Αγιοποιήσεις με φόντο γεωπολιτικά παιχνίδια

Εκατό χιλιάδες πιστοί συνέρρευσαν στην πλατεία του Αγίου Πέτρου στο Βατικανό για να παραστούν στην επίσημη τελετή αγιοποίησης της Μητέρας Τερέζας. Μέγα μέρος του πλήθους ήταν Αλβανοί, που έσπευσαν, με επικεφαλής τους ηγέτες τους, να ζήσουν από κοντά την ιστορική για το έθνος τους στιγμή της κατάταξης μεταξύ των αγίων της χριστιανοσύνης του διασημότερου τέκνου της φυλής τους. Και ας μην είναι, ως γνωστόν, οι ίδιοι στην πλειονότητά τους χριστιανοί. Η τιμή της δικής τους Agrese Gonxha Doaxiu, όπως ήταν το κατά κόσμον όνομα της διάσημης μοναχής, είναι και δική τους τιμή.

«Η Μητέρα Τερέζα βοήθησε τους ανθρώπους που είχαν εξαντλήσει τις δυνάμεις τους, όσους είχαν εγκαταλειφθεί αδιάφορα και θα πέθαιναν στην άκρη του δρόμου», είπε ο Πάπας Φραγκίσκος και για την προσφορά της στους φτωχούς και τους απελπισμένους του κόσμου την ανέγραψε στο αγιολόγιο της Καθολικής Εκκλησίας.

Υπήρξαν ενστάσεις για τα κίνητρα της βραβευμένης με Νομπέλ «ζαρωμένης γριούλας», με τον συγγραφέα-ερευνητή Κρίστοφερ Χίτσενς να αποδίδει στη Μητέρα Τερέζα θρησκευτικό φανατισμό και κατηγορίες για σχέσεις της με δικτάτορες όπως ο Ντιβαλιέ και ο Ενβέρ Χότζα, άλλα και χρηματοδότηση των δραστηριοτήτων της από διεθνείς απατεώνες.

Αυτό όμως δεν εμπόδισε το Βατικανό να την ανεβάσει στο εικονοστάσι των αγίων του, ενώ σύντομα αναμένεται να πάρει θέση πλάι στην κορνίζα της και μία άλλη αμφιλεγόμενη βαλκανική θρησκευτική φιγούρα, ο Κροάτης καρδινάλιος Αλοΐσιος Στέπινατς, ο οποίος έχει κατηγορηθεί ότι στην Κατοχή «ευλόγησε» την εξόντωση σε στρατόπεδα συγκέντρωσης του τότε φιλοναζιστικού καθεστώτος της Κροατίας εκατοντάδων χιλιάδων Σέρβων ορθοδόξων, Εβραίων, κομμουνιστών και Ρομά.

Aντίδραση σερβικού έθνους

Η Αγία Εδρα έχει δρομολογήσει από χρόνια τη διαδικασία αγιοποίησης του Στέπινατς και σύντομα θα την ολοκληρώσει, επισύροντας τη σφοδρή αντίδραση του σερβικού έθνους, αλλά και την έμμεση αποδοκιμασία του Ορθόδοξου Οικουμενικού Πατριαρχείου.

Εθνομάρτυρας για του Κροάτες καθολικούς, λόγω των διώξεων που υπέστη από το κομμουνιστικό καθεστώς για τη φιλοναζιστική στάση του, ο Στέπινατς καταδικάστηκε μετά τον πόλεμο σε κάθειρξη 16 ετών το 1946 και έμεινε στη φυλακή επί πέντε χρόνια και σε κατ’ οίκον περιορισμό μέχρι το 1960, οπότε και πέθανε. Ηταν και παραμένει κόκκινο πανί για τους Σέρβους, που «ανέβηκαν στα κάγκελα» ενόψει της επικείμενης αγιοποίησής του.

Σε μια κίνηση με συμβολισμούς, ο Οικουμενικός Πατριάρχης κκ. Βαρθολομαίος επισκέφθηκε την περασμένη εβδομάδα το στρατόπεδο Γιασένοβατς στην Κροατία, όπου εξοντώθηκαν από το φασιστικό καθεστώς των Ουστάσι περισσότεροι από 50.000 Σέρβοι, 80.000 Εβραίοι και 30.000 Ρομά. Ηταν μια πρωτοβουλία έμμεσης αποδοκιμασίας της απόφασης του Βατικανού για τον Στέπινατς, αναγκάζοντας την πρόεδρο της Κροατίας Κιτάροβιτς στη μεταξύ τους συνάντηση να απολογηθεί λέγοντας πως «η αγιοποίηση δεν στρέφεται εναντίον κανενός, ακόμη και εναντίον του σερβικού λαού, αλλά έχει συμβολική έννοια, με την οποία εκφράζεται ο αγώνας εναντίον του κομμουνισμού ως ολοκληρωτικού καθεστώτος».

Είναι όμως «άγιες» και αθώες αυτές οι αγιοποιήσεις; Καθόλου, υποστηρίζουν όσοι παρακολουθούν το γεωπολιτικό παιχνίδι στη Δυτική Βαλκανική. Σε αυτή την αέναη σύγκρουση συμφερόντων, η θρησκευτική επιρροή αποτελεί καθοριστικό παράγοντα και η μάχη για την εξάπλωσή της δίνεται σε όλα τα επίπεδα. Εν προκειμένω, το Βατικανό επιλέγει (και) τις αγιοποιήσεις για να δημιουργήσει ισχυρά προγεφυρώματα στην ανατολική ακτή της Αδριατικής, με προοπτική την περαιτέρω διείσδυση της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας στο θρησκευτικό μωσαϊκό της περιοχής και συνακόλουθα την ενίσχυση της δυτικής επιρροής. Η αγιοποίηση της Μητέρας Τερέζας προκάλεσε βαθιά συγκίνηση και εθνική υπερηφάνεια στους αλβανικούς πληθυσμούς της Βαλκανικής, ειδικά αυτόν της Αλβανίας, που στην πλειονότητά του βγήκε από τη δικτατορία του Χότζα «άγραφο χαρτί» από άποψη θρησκευτικής συνείδησης, ανέβασε κατακόρυφα στην εκτίμησή τους στον Πάπα και σε βάθος χρόνου το Βατικανό θα κεφαλαιοποιήσει στο παιγνίδι της επιρροής αυτό το τσουνάμι συμπάθειας στο αλβανικό στοιχείο, που αριθμεί περισσότερα από έξι εκατ. στην περιοχή.

Λίγο βορειότερα, η αγιοποίηση του Στέπινατς μπορεί να απειλεί να αποσταθεροποιήσει τις σχέσεις της Κροατίας – Σερβίας, τροφοδοτώντας το μεταξύ τους ιστορικό μίσος, για το Βατικανό όμως είναι η επισφράγιση της μακροχρόνιας υποστήριξης του κατ’ εξοχήν εφαλτηρίου του καθολικισμού στα Βαλκάνια. Με τις ευλογίες του Βατικανού αλλά και του Χίτλερ, ιδρύθηκε από τους φιλοναζί Ουστάσι του Αντε Πάβελιτς στην Κατοχή το πρώτο κροατικό κράτος, που είχε ως θρησκευτικό ηγέτη τον μελλοντικό άγιο, καθολικό καρδινάλιο Στέπινατς. Το Βατικανό υποκίνησε το 1991 την απόσχιση της Κροατίας από τη Γιουγκοσλαβία και αναγνώρισε πρώτο την ανεξαρτησία της πιέζοντας και άλλες χώρες της Δύσης να πράξουν το ίδιο.

Ο Πάπας Φραγκίσκος αναμένεται να επισκεφθεί, όπως αναφέρουν πληροφορίες της «Κ» από την Πρίστινα και το Βελιγράδι, το επόμενο διάστημα το Κόσοβο και τη Σερβία και θα έχει ενδιαφέρον να δούμε πώς θα αντιδράσουν οι Σέρβοι στην υπόθεση Στέπινατς, που έχει εξελιχθεί σε μείζον ζήτημα στην εξωτερική πολιτική του Βελιγραδίου και φυσικά πώς θα εισπράξει ο Ποντίφικας τις σερβικές διαμαρτυρίες.