Η Ελλάδα στη «σκακιέρα των Βαλκανίων»: Βασίλισσα ή πιόνι;

Παράλληλα με την υβριδική διπλωματία που αναπτύσσεται στη περιοχή των Βαλκανίων και την λαϊκή διπλωματία των συλλαλητηρίων  σε εξέλιξη βρίσκονται οι μηχανισμοί ανταγωνισμού και επιρροής που δέχονται τα βαλκανικά κράτη από ισχυρές χώρες, ειδικά τώρα που το αφήγημα της «Ενωμένης Ευρώπης» έχει ξεθωριάσει.

Η  Νοτιοανατολική Ευρώπη, η Βαλκανική Χερσόνησος ή τα Δυτικά Βαλκάνια (θα) βρίσκονται διαρκώς στο επίκεντρο της δυναμικής συμφερόντων και αλληλεπίδρασης ισχύος άλλων κρατών, καθώς αποτελούν τον προθάλαμο επιρροής προς την Ευρασία.

Θυμίζουμε πως στην ΕΕ δεν είναι ακόμα η Αλβανία, η ΠΓΔΜ, το Μαυροβούνιο, η Βοσνία – Ερζεγοβίνη και η Σερβία. Στο ΝΑΤΟ δεν έχουν ενταχθεί η Βοσνία – Ερζεγοβίνη, η ΠΓΔΜ και η Σερβία. Υπάρχει επίσης η εκφρασμένη βούληση της Γερμανίας να παίξει πιο ενεργό ρόλο, με ένα νέο «ειδικό σχέδιο Μάρσαλ» για τα Δυτικά Βαλκάνια.

Πρέπει, πάντως, να σημειωθεί ότι ούτε στο εσωτερικό της ΕΕ υπάρχουν ίδια συμφέροντα ανάμεσα στα κράτη – μέλη σε ό,τι αφορά τις σχέσεις τους με τη Ρωσία, γεγονός που οξύνει κι άλλο τις αντιθέσεις. Για παράδειγμα, οικονομικά συμφέροντα  σε χώρες όπως η Γερμανία, η Γαλλία, η Ιταλία, θέλουν διατήρηση και διεύρυνση των σχέσεων με τη Ρωσία, με δεδομένη τη μεγάλη αλληλεξάρτηση των οικονομιών τους.

Καθόλου τυχαία, μάλιστα, η Γερμανία στηρίζει τα σχέδια απεξάρτησης της Ευρώπης από το ρωσικό αέριο, αλλά την ίδια ώρα προχωράει η κατασκευή του αγωγού «Nord Stream 2», που θα διασχίζει τον πυθμένα της Βαλτικής Θάλασσας και θα μεταφέρει στη χώρα ρωσικό αέριο. Αντίστοιχα, η Ιταλία δεν έχει εγκαταλείψει τα σχέδια για συμμετοχή στην προέκταση του λεγόμενου «Turkish Stream», που αφορά τη μεταφορά ρωσικού αερίου μέσω Τουρκίας στην Ευρώπη.

Οπως γίνεται αντιληπτό, όλοι αυτοί οι σχεδιασμοί δεν γίνονται σε «κενό αέρος», αλλά σε περιβάλλον κλιμακούμενων  ανταγωνισμών, που εκδηλώνονται με διάφορα μέσα και αφορμές, σε όλο το τόξο από τη Βαλτική μέχρι την Κεντρική και Ανατολική Μεσόγειο. Βασικός παίκτης, με διαχρονικά ισχυρά συμφέροντα στα Βαλκάνια, είναι η Ρωσία, που αντιδρά στη διεύρυνση του ΝΑΤΟ και στην προσπάθεια των ανταγωνιστών της να περιορίσουν την επιρροή της σε παραδοσιακούς συμμάχους της στη Βαλκανική.

Οι ΗΠΑ (προσπαθούν να ) ελέγχουν στρατιωτικά όλα τα μέλη του ΝΑΤΟ στα Βαλκάνια, η Γερμανία αναδεικνύεται σεδιαχειριστή οικονομικών πρότζεκτ περιφερειακού χαρακτήρα μέσω της ΕΕ κι αυτό δημιουργεί συνθήκες ανταγωνισμού με τις ΗΠΑ που έχουν και την στήριξη της Μεγάλης Βρετανίας, που διαθέτει τα δικά της δίκτυα στην περιοχή. Ο ανταγωνισμός αυτός εντοπίζεται καλύτερα στην πρόθεση των ΗΠΑ να ελέγξουν τους κεντρικούς εμπορικούς διαδρόμους (Ε-10 , Α-1).Η Κίνα, απ’ό,τι φαίνεται, δουλεύει μεθοδικά προς την κατεύθυνση ενίσχυσης της παρουσίας της  σε βάθος χρόνου (10-15ετές σχέδιο).

Οι ΗΠΑ διεκδικούν ηγεμονικό ρόλο «προστάτη» των δυτικών αξιών στην περιοχή επιχειρώντας να ανακόψουν την ρωσική επιρροή μέσω του ΝΑΤΟ αλλά και να δημιουργήσουν ασπίδα πολιτικής και στρατιωτικής  προστασίας από τον ισλαμικό παράγοντα.  Κροατία, Βουλγαρία,Μαυροβούνιο, Ρουμανία, Αλβανία, ΠΓΔΜ και Ελλάδα βρίσκοννται στην πρώτη θέση των αμερικανικών επιδιώξεων και επιρροης. Οι ΗΠΑ έχουν κεντρικό ρόλο και στη διαχείριση των προτεκτοράτων Βοσνίας-Ερζεγοβίνης και Κοσσυφοπεδίου γεγονός που καθιστά απαραίτητη και την δημιουργία ισχυρών πυρήνων «φιλίας» στη Σερβία, τόσο στην εκεί ολιγαρχία όσο και στους κόλπους της αντιπολίτευσης.

Η Γερμανία έχει δημιουργήσει τους δικούς της μηχανισμούς κι έχει αναπτύξει ερείσματα κυρίως στον οικονομικό τομέα σε Σλοβενία,Κροατία,  Ρουμανία, Σερβία, Βοσνία-Ερζεγοβίνη και Κοσσυφοπέδιο.

Η Ρωσία, χωρίς να βιάζεται, έχει εδραιωθεί στην Σερβία, στη Σερβική Δημοκρατία και εν μέρει σε Βουλγαρία και ΠΓΔΜ. Η δημιουργία στρατηγικής εταιρικής σχέσης με την Τουρκία δημιουργεί νέα δεδομένα στην περιοχή καθώς μέσα από την προοπτική δημιουργίας νέου αγωγού αερίου αποδυναμώνεται ο ενεργειακός σχεδιασμός της Δύσης.

Η Τουρκία καταλαμβάνει την ΄τρίτη θέση στις δυνάμεις που αναπτύσσουν μηχανισμούς  ελέγχου κυρίως λόγω διείσδυσης μέσω της νεοθωμανικής πολιτικής που ακολουθεί σε Σερβία (ισλαμικούς κι αλβανικούς θύλακες), Κοσσυφοπέδιο, ΠΓΔΜ και Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Η σημερινή Τουρκία του  Τ. Ερντογάν βρίσκεται σε διαρκή ανταγωνισμό με ΗΠΑ, Γερμανία στηριζόμενη στη συνεργασία που αναπτύσσει με Ρωσία, Κίνα, Ιράν και ισλαμικά δίκτυα της περιοχής.

Δεν πρέπει να παραβλέπουμε τηνκινητικότητα που αναπτύσσει και η τουρκική πολιτική, α ξιοποιώντας το έντονο μουσουλμανικό στοιχείο στην περιοχή των Βαλκανίων, για να διεισδύει με οικονομικά και άλλα μέσα. Πρόσφατο παράδειγμα είναι οι δηλώσεις του πρώην πρωθυπουργού, Αχμετ Νταβούτογλου, περί Τούρκων και Αλβανών που είναι «αδέλφια και ένα».

Εξίσου ανησυχητική είναι και η  «ενοποιητική πλατφόρμα» που ανακοίνωσαν οι κυβερνήσεις Αλβανίας – Κοσσυφοπεδίου, στο πλαίσιο των σχεδιασμών για μελλοντικό ενιαίο κράτος. Η ανάπτυξη των σχέσεων Τουρκίας – Ρωσίας και ταυτόχρονα η κρίση στις σχέσεις της με το ΝΑΤΟ περιπλέκουν ακόμα περισσότερο την κατάσταση, όχι μόνο στα Βαλκάνια, αλλά και στην ευρύτερη περιοχή.

Η ύπαρξη ενεργών θυλάκων τζιχαντιστών, οπαδών του ριζοσπαστικού ισλάμ, δομών των παλιών παραστρατιωτικών οργανώσεων και η καλλιέργεια (υπερ)εθνικιστικών δογμάτων στην περιοχή των Βαλκανίων δεν πρέπει επίσης να μας αφήνουν αδιάφορους.

Η Ελλάδα (της κρίσης)  βρέθηκε απότομα εκτός του βάθρου της ηγέτιδας δύναμης και προσπαθεί να ανακάμψει και για αυτό προωθεί το «όραμα» της αναβάθμισής της  σε ενεργειακό και μεταφορικό κόμβο, ο οποίος και επεκτείνεται αναπόφευκτα στα Βαλκάνια, όπου χαράσσεται ένα βασικό τμήμα του ενεργειακού και μεταφορικού δικτύου, με πύλη εισόδου την Ελλάδα από και προς τις χώρες της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης.

Σε κάθε περίπτωση, η αίσθηση που δημιουργείται, ιδιαίτερα μετά την επίσκεψη του Έλληνα Πρωθυπουργού στις ΗΠΑ, είναι ότι η κυβέρνηση «ανεβάζει στροφές» σε ό,τι αφορά την παρέμβαση στη Βαλκανική, με στόχο να διευθετήσει ανοιχτές υποθέσεις με γειτονικά κράτη, που επιδρούν και στις σχέσεις τους με την ΕΕ και το ΝΑΤΟ, προωθώντας ταυτόχρονα τα γενικότερα συμφέροντα των διαμορφουμένων αυτών συμμαχιών, σε μια ευαίσθητη από κάθε άποψη περιοχή, όπου συγκεντρώνονται ισχυρές γεωπολιτικές αντιθέσεις και ξεδιπλώνονται πολύμορφα σχέδια παλαιών και νέων ανταγωνισμών.

Η οποιαδήποτε , όμως, επιλογή της ελληνικής πολιτικής ελίτ πρέπει πάντοτε να υπαγορεύεται από τον γνώμονα του Εθνικού Συμφέροντος, την προάσπιση της Ελληνικής Κυριαρχίας και την υπεράσπιση της Πατρώας Γης με την διαφύλαξη των κεκτημένων.