Αγγελος Συρίγος: Πού θα διατεθούν οι υδρογονάνθρακες της Ανατ. Μεσογείου;

Η ανακάλυψη του δεύτερου εκμεταλλεύσιμου κοιτάσματος φυσικού αερίου στην κυπριακή ΑΟΖ, ξαναφέρνει στην επιφάνεια το ευρύτερο θέμα της εμπορικής διαθέσεως των υδρογονανθράκων της Ανατολικής Μεσογείου. Το θέμα συνδέεται με γεωπολιτικές ισορροπίες αλλά και οικονομικά συμφέροντα των ιδιωτικών εταιρειών που ήδη επενδύουν στην περιοχή. Οι εκμεταλλεύσιμοι υδρογονάνθρακες είναι μοιρασμένοι μεταξύ Αιγύπτου, Ισραήλ και Κύπρου με τις μεγαλύτερες ποσότητες να βρίσκονται στην Αίγυπτο. Δυνητικά οι υδρογονάνθρακες μπορούν είτε να υγροποιηθούν και να φορτωθούν σε πλοία είτε να μεταφερθούν απευθείας στις αγορές μέσω αγωγών.

Η υγροποίηση είναι σήμερα η πιθανότερη προοπτική. Η πλέον πιθανή χώρα που θα σταλεί το αέριο για υγροποίηση είναι η Αίγυπτος, η οποία διαθέτει από το 2005 στη μεσογειακή ακτή της δύο μονάδες υγροποιήσεως. Πρόκειται για τη μονάδα Ιντκού (στην οποία συμμετέχουν η αμερικανική Shell και η γαλλική Τotal) και τη μονάδα Νταμιέτα (όπου συμμετέχουν η ιταλική ΕΝΙ και η βρετανική BP). Αντιθέτως, η μεταφορά με υποθαλάσσιο αγωγό προς το Ισραήλ και η υγροποίησή του εκεί αποκλείεται για λόγους ασφαλείας. Ενα εργοστάσιο υγροποιημένου αερίου θα αποτελούσε πρώτης τάξεως στόχο παρόμοιων τρομοκρατικών επιθέσεων. Αντιστοίχως η δημιουργία πλωτού εργοστασίου υγροποιήσεως φυσικού αερίου δεν είναι πιθανή. Η ύπαρξη πολλών υποθαλάσσιων κοιτασμάτων σε σημαντική απόσταση μεταξύ τους, το υψηλό κόστος και οι καιρικές συνθήκες είναι απαγορευτικά. Τέλος, η δημιουργία μονάδας υγροποιήσεως στην Κύπρο δεν είναι οικονομικά βιώσιμη με τις έως τώρα ποσότητες φυσικού αερίου που έχουν ανακαλυφθεί στην κυπριακή ΑΟΖ, ούτε το νέο κοίτασμα «Γλαύκος» άλλαξε αυτή την εικόνα. Από γεωπολιτικής σημασίας, όμως, είναι κάτι που ενισχύει την Κύπρο.

Οι υποψήφιες οδεύσεις για υποθαλάσσιους αγωγούς είναι θεωρητικώς δύο. Η εμπορικά συμφέρουσα είναι η δημιουργία υποθαλάσσιου αγωγού προς την Τουρκία. Η προοπτική αυτή σκοντάφτει σε σοβαρά πολιτικά προβλήματα. Αφ’ ενός η συνεχιζόμενη κατοχή του βόρειου τμήματος της Κύπρου και αφ’ ετέρου οι κακές σχέσεις της Τουρκίας με όλα τα κράτη της Ανατολικής Μεσογείου. Επιπλέον τίθεται και το θέμα της αυξανόμενης εξαρτήσεως της Ευρώπης από μία Τουρκία που μετεξελίσσεται με σταθερά βήματα σε διαμετακομιστικό ενεργειακό κόμβο. Η ιδανική λύση για Κύπρο, Ελλάδα και Ε.Ε. είναι η δημιουργία ενός υποθαλάσσιου αγωγού (γνωστού ως ΕastMed) που θα μεταφέρει το αέριο κατευθείαν στην Κρήτη και από εκεί στην υπόλοιπη Ευρώπη. Αναβαθμίζει τη γεωστρατηγική σημασία του άξονα Ελλάδος – Κύπρου. Μέχρι στιγμής είναι κάτι θεωρητικό. Η Αίγυπτος δεν ενδιαφέρεται να συμμετάσχει. Θέλει να μετατραπεί η ίδια στον νέο ενεργειακό κόμβο της περιοχής (γεγονός που τη φέρνει σε συγκρουσιακή πορεία με την Τουρκία). Τα ανακαλυφθέντα κοιτάσματα (Κύπρου και Ισραήλ) δεν επαρκούν για την οικονομική βιωσιμότητα ενός τέτοιου αγωγού. Εάν, όμως, ανακαλυφθούν στο μέλλον νέα κοιτάσματα υδρογονανθράκων στην Ανατολική Μεσόγειο, το ερώτημα θα τεθεί με εντελώς διαφορετικούς όρους.

Παραμένει έτσι ως ενδεχόμενο η δημιουργία ενός εργοστασίου παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος στην Κύπρο που θα λειτουργεί με φυσικό αέριο. Το παραγόμενο ρεύμα θα μεταφέρεται με υποθαλάσσιο καλώδιο στην Ελλάδα. Ως λύση εμφανίζει πολλά πρακτικά πλεονεκτήματα και δείχνει λιγότερο φαραωνική από τον EastMed.

Το τοπίο όπως διαμορφώνεται την επόμενη μέρα της ανακαλύψεως του κοιτάσματος «Γλαύκος» έχει ως εξής: Η ανακάλυψη είναι σημαντική, χωρίς όμως να οδηγεί σε αλλαγή των ισορροπιών της περιοχής. Το μικρομεσαίο μέγεθος του κοιτάσματος δεν επαρκεί για να απομονώσει την εκμετάλλευση των κυπριακών υδρογονανθράκων από την επίλυση του Κυπριακού. Δείχνει όμως τις προοπτικές που διανοίγονται για ανακάλυψη και άλλων κοιτασμάτων σε περιοχές της κυπριακής ΑΟΖ. Βασικό ζητούμενο παραμένει η συνέχιση του ενεργειακού προγράμματος της Κύπρου. Η Τουρκία θα προσπαθήσει να την αποτρέψει αυξάνοντας με κάθε τρόπο την ένταση. Οι επόμενοι μήνες θα είναι δύσκολοι. Τέλος, οι επιτυχίες των Κυπρίων τονίζουν την επί τετραετία ανεπάρκεια της Ελλάδος να εκχωρήσει προς εκμετάλλευση τις περιοχές νοτίως της Κρήτης.

* Ο κ. Αγγελος Συρίγος είναι αναπληρωτής καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.