Γένς Πλέτνερ – Tο Ολοκαύτωμα θα παραμείνει για πάντα ένα πρωτοφανές έγκλημα κατά της ανθρωπότητας

Άρθρο του Γένς Πλέτνερ πρεσβευτή της Γερμανίας στην Ελλάδα

Δεν μου είναι εύκολο να στέκομαι εδώ.

Δεν μου είναι εύκολο να στέκομαι εδώ την 27^ηΙανουαρίου, ημέρα μνήμης των θυμάτων του Ολοκαυτώματος.

Σαν σήμερα, 74 χρόνια πριν, απελευθερώθηκε το στρατόπεδο συγκέντρωσης του Άουσβιτς. Από τότε, ο κόσμος άρχισε να κατανοεί πλήρως την κλίμακα της φρίκης του Ολοκαυτώματος. Είμαι πεπεισμένος: το Ολοκαύτωμα θα παραμείνει για πάντα ένα πρωτοφανές έγκλημα κατά της ανθρωπότητας, μία ολοκληρωτική διάλυση των πιο βασικών αξιών της ανθρωπότητας.

Βρισκόμενοι σήμερα εδώ, θυμόμαστε τη φονική μηχανή που τέθηκε σε λειτουργία μόλις η γερμανική Βέρμαχτ κατέλαβε τη Θεσσαλονίκη και την Ελλάδα τον Απρίλιο του 1941. Σύντομα άρχισαν οι συλλήψεις, οι κατασχέσεις και οι απαλλοτριώσεις, η λεηλασία εβραϊκών συναγωγών, σπιτιών ή καταστημάτων. Ως τον Ιούλιο του 1942, χιλιάδες αγόρια και άνδρες στάλθηκαν για καταναγκαστικά έργα. Ζητήθηκαν τα διαβόητα λύτρα, η κοινότητα έχασε το νεκροταφείο της. Στις αρχές του 1943, όλοι οι Εβραίοι αναγκάστηκαν να περιοριστούν σε Γκέτο. Ήταν η προετοιμασία για την τελική φονική πράξη αυτού του διαβολικού σχεδίου – τον εκτοπισμό. Περισσότεροι από 45.000 στάλθηκαν στο Άουσβιτς, μερικοί στην Τρεμπλίνκα. Πολύ λίγοι επέζησαν.

Ευρισκόμενοι σήμερα εδώ, όχι μακριά από το μέρος όπου αυτά τα παιδιά, οι ηλικιωμένοι, οι άνδρες και οι γυναίκες, είδαν για τελευταία φορά την πολυαγαπημένη τους πατρίδα, δύσκολα μπορούμε να φανταστούμε τον καθαρό τρόμο που ένιωθαν καθώς στοιβάζονταν μέσα σε βαγόνια για ζώα. Κοιτώντας οι γονείς τα τρομοκρατημένα μάτια των παιδιών τους – τι παρηγοριά μπορούσαν να τους προσφέρουν; Πώς θα ένιωσε ο παππούς βλέποντας όλη του την οικογένεια να ξεκινά ένα ταξίδι πιθανότατα γνωρίζοντας πως δεν θα είχε καλό τέλος; Πού είναι ο Θεός; – ίσως πολλοί να αναρωτήθηκαν.

Δεν είναι οι αριθμοί που πρέπει να ανακαλούμε στη μνήμη, είναι τα πρόσωπα. Και πρώτα απ’ όλα, δεν πρέπει να θυμόμαστε αυτούς τους ανθρώπους ως θύματα. Είναι τα υπερήφανα, δημιουργικά, ευφυή μέλη μιας ακτινοβολούσας εβραϊκής πόλης που πρέπει να θυμόμαστε.

Συνεχίζοντας αυτό που είχαν ξεκινήσει οι πρόγονοί τους ήδη από τον 16^ο αιώνα, αυτή η πόλη έγινε κατά κάποιον τρόπο χωνευτήρι εβραϊκών κοινοτήτων από ολόκληρη την Ευρώπη. Γνωστή ως «Ιερουσαλήμ των Βαλκανίων», ήταν η μόνη πόλη στην Οθωμανική Αυτοκρατορία όπου η πλειονότητα των κατοίκων ήταν εβραϊκής πίστης και κουλτούρας.

Η συνεισφορά αυτής της κοινότητας στην πολιτιστική ζωή της Ευρώπης είναι ανεκτίμητη.

Γι’ αυτό το λόγο και η οδυνηρή μνήμη του εθνικοσοσιαλιστικού καθεστώτος είναι πάντοτε μία επίπονη υπενθύμιση για ό,τι χάθηκε. Λείπει κάτι ζωτικό. Κάτι λείπει σε όλους μας. Στην τέχνη, στη μουσική, στη λογοτεχνία. Το τραγούδι που δεν γράφτηκε, η μουσική που δεν δημιουργήθηκε, το ποίημα που δεν μπήκε σε στίχους.

Η απώλεια αυτή δεν είναι αναστρέψιμη. Είναι μια πληγή που δεν θα επουλωθεί. Η μνήμη όλων των εγκλημάτων, των διωγμών, της εξόντωσης των Εβραίων θα κουβαλάει πάντα αυτόν τον πόνο, τον πόνο αυτού που ποτέ δεν δημιουργήθηκε.

Δεν μου είναι εύκολο να στέκομαι εδώ. Η χώρα που εκπροσωπώ έχει αναλάβειτην ηθική ευθύνη των πράξεων των προγόνων μας. Το μεγαλομανές εγχείρημα της εξόντωσης όλων των Εβραίων μπορεί να ήταν καρπός του νοσηρού μυαλού του Χίτλερ, αλλά εφαρμόστηκε με θανάσιμη ακρίβεια από πολλούς. Και ακόμη περισσότεροι ήταν αυτοί που έστρεψαν αλλού το βλέμμα, δεν ήθελαν να ξέρουν. Πώς είναι δυνατόν τόσο κοντά στην πόλη της Βαϊμάρης – πατρίδας του Γκαίτε, του Σίλλερ, του Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ ή του Κράναχ – πώς είναι δυνατόν ακριβώς δίπλα να άνοιξαν οι πύλες της κολάσεως στο Μπούχενβαλτ;

Πώς; Γιατί; Δεν υπάρχει ικανοποιητική απάντηση σε αυτές τις ερωτήσεις.

Δεν μπορούμε να ξεφύγουμε από αυτό το παρελθόν.

Ως νεαρός φοιτητής, ήμουν υπότροφος Erasmus στο Μπορντώ της Γαλλίας για έναν χρόνο. Ένιωθα πολύ Ευρωπαίος.
Τις πρώτες εβδομάδες της παραμονής μου στο Μπορντώ, πήγα σε έναν φούρνο. Η ιδιοκτήτρια μου έδωσε τα ρέστα λέγοντας “ Dankesch?n!”. Αυθόρμητα, απάντησα: Ω, μιλάτε Γερμανικά! Έχετε ζήσει εκεί; Αντί για απάντηση, σήκωσε το μανίκι της και μου έδειξε ένα μπλε τατουάζ – τον αριθμό κρατουμένου που είχε στο Άουσβιτς. Εκείνη τη στιγμή δεν υπήρχε τρόπος να ξεφύγω από το ότι ήμουν Γερμανός…

Λίγα χρόνια μετά – είχα μπει στο διπλωματικό σώμα – η πρώτη μου θέση ήταν στο Ισραήλ. Είχα αγωνία να δω πώς, και αν, θα υποδέχονταν έναν νεαρό γερμανό διπλωμάτη. Σήμερα, αναπολώ τις συναντήσεις μου με επιζήσαντες του Ολοκαυτώματος, με επιζήσαντες των στρατοπέδων συγκέντρωσης, με ευγνωμοσύνη και ταπεινότητα. Με προσκαλούσαν στις τακτικές τους συναντήσεις, περίεργοι να μάθουν για τη σημερινή Γερμανία και πρόθυμοι να μου διηγηθούν ιστορίες από τις καλύτερες μέρες της ζωής τους στη Γερμανία. Κλαίγαμε πολύ μαζί, αλλά και γελούσαμε. Σε μία από τις πρώτες μας συναντήσεις, μία ηλικιωμένη κυρία παρατήρησε ότι δίσταζα κάπως να συμμετέχω στην χαρούμενη διάθεση που κάποιες φορές επικρατούσε. Έπιασε το χέρι μου και είπε: “ Να θυμάσαι Γενς: Μπορείς να γελάς για τα πάντα, αλλά όχι με όλους. Γέλα μαζί με μας, Γενς!”

Ο πόνος, η ντροπή, η ευθύνη που πηγάζουν από αυτό – όλα είναι ανεξίτηλο μέρος της ταυτότητάς μας, της βασικής κατανόησης του κράτους μας, και ανήκουν στις κεντρικές αξίες του συντάγματός μας. Ο πόνος μας περιέχεται στην πρώτη πρόταση του: “ Η ανθρώπινη αξιοπρέπεια είναι απαραβίαστη. Ο σεβασμός και η προστασία της αποτελεί καθήκον κάθε κρατικής αρχής.”

Είναι σχεδόν θαύμα το γεγονός ότι οι σχέσεις σήμερα ανάμεσα στις εβραϊκές κοινότητες όλου του κόσμου και τη Γερμανία είναι στενές και βασισμένες στην εμπιστοσύνη. Είναι σχεδόν θαύμα το γεγονός ότι το Ισραήλ και η Γερμανία αποκαλούν αλλήλους εταίρους και φίλους. Και είμαστε ευγνώμονες που η εβραϊκή κοινότητα στη Γερμανία ακμάζει και αναπτύσσεται. Χτίζονται συναγωγές, χειροτονούνται Ραβίνοι, ανοίγουν εβραϊκά σχολεία.
Είμαστε υπερήφανοι για τη στενή και βασισμένη στην εμπιστοσύνη συνεργασία μας με την εβραϊκή κοινότητα της Θεσσαλονίκης και το κοινό μας εγχείρημα – μαζί με το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος – να χτίσουμε ένα Μουσείο Ολοκαυτώματος σε αυτή την πόλη.

Αν και είμαστε ευγνώμονες για όλες αυτές τις θετικές εξελίξεις, δεν μπορούμε να είμαστε ικανοποιημένοι. Συναγωγές στη Γερμανία είναι ακόμη υπό αστυνομικήφύλαξη. Διαβάζουμε ακόμη για αντισημιτικές επιθέσεις εναντίον εβραίων συμπολιτών μας. Ποτέ δεν πρέπει να επιτρέψουμε στον εαυτό μας να εφησυχάζει, ποτέ δεν πρέπει να το προσπερνάμε λέγοντας: “ Εντάξει, υπάρχουν πάντα μερικοί τρελοί…”
Ζήσαμε την οδυνηρή εμπειρία ότι αυτό το κακό πάντοτε αρχίζει με λίγους…
Γι’ αυτό η στάση μας πρέπει να είναι μηδενικής ανοχής όταν πρόκειται για αντισημιτισμό – ειδικά στη Γερμανία, αλλά και στην Ευρώπη ως σύνολο.

Επιτρέψτε μου να κλείσω με μία γενικότερη παρατήρηση: Ζούμε σε δύσκολους καιρούς. Οι βασικές αξίες των δυτικών μας δημοκρατιών δέχονται πιέσεις, ακόμη και επιθέσεις. Έξωθεν, αλλά και εκ των έσω. Παρατηρείται άνοδος των εθνικιστικών, ξενοφοβικών, καθώς και αντισημιτικών δυνάμεων σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, αλλά και εκτός Ευρώπης. Στιγματίζουν τους ξένους για να δικαιολογούν αυστηρότερες μεταναστευτικές πολιτικές, υποδαυλίζουν το φόβο και το διχασμό στις κοινωνίες για να κερδίζουν πολιτική στήριξη. Ας έχουμε επίγνωση του κλίματος που δημιουργείται με αυτό τον τρόπο! Ας μην ακολουθήσουμε ποτέ ξανά το δρόμο που φέρνει τις χώρες και τους λαούς να αντιμάχονται, και που διακηρύσσει ότι η δική μας νίκη μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσα από την ήττα του άλλου.

Ποτέ ξανά!

Γένς Πλέτνερ πρέσβης της Γερμανίας στην Ελλάδα