Το φθηνό πετρέλαιο δεν αλλάζει τις γεωπολιτικές ισορροπίες

Η πτώση των τιμών του πετρελαίου στα χαμηλά τριετίας θα αποβεί προς όφελος των καταναλωτών. Μήπως θα είναι καθοριστική για τις πετρελαιοπαραγωγούς χώρες; Μάλλον όχι. Παρά την εξάρτησή τους από τα έσοδα του πετρελαίου, οι κυβερνήσεις Ρωσίας, Ιράν, Σαουδικής Αραβίας και Βενεζουέλας δεν κλονίζονται. Δεν πρόκειται για την «Αραβική Ανοιξη» και οι τιμές δεν οδηγούν σε ανατροπές κυβερνήσεων. Η πτώση των τιμών ούτε που θα αλλάξει τη στάση των χωρών αυτών επί των γεωπολιτικών θεμάτων που απασχολούν την Ουάσιγκτον. Το φθηνό πετρέλαιο δεν θα αλλάξει τη στάση του Ιράν στις διαπραγματεύσεις για το πυρηνικό του πρόγραμμα. Το Ιράν αρνείται να ακυρώσει το μεγαλύτερο μέρος των αποθεμάτων του σε εμπλουτισμένο ουράνιο και μηχανές φυγοκέντρησης. Η Ουάσιγκτον επιμένει πως οποιαδήποτε πρόταση χωρίς αυτές τις παραχωρήσεις θα οδηγήσει σε αδιέξοδο. Και όμως το Ιράν δεν πιέζεται να υποχωρήσει ιδιαιτέρως, όταν η Μόσχα έχει προσφερθεί να το στηρίξει εάν δεν αρθούν οι κυρώσεις.

Στο μεταξύ, η οικονομία του Ιράν έχει κάπως σταθεροποιηθεί: από το περασμένο έτος, οπότε ανέλαβε καθήκοντα ο πρόεδρος Χασάν Ρουχανί, ο πληθωρισμός έχει υποχωρήσει από το 40% στο 21%. Είναι ακόμη πιθανόν να επιτευχθεί συμφωνία, αλλά ως αποτέλεσμα δημιουργικής διπλωματίας και βαθύτερου συμβιβασμού από τις δύο πλευρές. Οχι επειδή το πετρέλαιο ανάγκασε το Ιράν να παραδοθεί. Τίποτε δεν θα αποτρέψει τον Βλαντιμίρ Πούτιν από το να διατηρήσει την επιρροή του στην Ουκρανία. Η Ρωσία μπορεί να αντέξει τις οικονομικές επιπτώσεις των κυρώσεων και το φθηνό πετρέλαιο για το εγγύς μέλλον. Παρά τις μαζικές εκροές κεφαλαίων και την πτώση του ρουβλίου, ο Πούτιν έχει ακόμη τη θέληση, τα συναλλαγματικά διαθέσιμα και δημοτικότητα στα ύψη και μπορεί να διατηρήσει την ίδια επιθετική στάση.

Επί του παρόντος, η Σαουδική Αραβία παραμένει ο προμηθευτής πετρελαίου ύστατης προσφυγής. Μπορεί να μειώσει και να αυξήσει την παραγωγή για να αλλάξει τη δυναμική προσφοράς-ζήτησης. Το Ριάντ έχει συγκεντρώσει τεράστιες αποταμιεύσεις για τις «δύσκολες ημέρες». Η Σαουδική Αραβία θα συμμετάσχει στην εκστρατεία της Ουάσιγκτον κατά του «Ισλαμικού Κράτους» μόνο στον βαθμό που αυτή συνάδει με τους δικούς της στόχους. Κύριος άξονας στην εξωτερική πολιτική της Σαουδικής Αραβίας είναι η έχθρα προς τους σιίτες. Το φθηνό πετρέλαιο δεν θα αλλάξει αυτή τη στάση. Οι χαμηλές τιμές του πετρελαίου αποτελούν πρόσθετη πίεση προς τη χειμαζόμενη οικονομία της Βενεζουέλας, όμως μια τιμή 75 με 80 δολάρια το βαρέλι δεν θα την εξωθήσει σε πτώχευση. Ο πρόεδρος, Νίκολας Μαδούρο, δεσμεύεται να εξυπηρετήσει το χρέος της χώρας και έχει περιθώρια ελιγμών: η Βενεζουέλα μάλλον θα καταφύγει σε υποτίμηση του νομίσματός της και θα απελευθερώσει πρόσθετη ρευστότητα από πωλήσεις περιουσιακών στοιχείων και αλλάζοντας τους όρους δανείων με την Κίνα. Το Καράκας μπορεί να χειριστεί προς το παρόν τα οικονομικά του προβλήματα χωρίς να προκαλέσει πολιτική αστάθεια, που θα εξωθούσε τον στρατό να αποσύρει τη στήριξή του στον Μαδούρο.

Η κινεζική επιρροή ενισχύεται σημαντικά

Μακροπρόθεσμα, είναι σαφές πως η υπερβολική εξάρτηση όλων αυτών των χωρών από τα πετρελαϊκά έσοδα μπορεί να απειλήσει την επιβίωσή τους. Ωστόσο, κάθε μία από αυτές αντιμετωπίζει τα δικά της προβλήματα, που δεν συνδέονται μεταξύ τους. Σε ό,τι αφορά, λοιπόν, την πολιτική σταθερότητα, μην περιμένετε ακόμη πολλά από την πτώση του πετρελαίου. Υπάρχει, όμως, κάτι άλλο που τις επηρεάζει όλες: η αλλαγή του ενεργειακού τοπίου θα τις καταστήσει πολύ πιο εξαρτημένες από την Κίνα. Φαίνεται ήδη με τη Ρωσία και τη Βενεζουέλα. Η Βενεζουέλα εξαρτάται από δάνεια που της έχει χορηγήσει η Κίνα, τα οποία αποπληρώνει με μελλοντικές εξαγωγές πετρελαίου. Η Μόσχα απαντά στην επιδείνωση των σχέσεών της με τη Δύση προσεταιριζόμενη το Πεκίνο. Τον Μάιο, οι δύο χώρες ολοκλήρωσαν συμφωνία για την πώληση ρωσικού αερίου αξίας 400 δισ. δολαρίων για 30 χρόνια, όταν η Μόσχα υποχώρησε στο θέμα της τιμής.

Οι χαμηλές τιμές του πετρελαίου αποτελούν πρόσθετη πίεση προς τη χειμαζόμενη οικονομία της Βενεζουέλας, όμως μια τιμή 75 με 80 δολάρια το βαρέλι δεν θα την εξωθήσει σε πτώχευση

Δύο διαρθρωτικές αλλαγές θα επισπεύσουν την προσέγγιση της Ρωσίας με την Κίνα στο εγγύς μέλλον. Πρώτον, όσο η Ρωσία εξακολουθεί να χρησιμοποιεί την ενέργεια ως πολιτικό όπλο, θα αποξενώνει τους Ευρωπαίους, που θα αναζητούν εναλλακτικούς προμηθευτές φυσικού αερίου. Δεύτερον η ενεργειακή επανάσταση της Βόρειας Αμερικής θα προσφέρει τέτοιες εναλλακτικές και θα υπονομεύσει τη δυνατότητα της Ρωσίας να καθορίζει τις τιμές. Η εξέλιξη αυτή θα προκαλέσει γεωπολιτικούς κραδασμούς στη Μέση Ανατολή. Η αμερικανική Υπηρεσία Ενέργειας προβλέπει πως το 2020 τουλάχιστον τα 4/5 του πετρελαίου που καταναλώνουν οι ΗΠΑ θα προέρχονται από το δυτικό ημισφαίριο. Εως τότε η Αμερική θα έχει τη μεγαλύτερη παραγωγή πετρελαίου στον κόσμο, ενώ θα είναι πλήρως αυτάρκης ενεργειακά το 2035. Η μείωση της ενεργειακής εξάρτησής της από τη Μέση Ανατολή θα μειώσει την έκθεσή της στην πλέον ασταθή περιοχή του πλανήτη. Στο μεταξύ, η Κίνα θα συνδέεται όλο και περισσότερο με τους παραγωγούς ενέργειας της Μέσης Ανατολής, για να προμηθεύει την οικονομία της και την αυξανόμενη μεσαία τάξη της.

Τα σχιστολιθικά κοιτάσματα αλλάζουν τον χάρτη

Σύμφωνα με στοιχεία του ΟΠΕΚ, η παραγωγή από σχιστολιθικά κοιτάσματα έχει μειώσει το μερίδιο αγοράς του κατά 1% και θα το περιορίσει στα χαμηλότερα επίπεδα των τελευταίων τουλάχιστον 25 ετών στη διάρκεια της δεκαετίας. Η μείωση της παραγωγής είναι μια πολύ σκληρή απόφαση, όταν υπάρχουν πολλοί ανταγωνιστές έτοιμοι να προμηθεύσουν όσους πελάτες έχει απομακρύνει ο ΟΠΕΚ. Στις ΗΠΑ η παραγωγή αυξήθηκε το περασμένο έτος κατά 14% φθάνοντας στα 8,97 εκατ. βαρέλια την ημέρα, σύμφωνα με την αμερικανική Υπηρεσία Ενημέρωσης για την Ενέργεια που άρχισε να καταγράφει στοιχεία το 1983. Σύμφωνα με την Commerzbank AG, η απόφαση της Σαουδικής Αραβίας να μειώσει τις τιμές στους πελάτες της στην Ασία ήταν σημάδι πως η μεγαλύτερη σε εξαγωγές πετρελαίου χώρα στον κόσμο ενδιαφέρεται να διατηρήσει τον όγκο των πωλήσεών της παρά να υπερασπισθεί τις τιμές. Στη συνέχεια, αύξησε εκ νέου τις τιμές προς Ασία, ενώ διεύρυνε τις εκπτώσεις που παρείχε σε πελάτες της στις ΗΠΑ. Σε ανάλογες αλλαγές προέβη και η δεύτερη σε παραγωγή χώρα του ΟΠΕ, το Ιράκ.

Ο γενικός γραμματέας του ΟΠΕΚ, Αμπντάλα ελ Μπάντρι, εξέφρασε την εκτίμηση πως οι σημερινές τιμές του πετρελαίου μπορούν να αφαιρέσουν από την αγορά το 50% της παραγωγής σχιστολιθικών. Ηδη η εκρηκτική ανάπτυξη που γνώρισε η βιομηχανία άντλησης σχιστολιθικών έδειξε σημάδια επιβράδυνσης την περασμένη εβδομάδα. Σύμφωνα με τον Γιουτζίν Βάινμπεργκ, στέλεχος της Commerzbank στη Φρανκφούρτη, «ο ΟΠΕΚ δείχνει ότι κάνει μια αλλαγή υποδείγματος καθώς οι χώρες–μέλη του δεν ενδιαφέρονται πλέον τόσο για τις τιμές όσο για το μερίδιο αγοράς τους». Οπως τονίζει ο Τζεφ Κιουρί, στέλεχος της Goldman Sachs στη Νέα Υόρκη, το καρτέλ εγκαταλείπει τον παραδοσιακό του ρόλο της άσκησης επιρροής στις τιμές με την αύξηση ή τη μείωση της παραγωγής με σκοπό τη διατήρηση μιας ισορροπίας στην αγορά.

Έντυπη Καθημερινή