Αρματολοί και Κλέφτες

Τ​​ο τουρκικό εμπορικό, διαβάζουμε στην επίσημη ανακοίνωση του ΓΕΝ, «προσέγγισε και επακούμβησε με την κανονιοφόρο ΑΡΜΑΤΩΛΟΣ». Να σταθούμε, κατ’ αρχάς, στη διαπίστωση ότι, τεχνικά, το είδος της επαφής, την οποία τόσο κομψά περιγράφει το ΓΕΝ στην ανακοίνωσή του, δεν είναι κάτι απλό. Δεν είναι, ας πούμε, μια φιγουρατζίδικη μανούβρα με το τζετ-σκι. «Επακούμβηση», για να μείνουμε στην ορολογία της ανακοίνωσης, μεταξύ σκαφών τέτοιου όγκου και μάλιστα χωρίς ζημίες, είναι κάτι δύσκολο και σπάνιο. (Αν δηλαδή οι περιστάσεις δεν ήσαν πονηρές, θα έλεγα και συγχαρητήρια σε αυτούς που το κατάφεραν!..)

Δεν νομίζω, όμως, ότι είναι εξόχως σοβαρό ζήτημα η «επακούμβηση». Στο κάτω κάτω, δεν είναι «παρακούμβηση» – έχουν σημασία οι λέξεις. Θυμίζω ότι ο όρος «παρακούμβηση» έχει χρησιμοποιηθεί από κυβερνήσεις του παρελθόντος, στα τέλη της δεκαετίας του 1990, για την περιγραφή στενών, πλην ανεπιθύμητων, ελληνοτουρκικών επαφών μεταξύ πλοίων. Η «παρακούμβηση» υποδηλώνει πρόθεση, ίσως και δολιότητα, ενώ η «επακούμβηση» είναι ηπιότερη μορφή επαφής, που μπορεί να έχει συμβεί και τυχαία. Οταν το χέρι του άνδρα ανάλαφρα ακουμπά το δικό της, καθώς παίζουν ντουέτα στο πιάνο, όπως συμβαίνει λ.χ. στα μυθιστορήματα της Τζέιν Οστιν, μπορούμε να μιλούμε για «επακούμβηση».
Επειτα, είναι το όνομα της κανονιοφόρου που ενδεχομένως να έπαιξε ρόλο στην επαφή: «Αρματολός». Δεν σας λέει κάτι; Οι αρματωλοί, όπως ξέρουμε, ήσαν ένοπλοι χριστιανοί στην υπηρεσία των Οθωμανών· ήσαν, κατά κάποιον τρόπο, μισθοφόροι χωροφύλακες. Δεν τολμώ να εκθέσω πλήρως τις υποψίες μου, αλλά γιατί να αποκλείσουμε τον παράγοντα της νοσταλγίας, όταν μάλιστα η συμπεριφορά και οι αξιώσεις της Τουρκίας στο διεθνές πεδίο περιγράφονται ως νεοοθωμανικές;

Γνώριζα ότι, κάπου διακριτικά, υπάρχει στην Αθήνα μία οδός «Αρματολών και Κλεφτών», αλλά δεν φανταζόμουν ότι διαθέτουμε πολεμικό πλοίο με το όνομα «Αρματωλός». Αραγε διαθέτει ο στόλος μας την αδελφή κανονιοφόρο του «Αρματωλού», τον «Κλέφτη»; Δεν νομίζω, γιατί και ιστορικά αν το πάρουμε οι συγκεκριμένες ιδιότητες συνήθως εναλλάσσονταν στα ίδια πρόσωπα: ο κλέφτης γινόταν αρματολός, για να ξαναγίνει κλέφτης στη συνέχεια κ.ο.κ. Συνεπώς, όταν λέμε «αρματολός» υπονοούμε συγχρόνως και «κλέφτης». Αφήστε, δε, ότι θα ήταν προφανέστατα γελοίο να υπάρχει σκάφος με το όνομα «Κλέφτης». Θα στερούσε τη χιλιοτραγουδισμένη κλεφτουριά από την αύρα της εξιδανίκευσης, που της έχει αποδώσει ο μύθος και θα την παρουσίαζε ως αυτό που ήταν κατά κύριο λόγο: κλέφτες. Κλέφτες ένοπλοι και, γι’ αυτό, χρήσιμοι όταν εντάχθηκαν στον αγώνα.

Ωστόσο, θα έπρεπε να είχαμε την κανονιοφόρο «Κλέφτης». Το οφείλουμε στην πραγματική παράδοσή μας, όχι την εξιδανικευμένη, να έχουμε πολεμικό πλοίο με αυτό το όνομα, όπως –γιατί όχι;– και με το όνομα «Κοτσαμπάσης». Αυτοί είναι οι γηγενείς θεσμοί που διαμόρφωσαν τη νοοτροπία η οποία επιτρέπει, λ.χ., στα ΕΛΤΑ να παρακρατούν, για την κάλυψη δικών τους αναγκών, τα ποσά των λογαριασμών της ΔΕΗ, που πληρώνουν οι καταναλωτές μέσω των ταχυδρομείων. Είναι μια εταιρεία, υποτίθεται, δημοσίας ωφελείας αυτή που ακολουθεί τη συγκεκριμένη αισχρή πρακτική, εις βάρος των ανθρώπων που αγοράζουν με καλή πίστη τις υπηρεσίες της, απολύτως αναίσθητη στη ζημία που τους προξενεί.

Δημόσιες επιχειρήσεις, υποτίθεται κοινής ωφελείας, που λειτουργούν πρωτίστως για το όφελος των εργαζομένων σε αυτές, φθάνοντας μάλιστα στο σημείο να παρακρατούν χρήματα των πελατών τους, είναι μία μορφή μετεξέλιξης της κλεφτουριάς. Διότι και οι ηρωικοί κλέφτες του εθνικού μύθου ποιον νομίζετε ότι έκλεβαν, μόνον τον πλούσιο Τούρκο αγά; Την πλήρωνε κυρίως ο ανυπεράσπιστος χριστιανικός πληθυσμός. Γιατί, λοιπόν, να μην έχουμε και μια κανονιοφόρο με το όνομα «Κλέφτης»;