Το «δικάζειν» του Μουφτή!, Του Συμεών Σολταρίδη*

Ένας αιώνας πέρασε περίπου από την ψήφιση του νόμου 2345/1920 , ο οποίος βασίστηκε στην Σύμβαση του 1881 «περί προσαρτήσεως της Θεσσαλίας και τμήματος της Ηπείρου εις την Ελλάδα», στην Σύμβαση των Αθηνών του 1913 και στον ειδικό νόμο 434/1901.

Ο νέος νόμος, μετά την ενσωμάτωση της Δυτικής Θράκης στον Εθνικό κορμό κατοχύρωνε τα δικαιώματα των Μουσουλμάνων που ζούσαν στην περιοχή , μεταξύ των οποίων και τα θρησκευτικά τους δικαιώματα.

Κατά την περίοδο αυτή και μέχρι την υπογραφή της Λωζάννης οι μουσουλμάνοι στο θρήσκευμα κάτοικοι της Δυτικής Θράκης δικάζονταν για θρησκευτικά ζητήματα από τον Καδή, ο δε Μουφτής εξέδιδε μόνο γνωμοδοτήσεις, ενώ για αστικές υποθέσεις λειτουργούσαν εμποροδικεία, πρωτοδικεία, εφετεία κ.λ.π

Μέχρι το 1923 λοιπόν υπήρχαν Καδήδες και Μουφτήδες στην περιοχή. Μετά όμως την Συνθήκη της Λωζάννης επαναπροσδιορίζεται ο θεσμός της Μουφτείας, αποκτά άλλη σημασία και περιεχόμενο και υποκαθιστά προηγούμενες διοικητικές-θρησκευτικές δομές.

Συγκεκριμένα, λοιπόν, όταν καταργήθηκε η εξουσία του δικάζειν από τον Καδή, λόγω της ισότητας όλων των Ελλήνων πολιτών έναντι των νόμων, δόθηκε το δικαίωμα στον Μουφτή να αποφαίνεται μόνο πάνω σε ζητήματα οικογενειακού Δικαίου της μειονότητας και οι αποφάσεις αυτές να γίνονται αποδεκτές από την Ελληνική δικαιοσύνη.

Η πολυδαίδαλη νομοθεσία που βασίστηκε στο ν.2345/20 , παρέμεινε σε ισχύ μέχρι το 1991, οπότε και με το νόμο 1920/91 καταργήθηκε, αλλά διατηρήθηκε η πλειονότητα των άρθρων του ν.2345/20 βελτιωμένα κατά τι. Έτσι τονίζεται ότι το ισχύον καθεστώς βελτιώνεται και εκσυγχρονίζεται. Στα 10 άρθρα που περιλαμβάνει σημειώνεται ότι με το νέο νόμο δεν καταργείται η Λωζάννη, αλλά βελτιώνεται η ισχύουσα νομοθεσία.

Στο άρθρο 5 του σχετικού νόμου σημειώνεται ότι «ο Μουφτής ασκεί δικαιοδοσία μεταξύ Μουσουλμάνων Ελλήνων πολιτών της περιφέρειας του , επί γάμων, διαζυγίων, διατροφών, επιτροπειών, κηδεμονιών, χειραφεσίες ανηλίκων, ισλαμικών διαθηκών και της εξ αδιαιρέτου διαδοχής, εφόσον οι σχέσεις αυτές διέπονται από τον ιερό μουσουλμανικό νόμο».

Στο μεταξύ το δικάζειν του Μουφτή , μετά την συνένωση των δύο θεσμών Μουφτή και Καδή στο πρόσωπο του Μουφτή, συνεχίστηκε μέχρι των ημερών μας , με αποφάσεις που πολλές φορές έθιγαν τα ανθρώπινα δικαιώματα και ήταν αντίθετες προς το Ευρωπαϊκό Δίκαιο. Αιτία, το περιορισμένο των γνώσεων πολλών Μουφτήδων και η κατά το δοκούν ερμηνεία του Ιερού νόμου, ο οποίος συμπληρώνονταν μεταξύ άλλων και με το εθιμικό δίκαιο.

Στο σημείο αυτό θα πρέπει να τονιστεί ότι οι μέχρι σήμερα Ελληνικές κυβερνήσεις δεν άγγιζαν το θέμα γιατί η κατάργηση ή μη του δικάζειν του Μουφτή , θα άνοιγε ένα νέο κεφάλαιο του διορισμού ή εκλογής του Μουφτή, αφού οι νόμοι και οι συμβάσεις στις οποίες βασίστηκε ο ν.2345/20 ομιλούσαν για εκλογή.

Φαίνεται όμως ότι έφθασε το πλήρωμα του χρόνου, μετά τις διάφορες καταδικαστικές αποφάσεις από τα Ευρωπαικά Δικαστήρια για τον τρόπο επιλογής των θρησκευτικών ηγετών των κοινοτήτων ή μειονοτήτων, καθώς και για τις αποφάσεις των ιεροδικείων που αντιβαίνουν τα ανθρώπινα δικαιώματα και η κυβέρνηση Αλέξη Τσίπρα αποφάσισε να χρησιμοποιήσει την συντρέχουσα ή κατ εξαίρεση αρμοδιότητα, οπότε οι αστικές υποθέσεις όλων των Μουσουλμάνων στο θρήσκευμα Ελλήνων πολιτών θα εκδικάζονται, με το υπό διαβούλευση νομοσχέδιο, στα Αστικά Δικαστήρια και μόνο αν και οι δύο διάδικοι ή και τα δύο μέρη , επιθυμούν την εκδίκαση της υπόθεσης τους στα Ιεροδικεία και το δηλώσουν εγγράφως .

Τότε θα αναζητείται η λύση από τον Μουφτή, ο οποίος θα δικάζει μέσα σε ένα νέο δικονομικό πλαίσιο. Με το νέο δικονομικό πλαίσιο, «καθορίζονται ιδίως οι αναγκαίοι δικονομικοί κανόνες για τη συζήτηση της υπόθεσης από τον Μουφτή και την έκδοση των αποφάσεων του, τα θέματα οργάνωσης και λειτουργίας της σχετικής υπηρεσίας, της τήρησης του αρχείου και της παράστασης των πληρεξουσίων δικηγόρων».

Ο Μουφτής θα κρατά πρακτικά και η «σαρία» η οποία κακώς λέγεται σαρία, αφού, όπως σημειώνει ο Αντύπας Καρίπογλου «στη μειονότητα της Θράκης δεν εφαρμόζεται η σαρία γενικώς, ούτε η εφαρμογή της κατοχυρώνεται σε διεθνείς συνθήκες. Εφαρμόζεται ο ισλαμικός νόμος, και μάλιστα όχι ως ρητά κατονομαζόμενος αλλά ως εφαρμογή των εθίμων της μειονότητας και μόνο σε θέματα οικογενειακού και κληρονομικού δικαίου και όχι σε όλα».

Στο σημείο αυτό ας μου επιτραπεί εκτός της νομικής διάστασης του θέματος και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ή του ευρωπαϊκού δικαϊκού συστήματος, να θέσω και την πολιτική διάσταση του ζητήματος . Μια πολιτική διάσταση την οποία οι Ελληνικές κυβερνήσεις ζυγίζουν για να μην υπάρξει παραβίαση της Λωζάννης και διασαλευτούν οι σχέσεις μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας.

Πολλοί υποστηρίζουν ότι η Λωζάννη δεν παραβιάζεται αφού η κάθε χώρα προστατεύει και βελτιώνει τις συνθήκες διαβίωσης των εκατέρωθεν μειονοτήτων τους , ενώ τονίζουν ότι με το άρθρο 45 η Ελλάδα εφαρμόζει όλα όσα εν τοις πράγμασι εφαρμόζει και η Τουρκία.

Επίσης πολλοί υποστηρίζουν ότι η πολιτεία, το νέο καθεστώς που θέλει να νομοθετήσει και εφαρμόσει, το στηρίζει και στην Σύμβαση των Αθηνών του 1913, που κατ΄άλλους είναι εν ισχύει και για άλλους έχει ατονήσει. Δηλώνουν ότι «δεν μπορεί η ανωτέρω Σύμβαση να στηρίζει όλα όσα στηρίζουν την τροποποίηση και τα υπόλοιπα άρθρα να τα μηδενοποιεί». Υπάρχουν τέλος και άτομα τα οποία υποστηρίζουν ότι παρατηρείται μια πτυχή περί παραβίασης της Λωζάννης, οπότε το Υπουργείο προσπαθεί να ξεπεράσει αυτή την άποψη.

Ούτως ειπείν, η «προαιρετική» επιλογή των Μουσουλμάνων στο θρήσκευμα Ελλήνων πολιτών για το «δικάζειν» του Μουφτή, κατά πολλούς είναι «ημίμετρα», για άλλους θα δημιουργήσουν προβλήματα κατά την εφαρμογή τους και για άλλους μπορεί να δημιουργήσουν προβλήματα μέσα στους κόλπους της μειονότητας, έστω, ανοίγει μία διέξοδο στο αδιέξοδο της επίλυσης του Μουφτειακού προβλήματος.

«Και ας είναι αποτέλεσμα πανικού της κυβέρνησης Τσίπρα, ενόψει της ακροαματικής διαδικασίας της 6ης Δεκεμβρίου ενώπιον της ολομέλειας του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (Στρασβούργου) όπου θα εξεταστούν τα ίδια ακριβώς ζητήματα» όπως σημειώνει ο Γιάννης Κτιστάκης.

Ελπίζουμε, με όλα τα θετικά ή αρνητικά που θα επιφέρει η τροποποίηση, να μην καθυστερήσει άλλον έναν αιώνα η επίλυση του Μουφτειακού, δεχόμενη η χώρα, για τα ήξεις αφήξεις της, καταδικαστικές αποφάσεις από τους Ευρωπαικούς θεσμούς.

* Δρ.Θρησκειολογίας, με διδακτορική διατριβή στις μουφτείες της Θράκης