Άγγελος Σύριγος – Ο αιφνιδιασμός απέτυχε

Η Τουρκία έχει μακρά παράδοση σε ακραίες επιχειρήσεις των μυστικών της υπηρεσιών. Η πλέον τραυματική για εμάς τους Ελληνες ήσαν τα Σεπτεμβριανά του 1955 εις βάρος της ελληνικής μειονότητας στην Κωνσταντινούπολη. Πιο πρόσφατα έχει κατηγορηθεί για επίθεση με το θανατηφόρο αέριο σαρίν σε προάστιο της Δαμασκού, την 21η Αυγούστου 2013, που οδήγησε σε εκατοντάδες νεκρούς. Στόχος της το 2013 ήταν να φανεί ότι ο Ασαντ παραβίασε την αμερικανική απαγόρευση για χρήση χημικών και να ξεκινήσει η στρατιωτική εμπλοκή των ΗΠΑ. Με δεδομένη την τουρκική ροπή προς ακρότητες, ας δούμε τα όσα συνέβησαν τις τελευταίες ημέρες.

Την Πέμπτη 27 Φεβρουαρίου οι αιματηρές συγκρούσεις μεταξύ της Τουρκίας και των δυνάμεων του Ασαντ είχαν κορυφωθεί με τον θάνατο 34 Τούρκων στρατιωτών στο Ιντλίμπ της Συρίας. Ο Ερντογάν, βλέποντας τον άμεσο κίνδυνο να χάσει την περιοχή, επανέφερε το σχέδιό του για δημιουργία ζώνης ασφαλείας πλάτους 30 χλμ. κατά μήκος των τουρκο-συριακών συνόρων. Στόχος του ήταν να ενεργοποιηθεί αυτή η ζώνη, τουλάχιστον στο Ιντλίμπ. Χρειαζόταν όμως την υποστήριξη κυρίως των Ευρωπαίων, που ώς τότε δεν είχαν δείξει να επικροτούν τα τουρκικά σχέδια. Επρεπε να προκαλέσει ένα σοκ στην Ευρώπη. Η απειλή ότι θα άνοιγε τις πύλες στα εκατομμύρια των προσφύγων και μεταναστών που μένουν στη χώρα του είχε εκτοξευθεί άλλες οκτώ φορές. Ο Ερντογάν κινδύνευε να περιπέσει στην κατάσταση του βοσκού με τον λύκο, που διηγείται ο αισώπειος μύθος.

Την Παρασκευή 28 Φεβρουαρίου το πρωί, έθεσε σε εφαρμογή το σχέδιο για «άνοιγμα των πυλών», κατευθύνοντας χιλιάδες δυστυχισμένους αποκλειστικώς προς την Ελλάδα. Κρίσιμη για την επιτυχία του σχεδίου ήταν η επιλογή της χρονικής στιγμής. Μεταξύ Τρίτης 25 και Πέμπτης 27 Φεβρουαρίου η Ελλάδα παρακολουθούσε «παγωμένη» τα γνωστά επεισόδια σε Λέσβο και Χίο μεταξύ των ΜΑΤ και των κατοίκων των νησιών που αρνούνται την κατασκευή κλειστών κέντρων. Η κυβέρνηση αντιμετώπιζε σοβαρό πρόβλημα. Παράλληλα, ξεκινούσε το εορταστικό τριήμερο της Καθαράς Δευτέρας. Οι Τούρκοι ξέρουν ότι υπό κανονικές συνθήκες αυτό σημαίνει άδειες στον στρατό και στις δυνάμεις ασφαλείας και μειωμένη επάνδρωση στα σύνορα. Μια γενικώς «χαλαρή» χώρα θα έμπαινε σε φάση ανάλαφρης καρναβαλικής ραστώνης. Οταν, την επομένη της Καθαράς Δευτέρας, ο κρατικός μηχανισμός θα ξυπνούσε, στη χώρα θα βρίσκονταν ήδη κάποιες επιπλέον δεκάδες χιλιάδες μετανάστες και πρόσφυγες. Με το κλίμα που ήδη επικρατούσε, αυτό θα οδηγούσε σε έντονη αμφισβήτηση της προσφάτως εκλεγείσας κυβερνήσεως. Ετσι, η Τουρκία θα πετύχαινε με έναν σμπάρο δυο τρυγόνια. Αφενός, η Ελλάδα θα έμπαινε σε πολιτική περιδίνηση. Αφετέρου, η Ευρώπη θα έβλεπε ενεά και φρίττουσα την έμπρακτη δυνατότητα της Τουρκίας να αποσταθεροποιεί χώρες με όπλο το μεταναστευτικό.

Ο αιφνιδιασμός απέτυχε για μία σειρά από λόγους:

• Τα ελληνοτουρκικά σύνορα αποτελούν το καλύτερα φυλασσόμενο τμήμα της ελληνικής μεθορίου. Ο τουρκικός σχεδιασμός έπασχε στη συγκεκριμένη επιλογή.

• Λόγω της έκρυθμης καταστάσεως στα νησιά, ο κρατικός μηχανισμός βρισκόταν σε εγρήγορση.

• Ο πρωθυπουργός είχε ήδη ανακοινώσει από το μεσημέρι της Πέμπτης –μία ημέρα πριν– ότι δεν θα δεχθεί άλλες παράνομες εισόδους και είχε αναβαθμίσει «στον ανώτερο βαθμό τον έλεγχο των συνόρων μας, για τη μεγαλύτερη δυνατή ανάσχεση». Είχε, επίσης, δοθεί ρητή εντολή στο λιμενικό να αυξήσει «σημαντικά τον αριθμό των σκαφών και τον αριθμό των περιπολιών στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου».

• Τα ανακλαστικά υπήρξαν άμεσα, με την αποστολή ισχυρών αστυνομικών δυνάμεων στον Εβρο ήδη από το πρωί της Παρασκευής.

• Ο λαός έδειξε απίστευτη ομοψυχία, αντιλαμβανόμενος ενστικτωδώς τη σοβαρή τουρκική απειλή.

• Τέλος, η εμφάνιση του κορωνοϊού και η διακοπή των καρναβαλικών εκδηλώσεων είχε περιορίσει την εορταστική διάθεση των ημερών.

Παρά την αποτυχία του αιφνιδιασμού, η σύλληψη του σχεδίου δείχνει καλή ανάγνωση της ελληνικής πλευράς. Η οργή των Τούρκων από την αποτυχία τους είναι έκδηλη. Επί ημέρες αναζητούσαν νεκρό στα σύνορα. Το ενδεχόμενο προβοκάτσιας παραμένει ζωντανό. Επίσης, οι Τούρκοι εφεξής θα διευκολύνουν μετανάστες και πρόσφυγες να περάσουν στην Ελλάδα. Συνεπώς, πρέπει να προετοιμαστούμε για μακρά καταπόνηση των ελληνικών σωμάτων ασφαλείας.

Πρωτίστως πρέπει να καταλάβουμε ότι ο Ερντογάν επιβεβαιώνει τη φήμη του να κινείται στα άκρα για να επιτύχει τους στόχους του. Αυτό επιτείνεται από τα πολλαπλά αδιέξοδα στις επιλογές του. Το τριήμερο της Καθαράς Δευτέρας επέλεξε με αιφνιδιασμό να αποσταθεροποιήσει πλήρως την Ελλάδα. Η κίνηση αυτή δεν ήταν απομονωμένη από το ευρύτερο πλαίσιο των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Αποτελούσε το δεύτερο ακραίο βήμα της Τουρκίας. Το πρώτο ήταν η υπογραφή του τουρκο-λιβυκού μνημονίου τον Νοέμβριο του 2019. Αναμένουμε το τρίτο.

* Ο κ. Αγγελος Συρίγος είναι αναπληρωτής καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής,  βουλευτής της Ν.Δ. στην Α΄ Αθηνών.

*Η άποψη δημοσιεύτηκε στην Καθημερινή