«Απάντηση» με κόστος στην Τουρκία

Καθημερινή Βασίλης Νέδος

Ανησυχητικά δείγματα για τις πραγματικές δυνατότητες και την ευελιξία των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων (ΤΕΔ) στο Αιγαίο και της στρατοχωροφυλακής στον Εβρο, σε μια περίοδο κατά την οποία διεξάγουν παράλληλες στρατιωτικές επιχειρήσεις στη Συρία, ενώ προετοιμάζονται για ανάλογες δράσεις και στο βόρειο Ιράκ, παρατηρούν οι ειδήμονες στην Αθήνα. Παρά το γεγονός ότι η ένταση στο Αιγαίο διατηρείται σε σχετικά χαμηλά επίπεδα, σε σύγκριση με τον Φεβρουάριο ή τον Ιανουάριο πριν από τη σύλληψη των δύο Ελλήνων στρατιωτικών, παρατηρείται, παράλληλα, μια τακτική ξαφνικών κινητοποιήσεων σε αέρα, θάλασσα ή ξηρά.

Αυτή η τακτική, εκτιμάται στην Αθήνα, στοχεύει στη διατήρηση αυτού του κοστοβόρου ανταγωνισμού που προκαλεί η ανάγκη να υπάρχουν πάντα ελληνικά αντίμετρα, όπως οι αναχαιτίσεις τουρκικών μαχητικών ή η παρουσία ελληνικών πλοίων σε περιοχές όπου υπάρχουν και τουρκικά. Η ανησυχία της Αθήνας έχει ενταθεί μετά το ναυάγιο της συνόδου της Βάρνας, κάτι που προκύπτει κυρίως από τους υψηλούς τόνους που έχει πλέον επιλέξει να χρησιμοποιεί έναντι της Αγκυρας και το Μέγαρο Μαξίμου. Οι ανάλογες ρητορικές τοποθετήσεις του υπουργού Εθνικής Αμυνας αξιολογούνται ως μάλλον συνήθεις –παρότι ασυνήθιστα ακραίες– και αυτό φαίνεται και από το ύφος των απαντήσεων οι οποίες έρχονται από την Τουρκία.

Γενικότερα, η Αθήνα επιχειρεί να εντείνει την επικοινωνία της με όλους τους παίκτες οι οποίοι θα μπορούσαν να επηρεάσουν την Τουρκία (περιλαμβανομένου του προέδρου της Ρωσίας Βλαντιμίρ Πούτιν) σε μια πιθανή κλιμάκωση που θα οδηγούσε κοντά σε θερμό επεισόδιο.

O αμερικανικός παράγων

Ο μεγάλος «άγνωστος Χ» παραμένει η Ουάσιγκτον, που πρακτικά, μετά τις τελευταίες αλλαγές σε ανώτατο επίπεδο, δεν υπάρχει κάποια σαφής και ευδιάκριτη γραμμή για την παρουσία των ΗΠΑ στην περιοχή. Παρ’ όλα αυτά, η Αθήνα υπολογίζει στη στρατιωτική παρουσία των Αμερικανών στην Ελλάδα, είτε αυτό αφορά την υφιστάμενη επέκταση των δομών της βάσης της Σούδας και τη στάθμευση μη επανδρωμένων αεροσκαφών (UAV) και ιπτάμενων ραντάρ, είτε τη σχεδιαζόμενη πραγματοποίηση επενδύσεων, όπως αυτή της εξαγοράς των Ναυπηγείων της Σύρου.

Αντιθέτως, στην Αθήνα αντιλαμβάνονται ξεκάθαρα ότι έως αυτή τη στιγμή η πλέον ουσιαστική πολιτική στήριξη έχει έλθει από την Ε.Ε. και τις Βρυξέλλες, παρά το γεγονός ότι σε περίπτωση θερμού επεισοδίου δύσκολα θα μπορούσε να προσφέρει πρακτική βοήθεια. Ενδειξη της γενικότερης ανησυχίας που υπάρχει στους συμμαχικούς κόλπους για την κατάσταση στο Αιγαίο είναι ότι πλέον το Βορειοατλαντικό Συμβούλιο (NAC) ανανεώνει τη δράση της ναυτικής δύναμης SNMG-2 για το προσφυγικό, σχεδόν αυτόματα, παρά τις πάγιες τουρκικές αντιδράσεις.

Παρά την ένταση στο Αιγαίο, το βασικό σενάριο εκδήλωσης της τουρκικής προκλητικότητας το οποίο επεξεργάζεται η Αθήνα, δεν αφορά τόσο το Αρχιπέλαγος όσο την Κύπρο. Αν και οι προσδοκίες για τη συνάντηση του προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας Νίκου Αναστασιάδη και του Τουρκοκύπριου ηγέτη Μουσταφά Ακιντζί για τις 16 Απριλίου, παρουσιάζονται ως χαμηλές, δεν θα πρέπει να αποκλείεται να σημειωθεί πρόοδος που θα οδηγούσε σε ταχείες εξελίξεις. Ακόμη, όμως, και αν δεν ευοδωθεί η προσπάθεια επανέναρξης των διαπραγματεύσεων για το Κυπριακό, παραμένει στο τραπέζι η εκπεφρασμένη τουρκική απειλή για διεξαγωγή γεωτρήσεων στην κυπριακή ΑΟΖ.

Η ένταση που έχει δημιουργηθεί –ιδιαίτερα τους τελευταίους 15 μήνες– στο Αιγαίο έχει αναγκάσει την ηγεσία των Ενόπλων Δυνάμεων (Ε.Δ.) να αναζητήσει τρόπους κατ’ αρχάς διατήρησης του υφισταμένου οπλοστασίου σε αξιόμαχη κατάσταση. Αυτός ήταν και ο λόγος απόφασης για προώθηση νόμου με «fast track» διαδικασίες, για χρηματοδότηση με 1 δισ. ευρώ (όπως αποκάλυψε ήδη από την προηγούμενη Κυριακή η «Κ»), των αναγκών του Στρατού Ξηράς (Σ.Ξ.), του Πολεμικού Ναυτικού (Π.Ν.) και της Πολεμικής Αεροπορίας (Π.Α.). Πρόκειται για χρήματα τα οποία δεν κατευθύνονται σε νέους εξοπλισμούς, αλλά σε διαφόρων ειδών κωδικούς. Τελευταίο παράδειγμα, η απόφαση για πιστοποίηση ρωσικών αντιαεροπορικών πυραύλων μέσου βεληνεκούς (12-15 χλμ.) τύπου OSA που αποτελούν ένα κονδύλι της τάξεως των 10-12 εκατ. ευρώ. Αρκετά μεγαλύτερες είναι οι δαπάνες για την αναβάθμιση των τεσσάρων φρεγατών τύπου ΜΕΚΟ του Π.Ν. ή των μεταφορικών πτητικών μέσων τύπου C-27 και C-130.

Η αμυντική δαπάνη

Παρά το γεγονός ότι η Ελλάδα είναι μια χώρα που ξεπερνά το κατώφλι του 2% που ορίζει το ΝΑΤΟ ως ικανοποιητική ετήσια αμυντική δαπάνη, θα πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι το μεγαλύτερο μέρος αυτού του ποσού αφορά μισθοδοσία και συντάξεις. Από τα 3,15 δισ. ευρώ που καταρτίζουν το σύνολο του προϋπολογισμού του ΥΠΕΘΑ (οικονομικό έτος 2018), η πλειονότητα (2,1 δισ.) αφορά αμοιβές στρατιωτικών και πολιτικού προσωπικού. Το 1 δισ. ευρώ που απομένει αφορά κατά το ήμισυ πληρωμές δόσεων για την προμήθεια παλαιότερου υλικού και το υπόλοιπο λειτουργικές δαπάνες οι οποίες περιλαμβάνουν από πληρωμές για μετακινήσεις, μέχρι αναλώσιμα υλικά και φυσικά καύσιμα. Πρόκειται για διόλου ευκαταφρόνητα κόστη.

Το κόστος ωριαίας πτήσης ενός ελικοπτέρου Σινούκ του Σ.Ξ. αγγίζει τις 5.800 ευρώ και θα πρέπει να σημειωθεί ότι τα πτητικά μέσα των Ε.Δ. έχουν συμπληρώσει τα τελευταία χρόνια της κρίσης γενικότερες ελλείψεις του κρατικού μηχανισμού, καθώς εκτελούν εργασίες και καθήκοντα που συνήθως καλύπτονται από πολιτικές υπηρεσίες (από αεροδιακομιδές επειγόντων περιστατικών στο εσωτερικό και στο εξωτερικό έως δασοπυρόσβεση αλλά και έργα υποδομών σε απομακρυσμένες περιοχές).

Η αναβάθμιση των F-16

Η 30ή Απριλίου παραμένει η καταληκτική ημερομηνία για τη σημερινή πρόταση διακρατικής σύμβασης που έχει κατατεθεί από την αμερικανική πλευρά για την αναβάθμιση 85 F-16, και κυμαίνεται σε περίπου 1,25 δισ. ευρώ. Αν σε αυτά υπολογιστεί το ποσό βιομηχανικών επιστροφών, λόγω της συμμετοχής της ΕΑΒ στην εγκατάσταση συσκευών και ηλεκτρονικών, η τελική τιμή που θα μπορέσει να ανακοινώσει η κυβέρνηση θα βρίσκεται στο 1,1 δισ. ευρώ. Το 70% του ποσού θα χρησιμοποιηθεί για την αγορά όλων των νέων συσκευών που θα τοποθετηθούν στα μαχητικά, την ανάπτυξη και πιστοποίησή τους και τις δοκιμές. Οι ηλεκτρονικές συσκευές που θα αντικατασταθούν στα συγκεκριμένα F-16, θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για ανάλογες εργασίες στα παλαιότερου τύπου ίδια μαχητικά (Block 30, Block 50). Παράλληλα, φαίνεται ότι δεν έχουν αποδώσει οι προσπάθειες για πώληση των πρώτων F-16 (Block 30) της Π.Α. σε ξένες χώρες.

Πρόκειται για έναν σχεδιασμό ο οποίος υφίσταται μεν, δεν προχωρά δε, λόγω προφανών αδυναμιών στη διοικητική οργάνωση της Π.Α. και του ΥΠΕΘΑ, αλλά, παράλληλα, διότι οι χαμηλές διαθεσιμότητες καθιστούν τα συγκεκριμένα αεροσκάφη απαραίτητα για την αντιμετώπιση των τουρκικών, καθημερινών, παραβιάσεων πάνω από το Αιγαίο. Τις τελευταίες ημέρες έγινε γνωστό ότι στο Κογκρέσο κατατέθηκε μια πρόταση για ένταξη της Ελλάδας σε καθεστώς χώρας που λαμβάνει κάποια χρηματοδότηση από τις ΗΠΑ για (αμερικανικά) εξοπλιστικά προγράμματα (FMF-Foreign Military Financing). Σε καθεστώς FMF είναι ενταγμένες χώρες όπως το Ισραήλ, η Αίγυπτος, η Ιορδανία, το Ιράκ και το Αφγανιστάν. Aν η συγκεκριμένη πρόταση προχωρήσει, θα αφορά την περίοδο από το 2019 και έπειτα.