Χονγκ Κονγκ: Oι υποσχέσεις που δεν τηρήθηκαν

Πρώτη Ιουλίου του 1997 στο Χονγκ Κονγκ… Η βρετανική σημαία υποστέλλεται για τελευταία φορά, διπλώνεται και παραδίδεται στον πρίγκιπα Κάρολο υπό καταρρακτώδη βροχή. Εκατόν πενήντα πέντε χρόνια αποικιακής ιστορίας παίρνουν τέλος. Το ίδιο βράδυ, ο ουρανός γεμίζει πυροτεχνήματα. Η ατμόσφαιρα είναι γιορταστική. 

Το 1997, για την παραχώρηση αυτή του Χονγκ Κονγκ στην Κίνα που διαπραγματεύτηκαν η Μάρκαρετ Θάτσερ με τον Ντενγκ Σιαοπίνγκ, οι απαισιόδοξοι είχαν άδικο. Όλες οι ενδείξεις ήταν καλές. Η Κίνα δεσμευόταν να σεβαστεί πενήντα χρόνια πολιτικής αυτονομίας του Χονγκ Κονγκ με το υπέροχο σύνθημα «Μια χώρα, δύο συστήματα». Το Πεκίνο βρισκόταν στο δρόμο οικονομικών μεταρρυθμίσεων που ήταν βέβαιο -αυτή ήταν η κυρίαρχη άποψη- ότι θα οδηγούσαν σε φιλελευθεροποίηση του πολιτικού του συστήματος. Οι Financial Times αναρωτιόντουσαν μήπως το Χονγκ Κονγκ θα επηρέαζε την Κίνα, όχι το αντίστροφο… 
Πρώτη Ιουλίου του 2022. Ο Κινέζος Πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ τιμά το Χονγκ Κονγκ με την παρουσία του. Για ένα μέρος του πληθυσμού, αυτή η επίσκεψη έχει τον χαρακτήρα της επιθεώρησης μετά τη νίκη. Η υπόσχεση της αυτονομίας για πενήντα χρόνια δεν τηρήθηκε ούτε μέχρι τη μέση του διαστήματος αυτού. Το δόγμα «Μια χώρα, δύο συστήματα» έγινε «Μια χώρα, ένα σύστημα», ή περίπου. 

Ποιος μπορεί να πιστέψει ότι πριν από μόλις τρία χρόνια το ένα τέταρτο των επτά εκατομμυρίων κατοίκων του Χονγκ Κονγκ βρισκόταν στους δρόμους για να υπερασπιστεί τα δικαιώματά του; Ότι υπήρχε άλλοτε ελευθεροτυπία, μια ενεργή και δυναμική κοινωνία των πολιτών, μια πλουραλιστική πολιτική ζωή; Τίποτα τέτοιο δεν υπάρχει πλέον. Απόδειξη, ότι επικεφαλής τής εκτελεστικής εξουσίας στο έδαφος αυτό είναι από την 1η Ιουλίου ένας πρώην αρχηγός της αστυνομίας που επελέγη από το Πεκίνο, ο Τζον Λι.
 
Ο 28χρονος Νέιθαν Λόου, ένας από τους ηγέτες της αντιπολίτευσης, κατέφυγε στο Λονδίνο για να μη βρεθεί κι αυτός στη φυλακή. Σε ένα βιβλίο του με τίτλο «Ελευθερία», σκέπτεται τις χαμένες ελευθερίες. Και θυμίζει την εξόριστη Τουρκάλα δημοσιογράφο Ετζέ Τεμελκουράν, που στο βιβλίο της «Πώς να οδηγήσετε μια χώρα στον χαμό της» εξιστορεί τον τρόπο με τον οποίο ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν οργάνωσε την υποχώρηση της Τουρκίας από τη δημοκρατία. 

Οι ελευθερίες που απολάμβανε το Χονγκ Κονγκ κατέρρευσαν σαν πύργος από τραπουλόχαρτα την ημέρα που αποφάσισε το Πεκίνο. Ο υπόλοιπος κόσμος σώπασε, παραιτήθηκε, κι ας αποτελεί η σινοβρετανική συνθήκη ένα διεθνές έγγραφο. Ο Λου Ουενφού, ένας συγγραφέας που έχει πια πεθάνει, είχε πει κάποτε ότι η επανάσταση χρειάζεται μικρά χαλίκια για να λειαίνουν τον δρόμο της και ότι ο ίδιος είχε την ατυχία να είναι ένα από αυτά τα «χαλίκια». Απέναντι στην κινεζική ισχύ, οι κάτοικοι του Χονγκ Κονγκ έχουν σήμερα την ίδια αίσθηση. 
 
(*) O Πιερ Ασκί είναι αρθρογράφος του περιοδικού L’ Obs