Αζοφική Θάλασσα – Το τρίτο μέτωπο που άνοιξε η Ρωσία

της  Sylvie Kauffmann*

Πώς «αποψύχεις» μια «κατεψυγμένη» σύγκρουση; Ανοίγοντας ένα καινούργιο μέτωπο. Αυτό ακριβώς έκανε η Ρωσία την περασμένη Κυριακή, συλλαμβάνοντας τρία ουκρανικά πλοία στ’ ανοιχτά της Κριμαίας αφού άνοιξε πυρ εναντίον τους. Η επιχείρηση ήταν καθ’ όλα στρατιωτική, πραγματοποιήθηκε από άνδρες των ρωσικών μυστικών υπηρεσιών (FSB) και προκάλεσε τραυματισμούς και συλλήψεις.

Η συνέχεια είναι αρκετά κλασική. Η Ρωσία κατηγορεί το ουκρανικό ναυτικό ότι προκάλεσε σκοπίμως το επεισόδιο γνωρίζοντας ότι τα πλοία του θα συλλαμβάνονταν και το Κίεβο κατηγορεί τη Μόσχα ότι επιτέθηκε εναντίον των πλοίων του παρόλο που από νομική άποψη δεν βρίσκονταν στα ρωσικά ύδατα. Τρεις ουκρανοί ναύτες εκτέθηκαν στη ρωσική τηλεόραση και άλλοι 12 καταδικάστηκαν σε δίμηνη κράτηση – αλλά κι αυτό είναι αρκετά οικείο.

Να λοιπόν που πέντε χρόνια μετά την εξέγερση του Μαϊντάν και τεσσερισήμισι χρόνια μετά την προσάρτηση της Κριμαίας που προκάλεσε έναν πόλεμο «χαμηλής έντασης» (αλλά με 10.000 νεκρούς), η Μόσχα ανοίγει ένα τρίτο μέτωπο στην επίθεσή της κατά της Ουκρανίας. Αυτή τη φορά πρόκειται, ούτε λίγο ούτε πολύ, για την προσάρτηση της Αζοφικής θάλασσας, την οποία χωρίζει από τη Μαύρη Θάλασσα το στενό του Κερτς.

Η εξέλιξη αυτή δεν εξέπληξε όσους παρακολουθούν την κατάσταση στη Μαριούπολη, την ουκρανική πόλη του μισού εκατομμυρίου κατοίκων που το λιμάνι της βρίσκεται στην Αζοφική θάλασσα. Ο ειδικός απεσταλμένος της Monde Μπενουά Βιτκίν είχε περιγράψει αναλυτικά τον περασμένο Οκτώβριο πώς σφίγγει ο ρωσικός κλοιός γύρω από τα ουκρανικά λιμάνια από τότε που κατασκευάστηκε η παράνομη σελίδα που συνδέει την Κριμαία και τη Ρωσία. Η γέφυρα, που εγκαινιάστηκε τον Μάιο από τον Βλαντίμιρ Πούτιν, έχει ακριβώς το ύψος που χρειάζεται για να εμποδίζει τα πλοία να περνούν προκειμένου να φορτώσουν ή να ξεφορτώσουν στα δύο ουκρανικά λιμάνια.

Η στρατηγική είναι σαφής: να προκληθεί σιγά-σιγά ασφυξία στην Ουκρανία, καθώς δεν θα μπορεί να εφοδιάζεται και να εξάγει δια θαλάσσης. Την ίδια στιγμή, το τοπικό αεροδρόμιο είναι κλειστό εξαιτίας των μαχών βορείως της Μαριούπολης και η χερσαία πρόσβαση είναι περίπλοκη.

Πριν από δύο εβδομάδες, το European Council on Foreign Relations έστειλε στην περιοχή μια μικρή ομάδα εμπειρογνωμόνων. Τα συμπεράσματά τους ήταν αποκαλυπτικά. «Η Αζοφική Θάλασσα μπορεί να μετατραπεί σε ένα τρίτο μέτωπο», έγραφαν. «Η Μόσχα μοιάζει αποφασισμένη να σπρώξει την Ουκρανία έξω από αυτή τη θάλασσα, αναγκάζοντάς την να κλείσει τα λιμάνια της. Ο κίνδυνος μιας ευθείας σύγκρουσης ανάμεσα στην Ουκρανία και τη Ρωσία είναι υπαρκτός. Οι Ουκρανοί φοβούνται ότι, με παγιωμένη τη γραμμή του μετώπου στον βορρά, θα δεχθούν ρωσικές στρατιωτικές επιθέσεις και από τη θάλασσα, όπου είναι πιο ευάλωτοι. Η κατάσταση αυτή δεν χαίρει της απαραίτητης προσοχής».

Οι προβλέψεις επαληθεύτηκαν, αλλά η προσοχή άργησε. Η λέξη-κλειδί είναι «αποκλιμάκωση». Πρέπει να πέσουν οι τόνοι, προειδοποιούν οι Δυτικοί. Η Άγγελα Μέρκελ τηλεφώνησε στους προέδρους Πούτιν και Ποροσένκο, ενώ ο πρόεδρος Τραμπ απειλεί να ακυρώσει την προγραμματισμένη συνάντησή του με τον ρώσο ομόλογό του στη σύνοδο G20.

Οσο για τους Ρώσους, είναι σαν να μη συνέβη τίποτα. Μεσολάβηση; Για ποιο πράγμα; Οι αντιδράσεις ήταν υπερβολικές, δήλωσε στο Βερολίνο ο Αλεξέι Πουσκόφ, πρόεδρος μιας επιτροπής του ρωσικού κοινοβουλίου, προβλέποντας ότι σε μια εβδομάδα όλα θα έχουν ξεχαστεί.

Πριν από ένα χρόνο, ο ρώσος αναλυτής Μιχαήλ Κοροστίκοφ εξηγούσε σε ένα άρθρο του την εξωτερική πολιτική της Ρωσίας με βάση τη «στρατηγική του ασβού». Το ζώο αυτό, έλεγε, είναι «έξυπνο και άγριο, και χρησιμοποιεί τα άκρα του και τα δόντια του με τρόπο που υπερβαίνει τις πραγματικές του δυνάμεις. Μπορεί να επιτεθεί σε ζώα που μοιάζει να αποτελούν μια πραγματική απειλή γι’ αυτόν – λιοντάρια, τίγρεις, ακόμη και αλιγάτορες. Δεν μπορεί να τα σκοτώσει, μπορεί όμως να τα απωθήσει. Ο ασβός έχει επίσης καταπληκτική μνήμη: θυμάται αυτούς που του επιτέθηκαν και τους εκδικείται».

Αυτό που προκύπτει από αυτή την ανάλυση είναι ότι το ναυτικό ρωσοουκρανικό επεισόδιο ήταν κάθε άλλο παρά τυχαίο. Οι Ρώσοι έκαναν μια επίδειξη δύναμης για να δείξουν ποιος ελέγχει την πρόσβαση στην Αζοφική θάλασσα. Γι’ αυτό άλλωστε και έδωσαν στη δημοσιότητα τα βίντεο που δείχνουν τους ελιγμούς του ρωσικού πλοίου προκειμένου να εμβολίσει το ουκρανικό ρυμουλκό.

Σύμφωνα με τον Πουσκόφ, δεν πρόκειται για ένα νέο στάδιο στις εχθροπραξίες, αλλά για τη συνέχειά τους. Αυτό είναι το κακό νέο για το Κίεβο και τους δυτικούς του συμμάχους: ενώ οι προσπάθειες για να σταματήσει η σύγκρουση στο Ντονμπάς είναι ατελέσφορες, η Μόσχα όχι μόνο δεν δείχνει να αναζητεί μια λύση, αλλά αντίθετα επιτίθεται εκ νέου.

(*) Η Σιλβί Κοφμάν είναι αρθρογράφος της Monde

(Πηγή: Le Monde)