο, το αδιέξοδο στο οικόπεδο 3 οφείλεται σε σημαντικό βαθμό στην κακή επιχειρησιακή εκτίμηση των συνθηκών στην περιοχή από τους Ιταλούς. Στις προηγούμενες περιπτώσεις άλλων οικοπέδων (όπως π.χ. το οικόπεδο 6 στο οποίο διατηρούν συμφέροντα και οι Γάλλοι, μέσω της Total), οι μετακινήσεις των πλωτών γεωτρύπανων έγιναν πάντα με την ενεργοποίηση ναυτικών μονάδων. Στην περίπτωση του οικοπέδου 6 το Πολεμικό Ναυτικό της Γαλλίας ενεργοποίησε δύο μονάδες, οι οποίες πρακτικά συνόδευσαν το γεωτρύπανο μέχρι τον τελικό στόχο του και συγκεκριμένα εκείνον που οδήγησε στην ανακάλυψη του πλούσιου κοιτάσματος φυσικού αερίου με την κωδική ονομασία «Καλυψώ 1».

Αναλόγως τον περασμένο Ιούλιο είχε καταγραφεί σημαντική κινητοποίηση μεγάλων μονάδων του αμερικανικού αλλά και του γαλλικού ναυτικού, κατά τις ημέρες έναρξης των γεωτρήσεων στην κυπριακή ΑΟΖ.

Η αξιόλογη ναυτική παρουσία είχε αποτρέψει τότε επικίνδυνες κινήσεις από την πλευρά των Τούρκων, παρότι είχαν αναπτύξει και σε εκείνη την περίσταση σημαντικές δυνάμεις όχι μόνο στη θάλασσα αλλά και στον αέρα.